Twój psychologiczny autoportret. Lois B. Morris

Pewne Siebie mają głębokie poczucie misji i przekonanie, że wszystko im się od świata należy. Sfera Ja jest dla nich kluczowa, co tłumaczy determinację, z jaką dążą do realizacji swoich celów, siłę motywacji oraz zdolność osiągania sukcesu pomimo wszystkich przeszkód. Jednostki Nie-zwyczajne żyją dzięki bogactwu swego świata wewnętrznego. Nie zawsze odnoszą potocznie pojmowany sukces i nie zawsze dostosowują się do porządku społecznego; bez względu jednak na to, co mówią inni i co dyktują konwencje, one wytrwale idą przed siebie, wsłuchane w swój własny, jedyny w swoim rodzaju rytm. Dla ludzi typu Dramatycznego (kuzynka Kasia) sfera Ja lśni najjaśniejszym światłem, kiedy stają się przedmiotem podziwu; osoba Dramatyczna rozkwita, gdy oczy wszystkich zwrócone są na nią.

      Twój styl funkcjonowania w sferze Ja wpływa na wiele ważnych aspektów twego zachowania – na przykład na to, jak wypadasz w trakcie rozmów kwalifikacyjnych przy szukaniu pracy. Jednostki Awanturnicze potrafią wykazać się w tej sferze tak wielką siłą, że bez trudu uzyskują pracę, o której nie mają pojęcia. Z kolei jednostki typu Ofiarnego, które – jak wskazuje sama nazwa – czują się dobrze tylko wtedy, kiedy dużo dają z siebie na rzecz innych, są niezdolne do samochwalstwa, będą więc pomniejszały swoje rzeczywiste talenty i kwalifikacje.

      W jaki sposób myślisz o sobie? Czy jest ci ze sobą dobrze? Co sądzisz o swoim ciele? Jakie jest twoje miejsce w porządku rzeczy? Jak twoim zdaniem oceniają cię inni? Kto ma u ciebie pierwszeństwo: oni czy ty? O czym marzysz dla siebie? Pytania tego rodzaju służą odsłonięciu tego, co w sferze Ja stanowi twoją normę.

      Sfera związków

      Sfera ta jest czynnikiem dominującym ponad połowy typów osobowości. Określa ona, jak ważni są dla nas inni ludzie, oraz to, w jaki sposób układamy sobie życie z nimi. Poza tym bowiem, że jesteśmy odrębnymi jednostkami, jesteśmy też członkami rodzin, łączymy się w pary, nawiązujemy przyjaźnie, chodzimy do szkoły, żyjemy w jakiejś społeczności, należymy do organizacji zawodowych, a nawet mieszamy się z obcym tłumem. Rodzaj i styl naszych reakcji na otoczenie oraz stopień zaangażowania w związki z ludźmi wiele o nas mówi.

      Na przykład jednostki Samotnicze trzymają innych ludzi na dystans; nawiązują z nimi kontakt tylko wtedy, kiedy wiedzą, że w każdej chwili mogą się wycofać. Z kolei ludzie Dramatyczni bez towarzystwa często czują się do niczego; pragną być w centrum uwagi, podziwiani, adorowani. Jednostki Czujne są wobec innych bardzo ostrożne. Bez pośpiechu zbierają informacje, zanim zdecydują się zbliżyć do wybranej osoby; najlepiej czują się w tych związkach, w których kontrolują całą sytuację. Dla ludzi Oddanych inni stanowią rację istnienia; czują się spełnieni tylko wtedy, kiedy mocno zaangażują się w relację z kimś albo wręcz będą stanowiły z nim jedno. Ludzie Wrażliwi najchętniej przebywają w niewielkiej grupie przyjaciół albo w otoczeniu rodzinnym, wśród obcych lub w dużych grupach czują się zdecydowanie nieswojo. Z kolei jednostki Władcze muszą zawsze we wszystkich swoich związkach przewodzić.

      Sfera pracy

      Sfera pracy wyznacza twój styl działania, a każdy praktycznie dzień w twoim życiu jest wypełniony jakimiś zajęciami: zabawą, hobby, nauką, pracą zawodową, sprawami domowymi, opieką nad dziećmi, codziennymi drobnymi obowiązkami. Twój typ osobowości ujawnia się w sposobie wykonywania obowiązków, wydawania i przyjmowania poleceń, podejmowania decyzji, planowania, radzenia sobie z nakazami zewnętrznymi lub wewnętrznymi, krytykowania i reagowania na krytykę, dostosowywania się do reguł, przyjmowania odpowiedzialności i dzielenia się nią oraz współpracy z ludźmi.

