Balonla Beş Hafta. Жюль Верн

aylık bir gecikmeyle Denham’ın rotasına, Kouka’ya varıyor. 1855’in sonlarına doğru Trablus’a geçip 6 Eylülde bu seyahatin tek hayatta kalan üyesi olarak Londra’ya varıyor.

      Dr. Barth’ın yolculuğu gerçekten bir cesaret destanıydı.

      Dr. Ferguson, onun 4 derece kuzey enlemi ve 17 derece batı boylamında durduğunu dikkatlice not aldı.

      Şimdi de Teğmen Burton ve Speke’in Doğu Afrika’da başardıklarına bir göz atalım:

      Nil boyunca uzanan keşiflerin hiçbiri bu nehrin gizemli kaynağını bulmayı başaramadı. Alman Doktor Ferdinand Werne’nün anlatımına göre, 1840 yılında Mehmet Ali’nin gözetimi altında yapılan keşif gezisi, 4 ve 5 derece kuzey paralelleri arasında Gondokoro’da duraksamıştır.

      1855’te Doğu Sudan’da ölen Vaudey’nin yerine Sardunya konsolosu olarak göreve başlayan Savoy’lu Brun-Rollet, Hartum’dan sakız ve fil dişi tüccarı Yakup adıyla yola koyuluyor ve 4. paralelin ötesinde bulunan Belenia’ya ulaşıp oradan ölümcül bir hastalığa tutularak Hartum’a dönüyor ve hayatını kaybediyor.

      Ne ufak buharlı bir gemiyle Gondokoro’nun bir derece ilerisine gidebilen ve Hartum’da zafiyet sonucu hayata gözlerini yuman Mısır Sağlık Hizmetleri Başkanı Dr. Penney ne Gondokoro’nun aşağısındaki çağlayanlara ve ikinci paralele ulaşan Venedikli Miani ne de Nil’in daha da yukarılarına kadar seyahat eden Maltalı Tüccar Andrea Debono açıkça geçilmez olan sınırın ötesine geçebildi.

      1859’da Fransız hukûmetince görevlendirilen M. G. Lejean, Kızıl Deniz üzerinden Hartum’a vardı ve yirmi kişilik mürettebat ve yirmi kişilik askerle Nil üzerinde yola koyuldu; fakat başkaldırmış zenci kabileler hayati risk oluşturmaktaydı; böylece Gondokoro’dan daha öteye geçemedi. M. d’Escayrac de Lauture tarafından başlatılan seyahat de aynı şekilde hüsranla sonuçlandı.

      Bu ölümcül sınır, yola çıkan her kâşifi bir yerde tökezletiyordu. Eskiden Neron’un elçileri 9. enleme ulaşmışlardı yani on sekiz yüzyıl boyunca katedilen mesafe 5-6 dereceden; 300-360 milden daha fazla değildi.

      Birçok seyyah ise Afrika’nın doğusundan yola koyularak Nil’in kaynağına ulaşmayı denedi.

      1768-1772 yılları arasında, İskoç Bruce, Habeşistan’da bir liman olan Massava’dan yola koyulup Tigre boyunca seyahat etti, Aksum yıkıntılarını gezdi, “olmayan” Nil kaynaklarını gördü ve anlamlı bir sonuç elde edemeden geri döndü.

      1844’te, Anglikan bir misyoner olan Dr. Krapf, Zanzibar kıyısındaki Monbaz’da bir müessese kurdu ve Dr. Rebmann’la birlikte kıyıdan üç yüz mil içeride iki sıradağ keşfetti. Bu dağlar, de Heuglin ve Thorton tarafından bir kısmına daha yeni tırmanılan Klimanjearo ve Kenya Dağları’dır.

      1845’te Fransız kâşif Maizan, tek başına Bagamayo’dan yola çıktı ve Zanzibar’ın tam aksi yönünde Deje-la-Mhora’ya kadar ulaştı; fakat burada kabile lideri tarafından akla gelecek en kötü işkencelere maruz kaldı ve hayatını kaybetti.

      1859 Ağustosunda, Hamburglu genç gezgin Roscher, bir Arap kervanıyla yola koyulup Malavi Gölü’ne ulaştı; fakat uykusunda öldürüldü.

      Son olarak, 1857 yılında Bengal Ordusunda görevli teğmenler Burton ve Speke, Londra Coğrafya Cemiyeti tarafından, büyük Afrika göllerini incelemek için görevlendirildiler ve 17 Haziran günü Zanzibar’dan ayrılıp doğruca batıya yöneldiler.

