Леаніды не вернуцца да Зямлі. Уладзімір Караткевіч

глыбока ўздыхнуўшы, пацягнуўся замлелай спінай. Адклаўшы ручку, паглядзеў у акно.

      Масква засынала. Згасалі бліскаўкі начных агнёў, радзейшым і больш гучным стаў шолах тралейбусаў пад вокнамі. I, як заўсёды ўначы, стала сумна і захацелася кудысьці ехаць, каб крычаў цягнік і пасмы пары засноўвалі мільгаценне зор.

      Гудзіць ад стомы цела. З учарашняй ночы ані хвіліны спакою.

      Спачатку вестка аб нараджэнні сына ў Вайвадса, потым доўгі расказ аб тым, што адбылося дзесяць год таму, потым, раніцай, гадзіна адпачынку ў крэсле. А ўдзень дыскусія аб паэзіі, на якой ён, Андрэй, зрэзаўся амаль з усімі галоўнымі спрачальнікамі. Нават з Янісам трошкі.

      А потым, у край знерваваны, хоць, як заўжды, вонкава спакойны, ён прыйшоў да сябе, сеў і восем гадзін не ўставаў з месца, імкнучыся самой сутнасцю, самой формай верша давесці супраціўнікам, што праўда ўсё ж на яго баку.

      I вось зноў дрэнна. Чаму? Ён жа ўсім жыццём упэўнены, што ён мае рацыю. Можа, таму не атрымалася, што вершамі нельга даводзіць, што вершы заўсёды ад гарэння, ад сэрца, ад таго, чаму ніхто і ніколі не дасць наймення. Або, можа, таму, што ён бяскрылы паэт? Сапраўды, вось ужо два гады ён піша горш, як раней. Два гады, якраз з таго часу, калі пачаў радзей успамінаць аб Алёнцы.

      Не, не таму ён горш піша. Проста раней яго вершы былі простымі, бясхмарнымі,– як басанож па траве прайсціся, – патыхалі нейкай крыштальна чыстай яснасцю і халаднаватасцю. А гэта смерць для паэта.

      I ён зразумеў гэта, і цяпер стаіць на ростанях, не ведаючы сам сабе, што і як пісаць. Сапраўды, «што»? «як»? Нясцерпна. I разумееш, што горшай бяздарнасці за цябе няма на свеце.

      Што? Як? Ат, усё адно сёння не дадумаешся. Яніс, пэўна, таксама не спіць, трэба пастукаць.

      Андрэй працягнуў руку і злёгку стукнуў пальцамі ў сценку. Праз імгненне адтуль даляцелі два лёгкія ўдары ў адказ – знак, што Яніс вольны. I тады яшчэ чатыры ўдары «та-та-та-там» – першыя такты пятай сімфоніі Бетховена, пазыўныя Андрэя. Прастукаўшы іх, Грынкевіч выйшаў на калідор і адчыніў Янісавы дзверы.

      Пакой Вайвадса тануў у сутонні: гарэла толькі настольная лямпа. Яніс сядзеў у крэсле натапыраны, глянуў спадылба на Андрэя сярдзіта і весела.

      – Заходзь, чорт, – сказаў ён. – Прыйшоў каяцца?

      – Біць цябе прыйшоў.

      – Добра. Сядай, пі каву. Якраз толькі заварыў.

      I амаль з жаночай пяшчотай зліў Андрэю самую лепшую частку, «вяршок, з каймаком».

      Абодва не спяшаліся, прыхлёбваючы гарачую рудую вадкасць.

      – Што ж, – сказаў нарэшце Вайвадс, – я да цябе пасля ўчарашняга стаўлюся асцярожна, як да хворага. Таму паспрабуем лагічна, амаль па-нямецку аднавіць ход дыскусіі, у якой ты плявузгаў розныя глупствы.

      Асцярожнае стаўленне.

      – Не вяжыся да слоў. Я буду казаць за нашага паважанага Паўла Пятровіча Пружыніна[3], якога я, зрэшты, не люблю больш, як ты, але… лічу, што ён мае рацыю. Справа ідзе пра самае існаванне паэзіі, ты згодзен?

      – Так. Бязглуздая спрэчка паміж «фізікамі» і «лірыкамі» гэта давяла.

      – Дык вось, яго асноўныя тэзы…

3

Тут і далей па тэксце ў рукапісе У. Караткевіча гэты персанаж мае прозвішча Дружынін (заўв. уклад.).