Бизким ўзбеклар. Абдуқаҳҳор Иброҳимов

ўтказди.

      Асарнинг «Ўзбекнинг этник таркиби» деб номланган боби ҳам қизиқарли мушоҳадаларга, ибратли фикр-мулоҳазаларга бой. Ўзбек халқининг биринчи қатлами Туронзаминда жуда олис замонлардан бошлаб яшаб келган хоразмлик, фарғоналик, суғдиёналик, бақтриялик, шошлик ва шунингдек, соқ, массагет, кушон деб аталган аждодларимиздир, кейинчалик буларнинг сафига барлос, жалойир, кенегас ва шу каби ўнлаб туркий қабилалар келиб қўшилиб кетишган, деган фикрлари тарихий ҳақиқатга мос.

      Асарнинг қиммати шундаки, унда бир қатор муаммоли, тарихий тадқиқотларга муҳтож бўлиб турган масалалар ўртага ташланади. Муаллиф давлатнинг келиб чиқиши, давлатнинг мазмун-моҳияти ҳақида советлар даврида берилган тушунчаларнинг сохталигини, асоссизлигини тўғри тушунтира олган.

      Давлат муайян тарихий шарт-шароитлар негизида шаклланади, давлатнинг тузилиши инсонларнинг буюк кашфиётидир, давлат бир синфнинг иккинчи бир синф устидан ҳукмронлик қилиш қуроли эмас, давлат – жамият аъзоларини, барча тоифадаги кишиларни муросага келтирувчи, уларнинг манфаатларини бирдек ҳимоя қилувчи ҳокимият органидир.

      Китобда одамларнинг диний эътиқоди, ислом маънавияти, унинг жамият такомиллашувидаги ўрни, миллий масъулият ва фуқаролик масъулияти каби бугунги куннинг долзарб масалалари қаламга олинган ва ибратли фикр-мулоҳазалар билдирилган. Муаллиф аждодларимиз қолдирган илмий мерос, нодир тарихий манбалар, уларнинг Ватанимиз тарихини ёритишдаги аҳамиятини китобхонларга ибратли тарзда етказишга ҳаракат қилган, уларни ўрганишга манфаатдорлик билан даъват этади.

      Абдуқаҳҳор Иброҳимовнинг «Бизким, ўзбеклар» китоби совет даврида ёзилган тарихий-публицистик асарлардан тубдан фарқланади ва маълум маънода бундан кейин ёзиладиган тарихга, тарихий публицистик жанр ривожланишига ўз таъсирини ўтказишига ишончимиз комил. Умуман асарнинг ибратли жиҳатлари кўп. Гап шундаки, ҳозир Ўзбекистон тарихининг энг муҳим соҳаси – миллий давлатчилик тарихидан концепция ишлаб чиқилган бўлса-да, унда тарихий методология етарли даражада эмас.

      Абдуқаҳҳор Иброҳимовнинг ютуғи шундаки, ҳозирда долзарб бўлиб турган мана шу масала – методологияга жиддий эътибор берган ва баҳоли қудрат бу соҳада анча олға кетган. Биринчидан, тарих муаммоларини, янги тарихни яратиш соҳасидаги методологик асарнинг айрим томонларини яхши ўзлаштирган.

      Тарих фани ва тарихшунослик соҳасида «Бизким, ўзбеклар»дан сабоқ олиниши мумкин бўлган масала, ўша юқорида айтилган методология масаласидир. Бу ўринда муаллифнинг ушбу фикри диққатга сазовордир: «тарих аввало фан, агар у сўз санъати билан ифодаланса, унга тафаккур йўғрилса, унда таҳлил ва мантиқий талқин бирикса, далил (факт) ва воқеаҳодисаларнинг муҳими номуҳимларидан сараланса, замонлар ғалвирларидан ўтказилса, ана ўшанда у фанлик мақомига эришади».

      «Бизким, ўзбеклар» бадиий публицистика жанрининг ёзувчи-олим публицистикаси кўринишида ёзилган. Бошқача айтсак,