Uwolniona. Tara Westover

empty-line/>

      Redakcja: Elżbieta Walter

      Projekt okładki, ilustracja: Magda Kuc

      Korekta: Słowne Babki, Beata Wójcik

      Redaktor prowadzący: Tomasz Szymański

      Educated is a work of nonfiction. Some names and identifying details have been changed.

      Copyright © 2018 by Tara Westover

      All rights reserved.

      Copyright for the Polish translation © by Barbara Szelewa

      Copyright for the Polish edition © by Wydawnictwo Czarna Owca, 2019

      Wszelkie prawa zastrzeżone. Niniejszy plik jest objęty ochroną prawa autorskiego i zabezpieczony znakiem wodnym (watermark).

      Uzyskany dostęp upoważnia wyłącznie do prywatnego użytku.

      Rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci bez zgody właściciela praw jest zabronione.

      Wydanie I

      ISBN: 9788380155237

Wydawnictwo Czarna Owca Sp. z o.o

      ul. Wspólna 35 lok. 5, 00-519 Warszawa www.czarnaowca.pl

      Redakcja: tel. [phone]; e-mail: [email protected]

      Dział handlowy: tel. [phone]; e-mail: [email protected]

      Sklep internetowy: tel. [phone]; e-mail: [email protected]

      Konwersję do wersji elektronicznej wykonano w systemie Zecer.

      Tylerowi

      Przeszłość jest piękna, bo w teraźniejszości człowiek nie uświadamia sobie własnych emocji, a więc nie są one kompletne. Rozwijają się później, dlatego ich pełnię odczuwamy tylko wobec przeszłości.

Virginia Woolf, Dziennik, 18 marca 19251

      Kształcenie musimy pojmować jako ciągłą rekonstrukcję doświadczenia, uznając, że proces i cel wykształcenia są rzeczą jedną i tą samą.

John Dewey, Moje pedagogiczne credo2

      Od autorki

      To nie jest książka o mormonizmie. Ani o żadnym innym rodzaju religijnej wiary. Występuje w niej wiele typów ludzi – wierzący i niewierzący; niektórzy z nich są dobrzy, niektórzy nie. Kontrowersyjne są dla mnie jakiekolwiek zależności, pozytywne czy negatywne, między tymi dwiema grupami.

      Następujące imiona, podane w porządku alfabetycznym, są pseudonimami: Aaron, Audrey, Benjamin, Emily, Erin, Faye, Gene, Judy, Peter, Robert, Robin, Sadie, Shannon, Shawn, Susan, Vanessa.

      Prolog

      Stoję na czerwonym wagonie kolejowym, porzuconym obok obory. Zrywa się wiatr, zarzuca mi włosy na twarz i wdziera się chłodem za dekolt. Tutaj, tuż przy Górze, podmuchy są silne, tak jakby to sam szczyt wydychał powietrze. Niżej, w dolinie, panuje niezmącony spokój. Nasza farma jednak tańczy – ciężkie drzewa iglaste kołyszą się powoli, podczas gdy krzewy bylicy i oset drżą, kłaniając się przed każdym powiewem i podmuchem wiatru. Za moimi plecami pnie się ku górze łagodne zbocze, zaczepione u podstawy wzniesienia. Kiedy podnoszę wzrok, widzę ciemny kształt Indiańskiej Księżniczki.

      Wzgórze obrośnięte jest dziką pszenicą. Gdyby porównać bylicę i oset do solistów, to pole pszenicy to istny corps de ballet – każda pojedyncza łodyga naśladuje całą resztę w gwałtownych ruchach, milion baletnic pochyla się jedna po drugiej, gdy silne podmuchy uginają ich złote główki. Obraz tego wygięcia przetrwa tylko chwilę, ale jeśli w ogóle da się dostrzec wiatr, to właśnie wtedy.

      Obracam się w stronę naszego domu stojącego na zboczu wzgórza i dostrzegam różnego rodzaju ruchy, wysokie cienie z wysiłkiem przeciwstawiające się wietrznym prądom. Moi bracia nie śpią, sprawdzają pogodę. Wyobrażam sobie matkę, jak przy piecu uwija się ze smażeniem placków z otrębów. Ojca, pochylonego przy tylnym wyjściu, jak zawiązuje sznurówki roboczych butów ze stalowym noskiem i wciska swoje stwardniałe dłonie w rękawice do spawania. Szosą przejeżdża, nie zatrzymując się, szkolny autobus.

      Mam tylko siedem lat, ale rozumiem, że właśnie to najbardziej odróżnia moją rodzinę od innych: nie chodzimy do szkoły.