      Dört ay boyunca süregelen tarifsiz sıkıntılardan sonra eşyaları yağmalanmış ve hamalları dövülmüş ya da katledilmiş bir şekilde, tüccarlar ve kafilelerin bir nevi buluşma noktası olan Kazeh’e vardılar. Ay’ın ülkesinin tam ortasındaydılar ve burada âdetler, yönetim, din ve o topraklara özgü bitki ve hayvan çeşitleri hakkında çok değerli bilgiler elde ettiler. Ardından, 3. ve 8. derece güney enlemleri arasında yer alan ve inceleyecekleri ilk büyük göl olan Tanganika’ya doğru yola çıktılar. 1858 yılının 14 Şubat günü oraya vardılar ve çoğunluğu yamyam olan, göl kenarında yaşayan kabileleri ziyaret ettiler.

      26 Mayısta tekrar yola koyuldular ve 20 Haziran günü Kazeh’e tekrar giriş yaptılar. Tamamıyla bitkin düşmüş olan Burton, burada birkaç ay hasta yattı ve bu süre zarfında Speke, 300 milden fazla kuzeye, 3 Ağustosa kadar ulaşamadığı Ukéréoué Gölü’ne kadar uzanan bir keşfe çıktı; fakat 2 derece 30 dakika enleminden sadece gölün ağzını görebildi.

      25 Ağustosta Kazeh’e döndü ve bir sonraki sene Mart ayında ulaşabilecekleri Zanzibar’a doğru, Burton’la beraber yola koyuldular. Bu iki gözü pek kâşif, daha sonra İngiltere’ye döndü ve Paris Coğrafya Cemiyeti tarafından yılın ödülüne layık görüldüler.

      Doktor Ferguson, bu iki kâşifin ne 2 derece güney enleminden ne de 29. doğu boylamından ileri gitmediklerine dikkat etti.

      Böylece sorun, Burton ve Speke’in keşiflerinin Dr. Barth’ınkiyle nasıl birleştirileceğinden ibaret olmuştu; çünkü böyle bir girişim, bölgenin 12 dereceden daha fazla mesafelik bir kısmını aşmak anlamına geliyordu.

      BÖLÜM V

      Kennedy’nin Rüyası – Çoğul konuşmalar ve zamirler – Dick’in imaları – Afrika haritasında bir gezinti – Pusulanın iki kutbu arasında ne vardır? – Keşifler artık yürüyerek yapılıyor – Speke ve Grant – Krapf, de Decken ve de Heuglin

      Dr. Ferguson, hazırlıklarını büyük bir istekle hızlandırdı. Balonun yapımıyla bizzat kendisi ilgileniyordu ve kimsenin ses çıkartmadığı bazı değişikler yapıyordu. Uzun bir zamandır Arapça öğrenmeye ve Mandingo kabilesinin deyimlerini anlamaya çalışıyordu ve çok dil bilmesi sayesinde, gayet hızlı ilerleme gösteriyordu.

      Aynı zamanda, avcı arkadaşı, şüphesiz ki doktorun kimselere tek kelime bile etmeden yola koyulması ihtimalinden ürkerek, kendisini gözünün önünden ayırmıyordu. Bu konuda, en ikna edici tartışmalarla doktoru oyalamaya çalışsa da başarılı olmak şöyle dursun Ferguson’ın azıcık etkilenmiş gibi bile durmadığı içler acısı yalvarmalarla nefesini tüketiyordu.

      Zavallı İskoç, gerçekten acınası bir hâldeydi. Artık gök kubbeye, kapkara korkular olmaksızın bakamıyordu. Uyurken başını döndüren sallantılar hissediyor ve her gece, tarifsiz yüksekliklerden aşağı düştüğü kâbuslarla uğraşıyordu.

      Şunu da eklemek gerekir ki bu korkunç kâbuslarla uğraşırken bir ya da iki kez yataktan düşmüştü. İlk yaptığı iş, başındaki kocaman şişliği Ferguson’a göstermek oldu. “Üstelik…” dedi. saf saf. “Bu daha sadece 3 fitlik yükseklikten düşünce olan bir şiş, bir inç bile fazlası değil! Gerisini sen düşün!”

      “Düşmeyeceğiz.” Cevap hep aynıydı.

      “Fakat yine de düşmekte olduğumuzu farz edersek?”

      “Düşmeyeceğiz!”

      Bu son noktaydı ve Kennedy’nin söylecek sözü kalmıyordu. Onu asıl delirtense doktorun gözünde kendi kişiliğinden bir şeyler kaybediyormuş gibi hissetmesiydi. Doktor onu “çantada keklik” uçuş arkadaşı olarak görüyor ve ufacık bir şüphe bile duymuyordu. Üstelik Samuel, birinci çoğul şahıs zamirini sinir bozucu bir sıklıkla kullanıyordu.

      “Biz ilerliyoruz.”, “Biz şu gün hazır olmalıyız.”, “Biz şu gün yola çıkmalıyız.” vesaire vesaire…

      Bir de aitlik sıfatları vardı ki:

      “bizim” balonumuz, “bizim” vagonumuz, “bizim” keşfimiz…

      Ve devamı:

      “bizim” hazırlıklarımız, “bizim” bulduklarımız, “bizim” yükselişimiz…

      Dick’in