Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік). Артур Конан Дойл

о ў Дартмуры*.

      Я не здзівіўся. Папраўдзе мяне дзівіла толькі тое, што Холмс дагэтуль яшчэ не быў у самым гушчары гэтай неверагоднай справы, пра якую толькі і гаварылі спрэс па ўсёй Англіі. Дагэтуль цэлы дзень мой кампаньён хадзіў туды-сюды па сваім пакоі, нізка схіліўшы галаву і звёўшы бровы, то набіваючы люльку наймацнейшым чорным тытунём, то выбіваючы яе, няўважлівы да ўсіх маіх пытанняў і заўваг. Свежыя выпускі штодзённых газет ад нашага прадаўца перыёдыкі толькі праглядаліся наўскос і адразу ж адпраўляліся ў стос у куце. І нягледзячы на маўклівасць Холмса, я цудоўна ведаў, пра што ён думае. Была толькі адна нашумелая загадка, якая магла так моцна заняць яго аналітычны розум, – дзіўнае знікненне фаварыта Ўэсэкскага кубка* і трагічнае забойства ягонага трэнера. І калі ўрэшце Холмс абвясціў пра свой намер выправіцца на месца, дзе разыгралася драма, для мяне гэта было чаканай прыемнасцю.

      – Я б з радасцю паехаў з вамі, калі не буду замінаць, – сказаў я.

      – Дарагі Ўотсан, вы зробіце вялікую ласку, калі складзяце мне кампанію. І, мяркую, вы прабавіце час з карысцю, бо ў справе ёсць дэталі, праз якія гэты выпадак абяцае быць абсалютна ўнікальным. Мы акурат паспяваем на цягнік з Падынгтана, а па дарозе я падрабязней раскажу пра справу. Буду вам абавязаны, калі прыхопіце свой цудоўны палявы бінокль.

      Вось так ужо праз гадзіну ці каля таго я сядзеў у вагоне першага класа, які імчаў у Эксэтэр, тым часам як Шэрлак Холмс, чый худы твар аблямоўвала падарожная шапка з вісячымі вушамі*, прагна занурыўся ў пачак свежых газет, якіх накупляў на Падынгтанскім вакзале. Мы даўно прамінулі Рэдынг, калі ён сунуў апошнюю пад сядзенне і прапанаваў мне свой партсігар.

      – Едзем з добрай хуткасцю, – сказаў ён, вызірнуўшы ў акно, а потым кінуўшы погляд на гадзіннік, – пяцьдзясят тры з паловай мілі ў гадзіну.

      – Я не бачыў чвэрцьмільных слупоў, – сказаў я.

      – Я таксама не бачыў. Але тэлеграфныя слупы ўздоўж гэтай лініі стаяць за шэсцьдзесят ярдаў адзін ад аднаго, так што падлічыць нескладана*. Мяркую, вы ведаеце пра гісторыю з забойствам Джона Стрэйкера і знікненнем Срэбнага Месяца?

      – Я толькі чытаў тое, што пісалі «Тэлеграф» і «Кронікл»*.

      – У такіх справах дэдукцыя служыць інструментам хутчэй для прасейвання інфармацыі, чым для пошуку новых доказаў. Гэтае злачынства настолькі незвычайнае, так дасканала правернутае і закранула такую колькасць людзей, што цяпер мы пакутуем ад незлічонай колькасці дапушчэнняў, здагадак і гіпотэзаў. Складанасць у тым, каб аддзяліць канву фактаў, абсалютна пэўных, бясспрэчных фактаў, ад таго, што наплялі выдумшчыкі і рэпарцёры. І толькі стаўшы на цвёрды грунт праўдзівай інфармацыі, мы можам глядзець, якія зрабіць высновы і якія моманты гэтай загадкі ключавыя. У аўторак вечарам я атрымаў дзве тэлеграмы, адну ад палкоўніка Роса, уладальніка каня, а другую ад інспектара Грэгары, які расследуе справу і запрашае мяне да супрацоўніцтва.

      – У аўторак вечарам? – здзівіўся я. – Сёння ж раніца чацвярга. Чаму вы не паехалі ўчора?

      – Я схібіў, дарагі Ўотсан, што, баюся, здараецца нашмат часцей, чым думаюць тыя, хто ведае мяне дзякуючы вашым нататкам. Я не мог даць веры таму, што самага знакамітага каня ў Англіі могуць надоўга схаваць, асабліва ў такіх маланаселеных мясцінах, як Дартмур. Учора ўвечары, гадзіна за гадзінай, я чакаў весткі пра тое, што яго знайшлі і што ягоны выкрадальнік і ёсць той, хто забіў Джона Стрэйкера. Але калі надышла яшчэ адна раніца і я пабачыў, што апроч арышту маладога Фіцроя Сімпсана нічога не было зроблена, я зразумеў, што трэба дзейнічаць. Зрэшты, у мяне няма адчування, што ўчорашні дзень змарнаваны.

      – У вас з’явілася тэорыя?

      – Прынамсі, я атрымаў уяўленне пра галоўныя дэталі справы. Я пералічу вам іх усе, бо нішто так не праясняе гісторыю, як яе пераказ іншаму чалавеку, і наўрад ці я змагу разлічваць на вашую дапамогу, калі не пакажу, адкуль мы пачынаем.

      Я адкінуўся на падушкі, папыхкваючы цыгарай, а Холмс, падаўшыся наперад і ўмоўна адзначаючы важныя пункты на левай далоні доўгім тонкім указальным пальцам правай, увёў мяне ў курс справы, дзеля якой распачалося нашае падарожжа.

      – Срэбны Месяц, – сказаў ён, – конь ад заводу Ісанаміі* і гэтак жа бліскуча перамагае ў скачках, як ягоны знакаміты продак. Яму ідзе пяты год, і за апошні час адзін за адным ён здабыў усе прызы на іпадроме для палкоўніка Роса, ягонага шчаслівага ўладальніка. Да трагічнага здарэння конь лічыўся першым фаварытам на Кубак Ўэсэкса, на яго ставілі тры да аднаго. Зрэшты, ён быў і галоўным фаварытам наведнікаў скачак і ніколі не расчароўваў іх, так што нават пры такіх нявыгадных каэфіцыентах на яго ставіліся велізарныя грошы. Адпаведна, не выклікае сумневаў тое, што многія людзі былі горача зацікаўленыя ў адсутнасці Срэбнага Месяца на спаборніцтвах у аўторак, калі махне стартавы сцяжок.

      Натуральна, што ў Кінгс-Пайланд, дзе знаходзіцца трэніровачная стайня палкоўніка, гэта добра разумелі. Для аховы фаварыта былі зробленыя ўсе захады. Ягоны трэнер Джон Стрэйкер – былы жакей, які выступаў пад колерамі палкоўніка Роса, пакуль не зрабіўся зацяжкім для ўзважвання з сядлом*. Пяць гадоў ён быў на службе ў палкоўніка ў якасці жакея і сем – у якасці