      Tato martwi się, że rząd zmusi nas do tego, ale to niemożliwe, bo po prostu nie wie o naszym istnieniu. Czworo z siedmiorga dzieci moich rodziców nie ma aktów urodzenia. Nie ma o nas żadnych informacji medycznych, bo urodziliśmy się w domu i nigdy nie mieliśmy do czynienia z lekarzem ani pielęgniarką3. Nie figurujemy w rejestrach szkolnych, bo nigdy nie pojawiliśmy się w klasie. Kiedy skończę dziewięć lat, zostanie mi wydany opóźniony akt szkolny, ale teraz, jeśli chodzi o stan Idaho i rząd federalny, nie istnieję.

      Oczywiście istniałam. Dorastałam, przygotowując się na Dni Ohydy, wypatrując, czy słońce ciemnieje, czy księżyc zaczyna już jakby ociekać krwią. Latem wekowałam brzoskwinie, zimą porządkowałam zapasy, żeby najstarsze były najłatwiej dostępne. Gdy zginie Świat Ludzi, moja rodzina przetrwa bez uszczerbku.

      Uczyłam się w rytmie Góry, w którym zmiana nigdy nie była przełomowa, lecz zawsze cykliczna. Każdego ranka pojawiało się to samo słońce, przetaczało nad doliną i opadało za szczytem. Śniegi, które spadły zimą, wiosną zawsze topniały. Nasze życie było cyklem – dnia, pór roku, kręgami ciągłej zmiany, która, gdy się dokonywała, oznaczała, że wszystko zostało po staremu. Wierzyłam, że moja rodzina to element tego nieśmiertelnego schematu, że w pewnym sensie mieliśmy żyć wiecznie. Ale wieczność dotyczyła tylko Góry.

      Mój ojciec dawniej opowiadał nam o niej pewną historię. Góra była stara i wielka jak katedra. W paśmie były inne wzniesienia, wyższe, bardziej okazałe, ale Buck’s Peak miała najpiękniejszą linię. Jej podnóże rozciągało się na milę, ciemny kształt wybrzuszał się z ziemi i wznosił uwieńczony idealną iglicą. Z daleka, patrząc od frontu, można było w zarysie Góry dostrzec kobiece ciało. Olbrzymie wąwozy przybierały formę nóg, włosami były sosny powiewające nad północną granią. Wznosiła się we władczej postawie, z jedną nogą wysuniętą do przodu w zamaszystym kroku.

      Ojciec nazywał ją Indiańską Księżniczką. Pojawiała się co roku, gdy zaczynał topnieć śnieg; zwrócona na południe, przyglądała się, jak bizony wracają do doliny. Tato mówił, że wędrowni Indianie obserwowali, jak się wyłaniała, traktując to jako oznakę nadchodzącej wiosny. Góra się rozmrażała, zima się kończyła i nadchodził czas, by wrócić do domu.

      Wszystkie opowieści ojca dotyczyły naszej góry, naszej doliny, naszego małego postrzępionego kawałka Idaho. Nie powiedział mi nigdy, co mam zrobić, jeśli opuszczę Górę, przemierzę oceany i kontynenty i znajdę się na dziwnym terenie, gdzie darmo szukać Księżniczki na horyzoncie. Nie powiedział mi, skąd wtedy będę wiedziała, że nadszedł czas, by wrócić do domu.

      CZĘŚĆ PIERWSZA

      Rozdział 1

      Wybierz dobro

      Moje najżywsze wspomnienie wcale nie jest wspomnieniem. To coś, co sobie wyobraziłam, a potem przechowywałam w pamięci, jakby wydarzyło się naprawdę. Wspomnienie to powstało, gdy miałam niecałe sześć lat, na podstawie opowieści, którą ojciec przekazał tak szczegółowo, że moi bracia, siostry i ja wymyśliliśmy ją sobie, każdy z osobna, w wersji filmowej, z wystrzałami broni i okrzykami. U mnie występowały świerszcze. To ich cykanie słyszę, gdy cała rodzina kryje się w kuchni przy zgaszonych światłach przed federalnymi, którzy okrążyli dom. Jakaś kobieta sięga po szklankę z wodą, a wtedy zarys jej postaci pojawia się w świetle księżyca. Strzał odbija się echem niczym smagnięcie bicza i kobieta upada. W moich wspomnieniach tą kobietą jest zawsze moja matka trzymająca

2

John Dewey, Moje pedagogiczne credo, przeł. Józef Pieter, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2005, s. 23 (przyp. tłum.).

3

Oprócz mojej siostry Audrey, która we wczesnym dzieciństwie złamała rękę i nogę. Zabrano ją do lekarza na założenie gipsu.