Танланган асарлар: Қиссалар. Чингиз Айтматов

журналист бўлганлиги сабабли Тянь-Шанда тез-тез бўлиб туришга тўғри келарди. Бундан бир ярим йил муқаддам, баҳор кунларидан бирида мени шошилинч суратда таҳририятга чақириб қолишди. Бу вақт мен Тянь-Шань вилоятининг маркази Норинда эдим. Автостанцияга етиб келсам, бундан бир неча дақиқа илгари автобус жўнаб кетган экан. Навбатдаги машинани яна беш соатлар чамаси кутиш керак эди. Хуллас, бирорта йўловчи машинада кетишга уриниб кўришдан бошқа илож қолмаган эди. Шу мақсадда шаҳар чеккасидаги тош йўлга қараб югурдим.

      Муюлишдаги бензин колонкаси олдида бир юк машинаси турарди. Шофёр машинага эндигина бензин қуйиб бўлган экан. Севиниб кетдим. Кабина ойнасига халқаро қатнов белгиси «SU» деб ёзиб қўйилган эди. Демак, машина Хитойдан Рибачедаги чет эллар билан алоқа қиладиган транспорт автобазасига келаётган экан. У ердан истаган вақтда Фрунзега кетиш мумкин эди.

      – Сиз ҳозир жўнайсизми? Мени ҳам Рибачегача олиб кетсангиз! – деб илтимос қилдим шофёрдан.

      У ўгирилиб, елкаси оша менга қараб қўйди-да, қаддини ростлаб, хотиржамгина:

      – Йўқ, оға, иложим йўқ, – деди.

      – Ўтиниб сўрайман, мени зарур иш билан Фрунзега чақиртиришибди.

      Шофёр менга яна хўмрайиб қаради.

      – Тушуняпман, аммо хафа бўлманг, оға. Ҳеч кимни олмайман.

      Мен ҳайрон бўлиб қолдим. Кабинаси-ку бўш, бир кишини олиб кетса нима қиларкин. Шошилиб турганимни, нафасим бўғзимга тиқилиб кетаётганини кўриб турган бўлса.

      – Мен журналистман. Жуда шошиляпман. Истаганингизча ҳақини тўлашим мумкин…

      – Гап пулда эмас, оға! – деб сўзимни шартта бўлди шофёр. Сўнгра жаҳл билан баллонни тепиб кўрди.– Бошқа сафар бепул ҳам олиб кетаман. Аммо ҳозир сира иложим йўқ. Мендан ранжиманг. Ҳадемай бошқа машиналаримиз ҳам келиб қолади, хоҳлаганингизга тушиб кетишингиз мумкин, лекин мен олиб кета олмайман…

      Йўлда кабинага бировни олса керак, деб ўйладим ва:

      – Кузовда-чи? – деб сўрадим.

      – Барибир… Кечирасиз мени, оғажон.

      Шофёр соатига бир қаради-ю, жўнашга шошилди.

      Жуда бошим қотиб, елкамни қисиб қўйдим-да, боядан бери будка дарчасидан бизни жимгина кузатиб турган бензинчи кекса рус аёлига ҳайрон бўлиб қарадим. У гўё: «Тегманг, уни ўз ҳолига қўйинг», – деяётгандек бош чайқарди. Қизиқ.

      Шофёр кабинага ўтирди ва оғзига тутатилмаган папиросни қистириб, моторни юргизиб юборди.

      У ҳали ёш, ўттизлар чамасидаги, бир оз букчайган, аммо баланд бўйли йигит эди. Унинг рул чамбарагини ушлаб олган салмоқдор чайир қўллари, ғамгин, ўйчан кўзлари ва чарчаб-ҳориганидан салқиб кетган қовоқлари хотирамда сақланиб қолди. Йўлга тушишдан олдин у юзини кафти билан силади ва чуқур хўрсиниб қўйди, тоғ оралаб кетадиган йўлга ташвишланиб назар ташлади. Машина елдек учиб кетди.

      Тянь-Шань шофёрлари кўринишдан баджаҳл бўлсалар ҳам, жой бўлса йўловчиларнинг илтимосини ҳеч қачон рад этмас эдилар. Бу гал эса қандайдир тушуниб бўлмайдиган қайсар бир шофёрга учраб қолдим.

      Бензинчи аёл будкадан чиқди.