(gw.) – Piotr mówi prawdę. [przypis edytorski]
25
o bitwie pod Warną – Szczegóły historyczne o bitwie pod Warną wzięte z Kroniki Bielskiego. [przypis autorski]
26
moiściewy (gw.: moiście wy) – zwrot do słuchaczy, wyrażający emocje; dosł. jesteście moi, tj. moi drodzy. [przypis edytorski]
27
niewiela (gw.) – niewiele. [przypis edytorski]
28
Władysław III Warneńczyk (1424–1444) – syn Władysława Jagiełły, król Polski (1434–1444) i Węgier (1440–1444). [przypis edytorski]
29
leciech (daw.) – dziś popr. forma Ms. lm: latach; w jednych leciech: w tym samym wieku. [przypis edytorski]
30
łacnie (daw.) – łatwo. [przypis edytorski]
31
mi się na pięćdziesiąty szósty obróciło (gw.) – skończyłem pięćdziesiąt sześć lat. [przypis edytorski]
32
roki, roków (gw.) – lata, lat. [przypis edytorski]
33
znać (gw.) – wiedzieć. [przypis edytorski]
34
Huniad – właśc. Jan Hunyady (1387–1456), magnat węgierski, wojewoda siedmiogrodzki, po śmierci Władysława Warneńczyka regent Węgier, sprawujący władzę w zastępstwie czteroletniego nowego króla. [przypis edytorski]
35
Siedmiogrodziany – dziś popr. forma M. lm: Siedmiogrodzianie; Siedmiogród a. Transylwania – kraina w środkowej części dzisiejszej Rumunii, zasiedlona w średniowieczu przez osadników węgierskich i niemieckich. W XVI i XVII w. księstwo zależne od tureckiego Imperium Osmańskiego, potem przeszło pod władzę Austrii i Węgier. Z Siedmiogrodu pochodził król Polski Stefan Batory (1533–1586). [przypis edytorski]
36
tysiąców – dziś popr. forma D. lm: tysięcy. [przypis edytorski]
37
ciura – sługa obozowy, dbający o ekwipunek, konie i jedzenie dla żołnierzy. [przypis edytorski]
38
potrzeba (daw.) – bitwa. [przypis edytorski]
39
pohaniec (daw., pogard.) – poganin; tu: muzułmanin, Turek a. Tatar. [przypis edytorski]
40
kopa – 60. [przypis edytorski]
41
z cztery tysiące – dziś popr. forma: z czterema tysiącami. [przypis edytorski]
42
wołoski – z Wołoszczyzny, krainy położonej w płd. części dzisiejszej Rumunii. Wołoszczyzna, rządzona przez hospodara, pozostawała zależna politycznie od Węgier i Turcji. [przypis edytorski]
43
młodym wtedy był – byłem wtedy młody. [przypis edytorski]
44
kędy – dokąd. [przypis edytorski]
45
dokazował – dziś popr.: dokazywał. [przypis edytorski]
46
z hetmany (daw.) – dziś popr. forma N. lm: z hetmanami. [przypis edytorski]
47
przelatował – dziś popr.: przelatywał. [przypis edytorski]
48
Warna – miasto i port nad Morzem Czarnym na terenie Bułgarii. [przypis edytorski]
49
potrza (gw.) – potrzeba. [przypis edytorski]
50
zdolić – zdołać, dać radę. [przypis edytorski]
51
podaję hełm… wyślizga mu się z rąk – Ten szczegół i wszystkie następne wzięte z Kroniki Bielskiego. [przypis autorski]
52
Olgierd (zm. 1377) – wielki książę litewski, ojciec Władysława Jagiełły. [przypis edytorski]
53
coby (gw.) – żeby. [przypis edytorski]
54
we wojsku (gw.) – w wojsku. [przypis edytorski]
55
doznawa – dziś popr.: doznaje. [przypis edytorski]
56
z Turki (daw.) – dziś popr. forma N. lm: z Turkami. [przypis edytorski]
57
cale (daw.) – wcale, zupełnie. [przypis edytorski]
58
piąci – dziś popr.: pięciu. [przypis edytorski]
59
plecyma (daw. forma liczby podwójnej) – plecami. [przypis edytorski]
60
mię – dziś popr.: mnie. [przypis edytorski]
61
bez (gw.) – przez. [przypis edytorski]
62
buńczuk – długie drzewce ozdobione włosiem końskim, symbol władzy wojskowej. [przypis edytorski]
63
aga (tur.) – dowódca janczarów, tj. piechoty tureckiej (dziś tur. tytuł grzecznościowy: pan) [przypis edytorski]
64
ufiec – hufiec, oddział. [przypis edytorski]
65
janczarowie (z tur.) – piechota turecka. [przypis edytorski]
66
wolej (daw.) – raczej, lepiej. [przypis edytorski]
67
basza a. pasza (z tur.) – generał w wojsku tur. (dziś tytuł grzecznościowy: pan). [przypis edytorski]
68
wilcy – dziś popr. forma M. lm: wilki. [przypis edytorski]
69
dyć a. ady (daw.) – przecież, właśnie, ależ. [przypis edytorski]
70
Jana z Kęt a. Jan Kanty (1390–1473) – święty Kościoła katolickiego, ksiądz, wykładowca Akademii Krakowskiej. [przypis edytorski]
71
posługować – usługiwać. [przypis edytorski]
72
przez (gw.) – bez. [przypis edytorski]
73
potrzebny – tu: potrzebujący. [przypis edytorski]
74
k'sobie (daw.) – do siebie. [przypis edytorski]
75
k'temu (daw.) – do tego. [przypis edytorski]
76
mię – dziś popr.: mnie. [przypis edytorski]
77
przyżenąć (daw.) – przygnać, przygonić. [przypis edytorski]
78
barć – dziupla w pniu drzewa z gniazdem pszczół. [przypis edytorski]
79
uznawam – dziś popr.: uznaję. [przypis edytorski]