      Dla osoby Sumiennej sfera pracy jest dominująca. Ludzie podobni do kuzynki Karoliny zawsze czymś się zajmują, nawet w czasie wolnym; praca oraz sukcesy zawodowe decydują o ich tożsamości i samopoczuciu. Praca jest też sferą kluczową dla typu Władczego, który jest typem ludzi dominujących, grubych ryb; dla nich najistotniejszy jest sukces, który daje władzę nad innymi. Praca dominuje również w życiu człowieka Poważnego; dla tej trzeźwej, niezdolnej do ekstrawagancji osoby życie jest pracą, a praca jest życiem.

      Podczas gdy osoby Sumienne czy Władcze często utożsamiają pracę z rozrywką, ludzie Wygodni są przeciwnego zdania. Robią tylko to, czego się od nich wymaga, i nic więcej; z pracy urywają się tak szybko, jak to tylko możliwe, i natychmiast oddają się własnym przyjemnościom. Z kolei Awanturnicy w ogóle nie reagują na nakazy płynące z góry. Kochają jednak wyzwania – jak długo więc praca (a także sport i hobby) wiąże się z podejmowaniem ryzyka, będą się jej trzymać.

      Wybór tego, czym się w życiu zajmujesz, sposób dokonywania wyborów i radzenia sobie z trudnościami w sferze pracy (np. z bezrobociem lub koniecznością podejmowania dodatkowych zajęć, by związać koniec z końcem) także mówią wiele o twoim typie osobowości. Aleksander, który ma osobowość Oddaną, przejął rodzinny interes, ponieważ tego od niego oczekiwano. Nigdy nie przyszło mu do głowy, by zadać sobie pytanie, czy nie wolałby raczej zająć się czymś innym. Kiedy w końcu odczuł pustkę i niezadowolenie, jego typ osobowości podpowiedział mu charakterystyczne rozwiązanie: nie tyle zmianę zawodu, co cierpliwe trwanie przy starym.

      Sfera emocji

      Sfera emocji obejmuje twoje zwykłe nastroje i stany emocjonalne, takie jak szczęście, smutek, pożądanie, złość, drażliwość, lęk, niepokój, wrażliwość na pochwałę i krytykę. Jaką rolę sfera ta odgrywa w twoim wzorze osobowości? Na przykład rządzi ona niepodzielnie ludźmi Dramatycznymi, którzy myślą i przeżywają świat nie rozumem, lecz sercem. Są zmysłowi, uwodzicielscy, seksowni. Ten emocjonalny styl bycia może dobrze przysłużyć się im w pracy, jeśli wybiorą karierę, w której będą mogli wykorzystać swoją intuicję, talenty twórcze i wyczucie chwili. Natomiast jednostki Sumienne, przeciwnie, przywiązują do swych doznań niewielką wagę. Dla nich liczy się tylko logika. Ich emocje też są silne, poddają je jednak surowej i chłodnej kontroli.

      Inny wskaźnik należący do tej sfery to poziom intensywności uczuć – od żaru i najwyższego zaangażowania do chłodnej obojętności. Typ Zmienny Emocjonalnie jest „gorący”; takie osoby doświadczają z ogromną intensywnością największej amplitudy nastrojów i uczuć, łącznie z gniewem. Te intensywne i zmienne nastroje dają im szansę twórczych przeżyć i osiągnięć, ale nie ma dla nich miejsca w zarządzie firmy. Osoby Samotnicze są zazwyczaj chłodne, spokojne i nie obchodzi ich, co inni o nich myślą. Często wyrastają na uzdolnionych obserwatorów ludzi i przyrody. Kiedy jednak otoczenie oczekuje od nich doznawania i wyrażania emocji, doznają poważnego niepokoju. Ludzie Poważni tworzą świat solennych emocji. Nie mając za grosz lekkomyślności, lepiej potrafią radzić sobie z trudnymi doświadczeniami niż większość innych typów osobowości.

      Osoby Wrażliwe są czułe i delikatne uczuciowo. Łatwo je zaniepokoić i zawstydzić, więc swoje życie zawodowe i osobiste budują wokół dobrze znanych ludzi i swojskich sytuacji. W rezultacie zawierają zwykle związki głębokie i pełne znaczenia, a w swojej dziedzinie bywają wybitnymi fachowcami.

      Sfera samokontroli

      Czy masz w swojej głowie „dyrektora”, który rozważa każdą pokusę i decyduje, czy wolno ci ulec zachciance lub namiętności, do jakiego stopnia i na jak długo? Czy też może żadna instancja nie interweniuje pomiędzy pragnieniem a jego realizacją? Sfera samokontroli – bądź jej braku – określa twój zwykły poziom spontaniczności i zdolności do działania impulsywnego, twoje reakcje w obliczu ryzyka, umiejętność czekania na satysfakcję, samodyscyplinę, odporność na frustrację, zdolność planowania oraz refleksji przed podjęciem działania.

      Kwestie