chemik, jako pierwszy wyodrębnił szereg pierwiastków, odkrył chlor i jod;
Georges Cuvier (1769–1832): wybitny francuski zoolog i paleontolog, współtwórca anatomii porównawczej;
Alphonse de Lamartine (1790–1869): polityk i pisarz francuski, uznawany za twórcę francuskiego romantyzmu. [przypis edytorski]
68
in 18° a. octodecimo – format niewielkich książek, o wymiarze 1/18 arkusza. [przypis edytorski]
69
Chénier, André de (1762–1794) – poeta francuski, skazany przez sąd rewolucyjny na śmierć na gilotynie. [przypis edytorski]
70
zali (daw.) – czy, czyż. [przypis edytorski]
71
fryz – dekoracyjny pas pod gzymsem budynku. [przypis edytorski]
72
arabeska – symetryczny, geometryczny ornament ze stylizowanych motywów roślinnych; tradycyjnie wykorzystywany w architekturze i sztuce arabskiej (stąd nazwa). [przypis edytorski]
73
Kamilla (fr. Camille) – imię bohaterki Elegii fr. poety Chéniera, pod którym wychwalał swoją piękną przyjaciółkę Michelle de Bonneuil. [przypis edytorski]
74
w czasie wojen religijnych – mowa o wojnach hugenockich, toczonych w XVI w. we Francji pomiędzy katolikami a protestantami. [przypis edytorski]
75
kalwin – protestant, wyznawca doktryny Kalwina. [przypis edytorski]
76
stelmach (daw.) – rzemieślnik zajmujący się budową i naprawianiem wozów. [przypis edytorski]
77
transito (łac.) – tu: to, co przechodzi. [przypis edytorski]
78
niemożebny (daw.) – niemożliwy. [przypis edytorski]
79
parias – członek najniższej kasty w Indiach; przen.: najbardziej pogardzany i krzywdzony członek społeczeństwa. [przypis edytorski]
80
rewolucja lipcowa (1830) – kilkudniowe powstanie we Francji, w wyniku którego obalony został Karol X Bourbon, usiłujący przywrócić absolutyzm, a na tron powołano Ludwika Filipa I. [przypis edytorski]
81
Lamartine i Wiktor Hugo, Kazimierz Delavigne i Canalis, Béranger i Chateaubriand, Villemain i pan Aignan, Soumet i Tissot, Beniamin Constant i Lamenais, Cousin i Michaud – Alphonse de Lamartine (1790–1869): polityk i pisarz francuski, uznawany za twórcę francuskiego romantyzmu; Victor Hugo (1802–1885): francuski poeta, dramaturg, powieściopisarz i publicysta, czołowy prozaik francuskiego romantyzmu; Casimir Delavigne (1793–1843): francuski poeta i dramaturg, autor m.in. pieśni La Varsovienne (Warszawianka 1831 roku); Melchior de Canalis: postać literacka, pojawiająca się w różnych utworach cyklu Komedia ludzka Balzaca; Pierre Jean de Béranger (1780–1857): francuski poeta, autor piosenek; Chateaubriand, François-René de (1768–1848): francuski pisarz i polityk, inicjator romantyzmu w literaturze francuskiej; Abel-François Villemain (1790–1870): pisarz i polityk francuski; Étienne Aignan (1773–1824): francuski tłumacz, dramatopisarz; Alexandre Soumet (1788–1845): francuski poeta, autor tragedii i poematów epickich; Pierre François Tissot (1768–1854): francuski publicysta i tłumacz; Beniamin Constant (1767–1830): polityk i pisarz francuski, autor m.in. powiastki Adolf i licznych dzieł z zakresu filozofii politycznej; Félicité Robert de Lamennais (1782–1854): francuski pisarz i ideolog, propagator socjalizmu chrześcijańskiego; Victor Cousin (1792–1867): francuski filozof i historyk filozofii, popularyzator niem. filozofii klasycznej; Joseph François Michaud (1767–1839): francuski historyk i publicysta. [przypis edytorski]
82
jurat – członek rady miejskiej w niektórych miastach płd. Francji. [przypis edytorski]
83
Ludwik XIII (1601–1643)– król Francji (od 1610), syn Henryka IV z dynastii Burbonów; do czasu jego pełnoletności realne rządy sprawowała jego matka, Maria Medycejska, potem kardynał Richelieu, który stał się twórcą systemu rządów absolutnych. [przypis edytorski]
84
Ludwik XIV (1638–1715) – król Francji (od 1643), zwany „Królem Słońce”, panujący w okresie szczytowego rozwoju francuskiej monarchii absolutnej. [przypis edytorski]
85
Ludwik XV (1710–1774) – król Francji (od 1715) z dynastii Burbonów, prawnuk i następca Ludwika XIV, ożeniony z Marią Leszczyńską; pod jego rządami podupadła gospodarka i finanse państwa. [przypis edytorski]
86
gdyby (…) był wstąpił – przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdyby wstąpił. [przypis edytorski]
87
diuk (fr. duc, z łac. dux: wódz) – książę (tytuł wyższy niż markiz). [przypis edytorski]
88
par – członek wyższej izby parlamentu we Francji w latach 1814–1848. [przypis edytorski]
89
Ludwik IX Święty (1214–1270) – król Francji; usprawnił administrację, system monetarny, zorganizował dwie wyprawy krzyżowe. [przypis edytorski]
90
Henryk IV (1553–1610) – król Nawarry (od 1572), następnie król Francji (od 1589), pierwszy z dynastii Burbonów. [przypis edytorski]
91
Rewolucja – tu: Wielka Rewolucja Francuska (1789–1799), podczas której doszło do głębokich zmian polityczno-społecznych i obalenia monarchii Burbonów. [przypis edytorski]
92
Roze, Nicolas (1745–1819) – francuski kompozytor i muzykolog, twórca muzyki kościelnej. [przypis edytorski]
93
przeto (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]
94
kontrapunkt (muz.) – technika kompozytorska polegająca na jednoczesnym prowadzeniu kilku zharmonizowanych linii melodycznych. [przypis edytorski]
95
feniks – legendarny ptak odradzający się co kilkaset lat z popiołów; wg Pliniusza na świecie miał istnieć tylko jeden Feniks; tu przen.: coś osobliwego i trudnego do napotkania. [przypis edytorski]
96
dytyramb (lit.) – rozwinięta w kulturze greckiej pieśń pochwalna, utrzymana w patetycznym tonie. [przypis edytorski]
97
bracia Faucher – bracia Cesar i Constantin Faucher (1759–1815), zwani bliźniakami La Réole, francuscy generałowie; podczas rewolucji walczyli z rojalistami w Wandei, ze względu na ciężkie rany zmuszeni do opuszczenia aktywnej służby, powrócili do armii podczas Stu Dni Napoleona, dowodząc w armii Pirenejów Zachodnich; aresztowani podczas Restauracji pod zarzutem stworzenia tajnego składu broni, rozstrzelani na rozkaz sądu wojennego 27 września 1815. [przypis edytorski]
98
Lavalette, Antoine Marie de (1769–1830) – francuski polityk i wojskowy,
