Жаныбеков Шангерей. Өнегелі өмір. В. 31. Коллектив авторов

еді. Әсіресе, оның әзілі Ғаббас ағамен (ақын Жұмабаев) қатты жарасатын. Әубәкір ағамен (Қасымханов) әзіл-қалжыңы белгілі бір шектен аспайтын. Ал, Шәңгерей Жәнібекұлымен сыпайы ғана әзілдесіп, айтпай түсінісіп, қыз мінезді, сегіз қырлы, бір сырлы досын әзіл-оспаққа қимайтын еді.

      Шәкең, шын мәнінде, қазақ зиялыларында сирек кездесетін жан. Шәкеңді «сегіз қырлы, бір сырлы» Азамат деу орынды болар еді. Ол – кішіпейіл, қанағатшыл, еңбекшіл, кешірімшіл, қайырымшыл, ұлтжанды, оптимист, гуманист. Оның сыры – адалдық, тазалық.

      Шәкең – Совет дәуірінің перзенті. Бүкіл Торғай өңіріне есімі танымал Қарпық әулетінен. Аумалы-төкпелі Совет дәуірінде көзі ашық, оқыған Қарпық балалары туған жерді ертерек тастап, Ресейге, кейбірі Қазақстанның оңтүстігіне ойысты. Қай жерде өмір сүрмесін жастарын оқытты. Шәкең орысша хат танып, медицина техникумын бітірген кезде қан майданға аттанды. Алапат соғыстан аман-есен елге оралды. Комсомол, Совет, партия ұйымдарында еңбек етіп, Қазақстан Советтік Социалистік Республикасының Министрлер Советі төрағасының орынбасарлығына дейін жоғарылады, елағасы атанды.

      Ұлт ұстазы Ахмет Байтүрсынұлы қас қайраткер деп «оқталғанынан қайтпайтын, ұмтылғанынан тайынбайтын, көздегенінен күдер үзбейтін, азға айналмайтын, зордан-зорға, артықтан-артыққа ұмтылатын, жамандыққа жасымайтын, мұқтаждыққа мұқалмайтын» қайратты, жігерлі, жетелі, ынталы жанды айтыпты. Осы қасиеттердің біразы Шәкеңе тән. Тоталитарлық жүйе кезінде барынша сақтыққа үйренген Шәкең осы қасиеттерді тек асқан байсалдылықпен ойланып, толғанып жасайды.

      Ол Совет партократиясының ішінде жеке дара көрінетін. Еңбекті ғылыми негізде істеуге ұмтылатын. Билігім бар деп күш көрсетпейтін, сабырлылық танытатын. Телефон арқылы ма, жүзбе-жүз сөйлескен кезінде ме, оның қоңыр даусы бір келкі шығатын. Эмоцияға салынбай, істің мән-жайын толық түсініп алғаннан кейін ғана мәселе күн тәртібіне қойылатын. Өмір бойы оқумен, зердесіне тоқумен мәртебелі қызмет орнына сай болуға ұмтылыс жасау – өмір сүру қарекетіне айналған-ды.

      Шәкеңнің демократтығы аңызға айналарлық. Ағамыз тіпті жеңгемізді де атын айтар болса, тек қана – «Гүлбаршын Хамитовна» дейді. «Гүлеке», «Гүлбаршын» деп атап шақыруды Шәкең одағай, ерсі көреді, тіпті, іні болып кеткен біздерге де ілтипат көрсетеді, ғажайып кішіпейілдік танытады.

      Шәкең жүрген жер – мектеп. «Ағаның үйі ақ жайлау» деп бауырлары келеді. «Алдыңда ағаң болса, асқар тауың», – деп қалың елі сенеді, «туысы бірдің – уысы бір» – деп ағайын-туыс, дос-жарандар соңынан ереді. Шәкеңнің маңында жүріп, соңына еріп, олар тәлім-тәрбие көреді.

      Ахмет Байтұрсынұлы: «Құмарпаз адамдар құмарлығының құлы болып, соның дегенімен болып, соның айдауында жүріп, құмарлық құрбаны есебінде әлек болады», – депті. Шәкең құмарпаз жан ғана емес, қазақ мәдениетінің жанашыры. Ол кісінің тікелей қатысуымен Ғабит Мүсірепов музейі, Торғайдағы Ахаң мен Жақаң музейі, республикалық Орталық музей бой көтерді, көптеген ұлы жазушыларымыздың, ғалымдардың еңбектері жарық көрді. Қостанай қаласы мен Рудныйдың көркеюіне қосқан үлесі ерекше. Ел егемендік алған сәтте