Беларуская лiтаратура. Уладзімір Навумовiч

гарадка БДУ (скульптар У. Панцялееў)

      У сваёй славутай паэме “Песня пра зубра” беларускі паэт, які пісаў на лацінскай мове, упершыню шырока і ўсебакова ўславіў Беларусь і яе прыроду, апеў веліч, мудрасць, духоўнасць беларускага народа, свабодных духам людзей. Так быў “адкрыты” для ўсёй Еўропы край беларускіх пушчаў і палёў, азёр і рэк, сапраўдны архіпелаг зямнога хараства і незлічоных багаццяў.

      Сын паляўнічага, М. Гусоўскі добра ведаў таямніцы лесу, паводзіны зубра – волата беларускіх лясных нетраў, “пушчанскага рыцара”, неаднойчы сам удзельнічаў у паляванні. І калі ён упершыню ўбачыў карыду, калі пачуў, як расхвальваюць “бой з быком”, паабяцаў расказаць цывілізаванаму свету пра паляванне на зубра ў глухіх беларускіх лясах.

      Па заказу Папы Рымскага паэт у 1522 г. стварыў вядомую нам сёння паэму, якая мела першапачатковую назву “Паляванне на зубра”. Пазней гэтая паэма ўвайшла ў зборнік “Песня пра выгляд, лютасць зубра і паляванне на яго”, дзе змяшчаліся яшчэ і адзінаццаць вершаў (напісаных у Рыме) пад назвай “Песня пра зубра”. Гэты мастацкі твор і дайшоў да нас упершыню ў 1969 г. у перакладзе Я. Семяжона з лацінскай мовы. Асноўным зместам твора па сутнасці стала паляванне на зубра ў Белавежскай пушчы. Падрабязна і дэталёва аўтар апісвае тое, як спачатку заганяюць зубра ў загон, як затым раз’юшаны стрэламі звер гатовы крушыць і ламаць, зносіць усё на сваім шляху, “як лавіна з гары”. Падабенства з апісаннем іспанскай карыды тут відавочнае. “Пушчаў жыхар”, магутны зубр, паводзіць сябе ваяўніча, нястрымна, дзіка.

      Грозны і страшны цяпер гэты лясны велікан.

      Гневам напяты ўвесь, шыбуе праз пні і калоды.

      Але, як і ва ўсякім выдатным мастацкім творы, змест паэмы выходзіць далёка за межы толькі апісання палявання на ляснога звера. У паэме перадаецца абагульнены лёс краіны, лёс народа. Для Міколы Гусоўскага зубр увасабляў сілу, моц і прыгажосць роднай зямлі. “Пушчанскі рыцар” паказаны магутным, велічным, неўтаймаваным, высакародным, ён нібыта выступае абаронцам усіх пакрыўджаных, занядбаных, абаронцам, які гатовы прынесці сябе ў ахвяру, загінуць у няроўнай барацьбе дзеля таго, каб жыў дух беларускіх лясоў. Гэта вобраз-алегорыя. Аднак паэт не апісвае самой смерці волата беларускай пушчы. Усім ходам свайго паэтычнага аповеду аўтар імкнецца сцвердзіць жыватворную сілу беларускай зямлі, яе неўміручы дух, нязломнасць, веліч і духоўнасць народа, пра які паэт кажа, што духоўныя “скарбы свае людзі гэтай зямлі на золата нават не прамяняюць”.

      Паэма сведчыць, што ў беларускай паэзіі таксама шырока выкарыстоўвалася лацінская мова, якая была найбольш распаўсюджанай у Еўропе ў Сярэднія вякі, з’яўлялася і ў ВКЛ мовай навукі і культуры. На лацінскай мове Мікола Гусоўскі напісаў яшчэ гістарычную паэму “Новая і славутая перамога над туркамі ў ліпе ні месяцы” (1524), з-пад пяра паэта выйшаў таксама твор у вершаванай форме “Жыццё і подзвігі святога Гіяцынта” (1525).

Пытанні для кантролю

      1. Чым славіцца эпоха Адраджэння?

      2. Якую