Полацк – горад памежны. Леанід Спаткай

правінцый да Расійскай імперыі.

      Ваша Высокароддзе, быўшы ў Дынабургу, Вам выканаць наступнае:

      …Вырабленныя з расійскім гербам слупы таго ж самага дня паставіць пры беразе ракі Дзвіны на бачных узвышшах па абодва бакі ад гораду Дынабургу, а іншыя – з вызначанным нарачным афіцэрам адправіць на падводах для устаноўкі па ўсяму ваявоцтву Інфлянцкаму, что цяпер называецца Дзвінская правінцыя, праз адну мілю».

      Відавочна, што такое ж прадпісанне была выдадзена і наконт усталявання памежных слупоў па беразе Заходняй Дзвіны «па абодва бакі» ад Полацка і па ўсяму ваявоцтву Полацкаму, стаўшаму Полацкай губерняй.

      У хуткім часе распачаліся работы і па абсталяванню новай мяжы. Па самой сухапутнай памежнай лініі капаўся роў 30-ці локцяў шырынёю, насыпаўся вал, рабіліся прасекі ў лясах, укопваліся памежныя слупы. Прычым, спачатку былі ўкапаны драўляныя слупы толькі з расійскім гербам, якія потым павінны былі быць заменены каменнымі з гербамі абедзвюх дзяржаў і некаторыя з такіх слупоў захаваліся да нашага часу ля дарогі Талачын – Круглае, што пралягае ўздоўж калісці памежнай ракі Друць. На рачных жа астравах ставіліся слупы толькі з гербам той дзяржавы, якой востраў належаў.

      Парэшткі мураванага памежнага слупа ля дарогі Талачын – Круглае

      У канчатковым выглядзе новая мяжа Расійскай імперыі з Рэччу Паспалітай і ВКЛ, пачынаючыся ад упадзення ў Заходнюю Дзвіну з правага берагу ракі Авіксты, ішла па Заходняй Дзіне да ўпадзення ў яе з левага берагу рэчкі Чорнагосціцы ля вёскі Будзілава. Далей мяжа ішла спачатку ўверх па гэтай рэчцы, потым праз рэчку Гезяніца і возера Стрыжань. Ад возера мяжа амаль прамой лініяй ішла спачатку па ўпадаючай у возера рэчцы Свечка, далей – у выглядзе вала да вытоку ракі Друць ля вёскі Вялікія Козкі (цяпер – Талачынскі раён) паўз вёсак Вялікія Ліпавічы, Валосава, утвараючы вугал ля вёскі Стуканы ў бок Рэчы Паспалітай (вал, насыпаны ў 1772 г., захаваўся да цяперашняга часу фрагментамі на тэрыторыі Чашніцкага і Талачынскага раёнаў Віцебскай вобласці), ад вытоку мяжа ішла па Друці да яе сутоку з Дняпром ля Рагачова, затым – па Дняпру да сутоку з ім Сожа.

      Вал на вайсковай карце 1981 г. (N-35)

      Вал на карце ГШ РСЧА 1936 г. (N-35-47-D)

      Амаль адначасова з пачаткам работ на лініі мяжы, тут пачалі стварацца мытні і памежныя пасты. Так, імянным указам ат 28 мая 1772 г. №13807 графу З.Г.Чарнышову даручалася вызначыць на новай мяжы найбольш прыдатныя месцы для новых мытняў. Пасля дасканалага даследвання свайго ўчастка, граф падрыхтаваў і направіў сенату прапановы аб стварэнні памежных фарпастоў і мятняў, якія былі зацверджаны указам сената ад 26 кастрычніка 1772 г. №13894 «Аб усталяванні фарпастоў па межам Беларускіх губерняў і мытняў на прыстанях рэк Дзвіны і Дняпра…».

      Указам імператрыцы ад 14 лютага 1773 г., мытні былі заснаваны таксама ў Крэйцбургу, Друі, Бельску, Шчучыне, Бешанковічах, Дынабургу, Талачыне і некоторых іншых памежных населеных