Melankolinin kısa anatomisi. Robert Burton

ki İmparator, kadının boynundaki siğili (et verrucam in collo ejus) bile seçebilmişti. Delrio ikinci, Cicogna üçüncü kitabında, Boissardus de Magis et Veneficis isimli kitabında, böyle şeytanların sıradışı işlerinden çeşitli örnekler verirler.

      Su şeytanları Naiadeler veya su perileridir, dolayısıyla sular ve nehirlerle ilgililerdir. Paracelsus’a göre onların kaosu sudur; orada yaşarlar, bazıları onlara periler deyip kraliçelerinin Habundia olduğunu söyler; sel baskınlarına neden olup sık sık gemileri batırırlar, insanları pek çok şekilde kandırırlar. Trithemius’a göre, erkeklerin karşısına succubuslar olarak veya başka şekillerde kadın suretinde çıkarlar. Paracelsus onların ölümlü erkeklerle yaşayıp onlarla evlendiği birkaç hikâye nakleder. Bu ruhlar birkaç yıl kocalarıyla yaşarlarmış, kocalarının bir yanını beğenmedikleri zaman ise onları terk ederlermiş. Bunlardan biri, Numa’ya34 çok yakın olan Egeria’ydı. Diana ve Ceres bu varlıklardandır. Olaus Magnus, İsveç kralı Hotherus’un bir av sırasında maiyetinden ayrı düşüp su perileri ile karşılaşmasını, onların bir şölenine konuk oluşunu detaylarıyla anlatır. Hector Boethius, iki İskoç lordu Macbeth ve Banquo’nun ormanlarda gezinirken üç tuhaf kadınla rastlaşıp onlardan geleceklerini öğrendiklerini nakleder. Bu ruhlara adak adayarak bilgi edinmek isteyenlerin yaptığı şeye hidromantia, yani su ile kehanet denir.

      Toprak şeytanları; koruyucu tanrılar, cinler, panlar, satirler, orman perileri, umacılar, periler, Robin Goodfellow’lar35 ve trollerdir. İnsanlarla en çok alaka kuran ruhlar bunlardır, o yüzden en büyük zarara da bunlar yol açarlar. Bazıları, eski dinsiz milletleri korkuya düşürerek onlara pek çok put ve tapınak yaptıranın sadece bu cins ruhlar olduğunu düşünür. Filistinlilerin taptığı Dagon, Babillilerin taptığı Bel, Sidonluların Astarte’si, Mısırlıların İsis ve Osiris’i bunlardandır. Bazıları, bizim peri dediklerimizi de bu sınıfa koyarlar. Perilere eski zamanlarda çok derin bir batıl inançla hürmet edilirdi, mesken tuttukları evler süpürülüp temizlenir, içine bir kova temiz su ve güzel erzaklar konur, onları buna benzer hareketlerle hoş tutup rahatsız etmeyen kişilerin pabuçlarında para bulacağı, işlerinin bereketli gideceği düşünülürdü. Çayırlarda ve yeşil yerlerde dans eden ruhlar bunlardır, Lavater ve Trithemius bu kanıdadırlar; Olaus Magnus da onlara katılır ve ekler: O perileri yaşlı kadınlar ve çocuklar görebilirler, ovalarda sık sık rast geldiğimiz yeşil çemberleri bırakanlar da onlardır; oysa bazıları bu çemberleri düşen meteorların veya Doğa’nın elinden rastlantıyla çıkmış birer biçim sayarlar. Hieronymus Pauli, İspanya’daki Barcino36

      1

      Yazarın tek romanı Habeşistan Prensi Rasselas’ın Öyküsü, yayınevimiz tarafından yayımlanmıştır.

      2

      Melankoli, sözcük anlamı ile “Kara Sevda”. 19. yüzyıla dek duyguların, vücudun salgıladığı sıvıların etkisi olduğuna inanılırdı. Melankoli hem bir duygusal durumdu hem de bu sıvılardan biriydi. (ç.n.)

      3

      Çelişkiler.

      4

      Münakaşalar.

      5

      İstişareler.

      6

      Orijinal metinde Spirit. 17. yüzyılda iki tür ruha inanılıyordu. İlki Tanrı’nın Adem’e üflediği, insana bilinç veren ruhtu. İkincisi, beyinle kasların iletişimini sağladığı sanılan esrarengiz, akışkan bir maddeydi ve hayvansal ruh diye de anılırdı. Burada sözcük ikinci anlamıyla kullanılıyor. (ç.n.)

      7

      16. asır sonlarında eser vermiş İtalyan asıllı doktor, gerçek adı Salustio Salviani. İsimleri Latinleştirerek yazmak o çağın Avrupa’sında yaygın bir adetti.

      8

      Arap tıbbında karın boşluğuna verilen ad. (ç.n.)

      9

      Yazar, bu deyimle saldırgan akıl hastalarını kastetmektedir. (ç.n.)

      10

      Bugünkü adıyla Blumia. (ç.n.)

      11

      Daha yaygın bilinen adları ile söylersek Spartalılar. (ç.n.)

      12

      Sonraki ayetler şöyledir: “İğrenir olmuşlardı bütün yemeklerden, Ölümün kapısına yaklaşmışlardı. O zaman sıkıntı içinde RABbe yakardılar, RAB kurtardı onları dertlerinden. Sözünü gönderip iyileştirdi onları, Kurtardı ölüm çukurundan.” Mealler, 2001 yılında yayımlanmış yeni çeviriden alıntıdır. (ç.n.)

      13

      Censorlar, eski Roma’da geniş yetkilere sahip devlet memurlarıydı. (ç.n.)

      14

      Romalı şair Claudian’ın (ölümü MS 404) bir şiirinden alıntıdır. (ç.n.)

      15

      “Sen kazandın Celileli!” Son putperest imparator Julian’ın son sözleri. Celile, Hz. İsa’nın memleketidir. (ç.n.)

      16

      Thomistler: Thomas Aquinas’ın öğretilerini takip eden düşünce ekolü. (ç.n.)

      17

      Elçilerin İşleri, bölüm 23.

      18

      Aziz Augustine’in adı, İngiltere’de bazen Austin veya St. Austin şeklinde yazılır. (ç.n)

      19

      Dekan: Bu bağlamda, vaiz anlamındadır. (ç.n)

      20

      Asurlularda kralın yaverine verilen unvan. (ç.n.)

      21

      Pasetik Para.

34

Roma’nın yarı efsanevi yasa koyucusu, MÖ 7. asır. Hakkındaki başlıca bilgi kaynağımız Plutark’tır. (ç.n.)

35

İngilizcede puck da denilen, afacan bir peri.

36

Barcelona’nın Latincedeki adı. (ç.n.)