Slagoffer. François Smuts

woede leer hanteer nie. Elke uitbarsting was ’n apokalips.

      Ingrid se pa was welaf, ’n randfiguur van wat deur kwaadwilliges die Stellenbosch-mafia genoem is. En Ingrid self was by ’n firma met ’n wye verskeidenheid kliënte, sodat sy huisdokterspraktyk en later sy psigiaterspraktyk gedy het as gevolg van hulle gedeelde kontakte. Hulle vriendskappe ook. Hulle is dikwels uitgenooi, het soms self onthaal, hoewel dit maar gewoonlik ’n braai was, want Ingrid was nie lief vir kook nie. Daar was laat aande, met lekker lag en goeie wyn. Dinge het goed gegaan, hoewel dit hom gepla het dat hulle gesamentlike vriende eerder as kennisse beskryf kon word: mense wat vrolik en vriendelik is, maar nie na aan hom of Ingrid nie. Sy eie vriende was kollegas en fietsrypêlle, en Ingrid was selde lus om saam met hulle te kuier.

      Die ongemaklikhede is op ’n spits gedryf toe hy die onderwerp van kinders begin aanroer. Hulle was al goed in hulle dertigs, sy praktyk was stewig gevestig en hy wou begin met ’n gesin. Ingrid wou niks weet nie. “Later,” was telkens haar antwoord. As hy breedvoeriger daaroor wou praat, het sy haar loopbaan as verskoning aangevoer. Verder as dit kon hy nie die gesprek kry sonder om die voortekens van ’n dreigende uitbarsting te ontlok nie. Dit, het hy geweet, sou net die deur toeklap op die moontlikheid van verdere gesprekke. En tog het hy probeer, toenemend roekeloos probeer, ten spyte van haar dreigende woede. Om te sien wat die diepte van haar verset is; om te bepaal of sy bereid sou wees om hulle verhouding te breek om haar sin te kry.

      Hulle het een aand by mense in die Kaap gekuier en by die huis ’n slaapdop gedrink. Hy kon ná die tyd nie eens onthou hoe hulle weer op die onderwerp gekom het nie. Die feit dat hy ’n dop of drie sterk was, het daartoe bygedra, maar die eintlike dryfveer was sy onderliggende gevoel dat dit die een kwessie was waaroor hy nié sou bes gee nie.

      “Dit voel vir my jy gee my antwoorde, maar ek hoor nie die eintlike antwoord nie.” Dit was ’n paaiende stelling, maar ook een waarmee hy by nabetragting wou wys dat hy nie sou tou opgooi nie, dat hy sou bly aandring tot hy ’n bevredigende antwoord kry.

      Sy het aan die bewe gegaan. Die glas whisky het uit haar hand geval en die stukke het oor die kombuisvloer gespat. Sy het gebuk, ’n groot skerf opgetel en haar linkerpols met kaphoue begin sny, herhaaldelik; en toe die glasskerf versit en haar regterpols gesny met dieselfde driftige kaphoue, asof sy déúr die arm wil sny. Terwyl sy skree: onaards, lank en uitgerek, en eindig in ’n geluid soos iemand wat gewurg word. Toe het sy in ’n hopie op die vloer ineengestort, oë wydgesper, haar hande in vuiste langs haar kop, geluidloos aan die huil met ’n wye, oop mond.

      Hy het haar probeer vashou. Sy het hoegenaamd nie gereageer nie. Dit was asof sy katatonies geword het. Hy het ’n rukkie so by haar gesit, terwyl die bloed by haar arms afstroom.

      Toe het hy tot sy sinne gekom, na sy medisynetas gehardloop en ’n spuitnaald en ’n ampule met ’n sterk kalmeermiddel uitgehaal. Hy het haar in haar skouerspier ingespuit, want dit was duidelik dat hy dit nie binneaars sou kon doen nie. Toe het hy sy selfoon gekry en Zakira, een van sy kollegas wat ’n traumachirurg was, gebel. Sy was binne ’n paar minute daar. Hulle het by Ingrid gesit en deppers op die snywonde gedruk terwyl sy algaande rustiger word en later aan die slaap raak. Die ambulans was ’n kort wyle later daar.

      Ingrid het lê en slaap toe hy die volgende oggend weer by die hospitaal kom. Hy het Zakira by haar bed ontmoet, soos hulle die vorige aand afgespreek het.

      “Dit lyk asof sy nie groot senuwees raakgesny het nie, maar haar handtendons is aan albei kante op ’n paar plekke morsaf. En ek het Alwyn van Zyl moes kry om haar venes te kom las. Sy het dit aan flarde gesny. Sy’t natuurlik heelwat bloed verloor. Ons sal maar moet kyk na haar senuweetoevoer as sy eers by is … Alles in ag genome, het sy waarskynlik redelik lig daarvan afgekom. Maar hier is duidelik kak wat uitgesorteer moet word, Dawid.”

      Dit was Zakira se manier: woorde soos ’n skalpel.

