align="left">
193
Na sławu! Na szczastie (ukr.) – na sławę, na szczęście. [przypis redakcyjny]
194
Jarmolińce – miasteczko w zach. części Ukrainy, ok. 100 km na płd. wschód od Zbaraża. [przypis redakcyjny]
195
towarzyszów – dziś popr. forma B. lm: towarzyszy. [przypis redakcyjny]
196
Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) – miasto w środkowo-zachodniej części Ukrainy, założone w XVI w. przez magnatów Ostrogskich, twierdza obronna przeciw najazdom tatarskim. [przypis redakcyjny]
197
quo modo (łac.) – w jaki sposób. [przypis redakcyjny]
198
Zinków – miasto (dziś wieś) w centralnej części Ukrainy, ok. 20 km na płd. wschód od Jarmoliniec. [przypis redakcyjny]
199
Kupin – wieś w centralnej części Ukrainy, ok. 20 km na płd. zachód od Jarmolińców. [przypis redakcyjny]
200
Zbrucz – rzeka w zach. części Ukrainy, dopływ Dniepru; w latach 1921–1939 rzeka stanowiła granicę państwową między Polską a Związkiem Radzieckim. [przypis redakcyjny]
201
Satanowa – miasteczko w centralnej części Ukrainy, ok. 40 km na zachód od Jarmoliniec. [przypis redakcyjny]
202
eksperiencja (z łac.) – doświadczenie. [przypis redakcyjny]
203
bezoar – substancja powstała w żołądku zwierzęcym z niestrawionych włókien roślinnych i sierści, uważana w średniowieczu za odtrutkę na dolegliwości żołądkowe. [przypis redakcyjny]
204
Galata – dziś dzielnica Stambułu, położona po europejskiej stronie cieśniny Bosfor, dawniej osobne miasto tureckie. [przypis redakcyjny]
205
peregrynacja (z łac.) – podróż, pielgrzymka. [przypis redakcyjny]
206
Płoskirów (dziś: Chmielnicki) – miasto w zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Boh, w połowie drogi między Tarnopolem a Winnicą, ok. 25 km na północ od Jarmoliniec. [przypis redakcyjny]
207
bąk – duża mucha, żywiąca się krwią końską i bydlęcą; giez. [przypis redakcyjny]
208
peritus (łac.) – doświadczony. [przypis redakcyjny]
209
Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) – miasto w środkowo-zachodniej części Ukrainy, założone w XVI w. przez magnatów Ostrogskich, twierdza obronna przeciw najazdom tatarskim. [przypis redakcyjny]
210
Kamieniec Podolski – miasto i zamek w płd.-zach. części Ukrainy, ok. 140 km na południe od Tarnopola i Zbaraża; naturalna twierdza w zakolu rzeki Smotrycz opierała się oblężeniom tureckim i kozackim aż do 1672 r.; po panowaniu tureckim (1672–1699) pozostał w Kamieńcu muzułmański minaret przy katedrze św. Piotra i Pawła. [przypis redakcyjny]
211
ze stem ludzi (daw.) – ze stoma ludźmi. [przypis redakcyjny]
212
dufać (daw.) – ufać, wierzyć, pokładać nadzieję. [przypis redakcyjny]
213
Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) – jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]
214
Jarmolińce – miasteczko w zach. części Ukrainy, ok. 100 km na płd. wschód od Zbaraża. [przypis redakcyjny]
215
siła (starop.) – dużo, wiele. [przypis redakcyjny]
216
teorbanista – muzyk grający na teorbanie; teorban – lutnia basowa, duży strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury. [przypis redakcyjny]
217
dowbysz (daw. ukr.) – dobosz, bębnista. [przypis redakcyjny]
218
spisa – rodzaj włóczni; Kozacy używali najczęściej spis krótkich, z ostrymi grotami na obu końcach. [przypis redakcyjny]
219
mołodycia (daw. ukr.) – dziewczyna. [przypis redakcyjny]
220
chwost (starop., ukr.) – ogon. [przypis redakcyjny]
221
wieńczyć (z ukr.) – żenić. [przypis redakcyjny]
222
korowaj (z daw. ukr.) – poczęstunek weselny. [przypis redakcyjny]
223
Kołyb jeho trastia mordowała (z ukr.) – żeby go cholera wzięła. [przypis redakcyjny]
224
łycar (ukr.) – rycerz. [przypis redakcyjny]
225
mołojec (ukr.) – młody, dzielny mężczyzna; zuch. [przypis redakcyjny]
226
Skoro, chłopci, skoro! Diakujem, pane (z ukr.) – Szybko, chłopcy, szybko! Dziękujemy, panie. [przypis redakcyjny]
227
Pomyłujte, pane (ukr.) – zmiłujcie się, panie. [przypis redakcyjny]
228
Naści (daw.) – masz, trzymaj. [przypis redakcyjny]
229
zołotyj Lach! Czerwinci daje, zła ne robyt, dobry pan! Na sławu, na szczastie (z ukr.) – złoty Polak! Czerwońce daje, zła nie robi, dobry pan! Na sławę, na szczęście. [przypis redakcyjny]
230
bondar (ukr.) – bednarz. [przypis redakcyjny]
231
chutor a. futor – pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiółek. [przypis redakcyjny]
232
A szczo? ne kazały (ukr.) – a co, nie mówiłyśmy. [przypis redakcyjny]
233
dystyngwować (z łac.) – odróżniać, podkreślać różnicę. [przypis redakcyjny]
234
hałłakować – wydawać dzikie okrzyki bojowe, wzywać Allaha. [przypis redakcyjny]
235
bandolet (z fr: pasek, na którym jeździec wiesza broń) – tu: lekka strzelba, używana w XVII w. przez żołnierzy jazdy, strzelająca dość celnie kulami pistoletowymi; arkebuz lub muszkiet. [przypis redakcyjny]
236
Stary bondar ściskał z radości kowalichę (… ) – Wesele chłopskie z owych czasów opisuje naoczny świadek Beauplan. [przypis redakcyjny]
237
prysiud (ukr.) – przysiad, figura taneczna. [przypis redakcyjny]
238
bodiak (ukr.) – oset. [przypis redakcyjny]
239
Łaszcz Tuczapski, Samuel herbu Prawdzic (1588–1649) – strażnik wielki koronny, awanturnik, 236 razy skazany na banicję za najazdy na sąsiadów, ułaskawiony za
