Мұсылманның адамгершілік қасиеттері. А. Б. Байзаков

болсын, мені шақырып, бір құпия айтты. Мен оны ешкімге айтқан емеспін» (Муслим, Хайд, 79).

      Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, балалардың ойынын табиғи қажеттілік ретінде түсініп, қабылдаған. Мысалы, ол кіші Анасқа тапсырма бергенімен, оның басқа балалармен ойынға беріліп, тапсырманы ұмытып кеткенін түсіністікпен қабылдаған.

      Бұл оқиғаны Анас, Алла оған разы болсын, өзі былай деп әңгімелеген: «Бірде Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, мені бір жерге жіберді, бірақ мен оған: „Аллаға ант етемін, мен бармаймын!“ – деп қарсылық білдірдім. Бірақ ішімнен баруға шешім қабылдадым, өйткені бұл маған Алланың Елшісі Мұхаммедтің, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, бұйрығы болатын. Мен жолға шығып, көшеде ойнап жүрген балаларға кезіктім. Қызығып, оларға қосылып кеттім. Кенеттен, мені біреу мойнымнан ұстап алды. Артыма қарасам, Пайғамбардың, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, күлімсіреп тұрғанын көрдім. Ол маған: „Менің кішкентай Анасым! Менің тапсырмамды орындадың ба?“ – деп сұрады. Мен оған: „Уа, Алланың Елшісі! Дәл қазір сол жерге бара жатырмын!“ – деп жауап бердім» (Муслим, Фадаил, 54).

      Бірде Пайғамбар Мұхаммед, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, күннің шуағына малынып, құмда асыр салып ойнап жүрген балаларды көзі шалды. Балалардың күлкісі айналаны шаттыққа толтырып тұрған еді. Сол кезде бір сахаба шыдамай, олардың ойынын тоқтатпақ болды. Бірақ Алланың Елшісі, оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын, жүрегінің жылуымен, ерекше мейіріммен: «Оларды мазалама! Құм – балалардың шаттыққа толы әлемі, олардың жан дүниесіне қуаныш сыйлайтын сиқырлы әлем ғой!» – деп, балаға тән қуаныштың қасиетін терең түсіндіре жауап берді (Хайсами, 8/159).

      Баларды тәрбиелеу бойынша әдеби ұсыныстар

      Есіңізде болсын: билік айғайда емес. Біз дауыс көтергенде, оны көрсетуге, жағдайды бақылауға тырысамыз. Алайда балаларды ересектердің ашуын келтіріп, эмоцияға берілуі қанаттандырады. Бала: «Бер, бер, маған печенье бер!» деп қайта-қайта айқайлағанда, сіз оған байсалды, мейірімді үнмен: «Егер тағы да сұрайтын болсаң, үстелден тұрып, басқа бір іспен айналысасың», – дейсіз. Ол сізді тыңдамай, қайта сұрауы мүмкін (Мұндай сәттерде отбасы мүшелерімен алдын ала келісу маңызды: егер біреуіңіз балаға ұрысып немесе жазалап жатсаңыз, басқалары да соған сай қаталдық танытуы тиіс. Себебі бала: «Біреу мені ұрсады, ал екіншісі қолдап тұр. Біреуінен қорықпаймын, өйткені екіншісі менің жағымда», – деп ойлауы мүмкін. Бұл ата-аналардың өзара қақтығысуына да алып келуі ғажап емес). Балаға тәртіп орнату үшін оған белгілі бір қолайсыздықтар тудырған жөн: ашулы түр көрсету, көшеге шығудан айыру, ойыншықтарын алып қою немесе бұрышқа тұрғызу секілді шаралар.

      Физикалық жазалау – ең соңғы амал, және ол өте сирек қолданылуы керек. Қасиетті мәтіндерде баланы жазалағанда жіңішке жіппен ғана ұрған дұрыс делінген. Оның мақсаты – баланың назарын өз қателігіне аудару, ауырсыну емес. Егер бала күн сайын жазаланатын