      “Jy moet laat weet as ek kan help.” Sy het aan sy voorarm geraak en haar hand ’n oomblik daar laat rus. Toe is sy by die deur uit sonder om te groet, haar gedagtes seker reeds by die volgende pasiënt.

      Ingrid se pa was duidelik geskok toe Dawid hom bel en het hom hospitaal toe gehaas. Hy was ’n groot, bonkige man met grys hare en ’n Smutsbaardjie. Hard as dit by geld kom, maar gesofistikeerd en oopkop.

      Dawid het hom in breë trekke vertel wat gebeur het, maar nie die oorsaak van die argument genoem nie. Herman het hom aangehoor en toe gevra wat Ingrid se toestand en prognose was. Dawid het hom vertel wat Zakira gesê het.

      “Jy is my ten minste verskuldig om te sê hoekom dit gebeur het.”

      Dawid wou hom eers opruk oor die half aggressiewe toon, maar het op ’n ingewing besluit om hom in sy vertroue te neem. Dalk kon hy help.

      “Kom ons gaan ry ’n ent.”

      Hulle het na Die Laan toe gery en langs die Eersterivier op ’n bankie onder die bome gaan sit. Dit was warm en die sonbesies het geraas.

      Dawid het hom vertel van Ingrid se woede-uitbarstings, van sy toenemende frustrasie omdat sy nie wou kinders hê nie en hoe die gesprek die vorige aand verloop het totdat sy die uitbarsting gehad het.

      “Ek weet nie wat om daarvan te maak nie. Ek kan om die waarheid te sê steeds nie kop of stert daarvan uitmaak nie.”

      Herman het ’n metaalbuisie uit ’n binnesak gehaal, die doppie afgedraai en ’n halwe sigaar daaruit geskud. Hy het dit tydsaam aangesteek en diep rook ingetrek.

      “Ek neem aan Ingrid het jou vertel dat sy aangeneem is?” het hy gevra terwyl hy na die sigaar se punt kyk.

      “Nee?”

      Dawid het skerp na hom toe gedraai. Herman het hom nie in die oë gekyk nie, maar na die rivier, toe weer na sy sigaar se punt.

      “Sy is my broerskind. Ek en my broer was baie naby aan mekaar. Hy het naby Smithfield in die Vrystaat geboer. Een Saterdagaand is hulle aangeval. My broer is wreedaardig gemartel en sy vrou verkrag. Toe is albei vermoor. Hulle ander dogter ook. Die bure het eers ’n dag later by die plaashuis opgedaag toe daar nie antwoord op die radio was nie. Ingrid is in ’n kas gekry waar sy weggekruip het, baie in dieselfde toestand as wat jy vertel het sy gisteraand was. Sy het alles gehoor wat gebeur het.

      “Ons het haar toe aangeneem. Ons het haar al die liefde gegee wat ons geweet het hoe. Sy is vir jare behandel deur die beste kindersielkundige en psigiater wat ons kon kry. Sy is uiteindelik gediagnoseer met ’n weerstandige posttraumatiese stressindroom. Wat nooit regtig opgeklaar het nie.”

      Dawid het ’n ruk stomgeslaan gesit. Herman het sy sigaar laat gloei, die rook stadig by sy mond laat uitlek. Met sy linkerhand oor sy gesig gevee.

      “Sy het in haar tienerjare beter geword en toe sy begin swot het, het dit gelyk of sy begin regkom. Sy het weer gelag. Dit het gelyk of sy die lewe geniet. Sy het jou ontmoet en ten spyte van die swangerskap het ons gedink dat sy gelukkig is saam met jou.”

      Hy het vooroor gebuig, sy voorarms op sy knieë gestut.

      “Ek is jammer, Dawid. Ek moes jou vooraf gesê het. Seker gemaak het jy weet waarvoor jy jou inlaat. Maar ons is maar almal lafaards. Ons lieg vir onsself, knyp ons oë toe en hoop. Ons het gehoop dat ’n geliefde, ’n huwelik, haar sal kan help. Haar gelukkig sal maak. Dat alles op ’n manier sou … ek weet nie, sou regkom. Natuurlik was ons met die terugkyk naïef en … en … wel, plein verkeerd.”

      Dawid het lank sit en kyk na die rivier, die warboel van sy gedagtes probeer uitpluis. Herman se woorde het alles verklaar. Hy het in ’n oogwink Ingrid se hele bestaan begryp: die behoefte aan beheer, die woede-uitbarstings, die afstandelikheid teenoor mense, die gesukkel om te slaap, die spanningshoofpyne.

      Terselfdertyd het dit vir hom gevoel asof sy hok se staalhek finaal toeslaan. En, op ’n manier, dat dié oomblik die naaste is wat hy aan ’n oplossing sou kom. Hy het sy regterbeen onder hom ingeskuif en na die man langs hom se geboë figuur gekyk.

      “Maar Herman, wat sê jy vir my? Wat moet ek maak? Moet ek die res van my lewe saamleef met ’n vrou wat landmyne oral om haar siel geplant het? Met geen vooruitsig