Мы – хлопцы жывучыя. Іван Сяркоў

і два радавыя.

      – Можна пераначаваць, гаспадынька? – пытаюць, прывітаўшыся.

      – Начуйце, людзі добрыя, – дазволіла бабка. – Начуйце. Толькі цесна ў нас. I пухавікоў няма.

      Мы з Санькам вачэй не можам адарваць ад сяржанта. Сам высокі, бялявы, а на падбародку і шчацэ скура чырвоная-чырвоная і бліскучая. Такі твар і такія рукі ў аднаго нашага падлюбскага дзядзькі. Па-вясковаму завуць таго дзядзьку Гарэлым. Калісьці, яшчэ ў маладосці, ён на пажары людское дабро ратаваў. А каб зразумець, дзе гарэў сяржант, вялікім здагадзькам быць не трэба: у яго на пагонах маленькія танкі.

      Калі вайскоўцы паставілі ў куток карабіны і знялі шынялі, мы з Санькам пераглянуліся. У сяржанта на ўсе грудзі медалёў. Так і звіняць, калі ён ходзіць па хаце.

      Нам сяржант вельмі спадабаўся, а мы яму, напэўна, яшчэ больш.

      – Ну як, хлопцы, ваюецца? – пацікавіўся ён, сядаючы побач з намі каля грубкі.– Га?

      – Ды ваююць нячысцікі,– адказала за нас бабка. – Бацькоў дома няма, на вайне, дык ім воля. Я тут адна вось з гэтымі антыхрыстамі,– паказала яна на нас з Глыжкам, а потым і на Саньку, – а ў гэтага маці ёсць, дык яму і маці – не ўказ.

      Сяржант, відаць, дзядзька свойскі. Бабцы ён спачувальна паківаў галавой, а калі яна адвярнулася, падміргнуў нам адным вокам. I мы зразумелі так, што ён за нас, ды толькі з бабкай адносін псаваць не хоча. Таму, відаць, і гаворку такую завёў:

      – Не па-гвардзейску ў вас, хлопцы, выходзіць, калі так. Выходзіць, хлопцы, што вы свайго камандавання не слухаецеся. Не думаў я.

      Тут нават мурзаты Глыжка заўсміхаўся. Наша бабка – камандаванне. Генерал у латанай спадніцы і зашмальцаваным фартусе. А нос у сажы. Спачатку рукамі бралася за чыгунок, потым – за нос.

      – Павучы іх, павучы, чалавеча, – папрасіла бабка сяржанта. Яна вельмі любіць, калі салдаты вучаць нас добраму, і заўсёды іх просіць аб гэтым. А нядобраму, як яна лічыць, мы і самі навучымся.

      – Разбяромся, – паабяцаў сяржант, сцягваючы з ног боты, і зноў падміргнуў нам, як сваім. На гімнасцёрцы ў яго некалькі чырвоных нашывак. Мы ўпершыню такія бачым. Мабыць, гэта за падбітыя танкі. Колькі танкаў падбіў, столькі нашывак.

      – Не, хлопцы, – пакруціў сяржант галавой, – не ўгадалі. Гэта за раненні.

      Мы з Санькам вачамі пералічылі тыя нашыўкі і паглядзелі адзін на аднаго. Шэсць штук. Ну і народ у нас! Жывучы. Месца на ім жывога няма, і хоць бы што.

      Мне закарцела даведацца: ці гэта толькі вайскоўцам даюць такія нашыўкі, ці могуць і Саньку даць.

      Сяржант недаверліва паглядзеў на майго прыяцеля.

      – А яму за што?

      – Як гэта за што? Няхай паглядзіць.

      Санька з ахвотай задраў кашулю, і салдаты з павагай паглядзелі на яго худую спіну, на якой выпіраюць лапаткі і можна пералічыць усе рэбры і пазванкі. Сінявата-белая скура распісана агністымі рубцамі.

      – Гэта ў яго пісталет на спіне, – растлумачыла салдатам бабка, але тыя нічога не зразумелі, і давялося ўмяшацца мне.

      Ніякага пісталета ў Санькі на спіне няма. Гэта немцы яго так білі. Мы хацелі ісці ў партызаны,