Иқтисодиёт қандай тузилган. Ха-Джун Чанг

янада кучайди. У божхона ҳимоясини таъминлади24 ва "стратегик муҳим" тармоқлар учун субсидиялар (айниқса экспортни рағбатлантириш учун) тақдим этди.

      Қисман Уолпол дастури туфайли Буюк Британия 18-асрнинг иккинчи ярмида олдинга силжишни бошлади. 1770-йилга келиб, у бошқа мамлакатлардан шунчалик аниқ олдинда эдики, Адам Смит протекционизм ва ўзга бошқарув шаклларига Британия ишлаб чиқарувчиларига ёрдам бериш учун аралашувларга эҳтиёж сезмади.

      Шунга қарамай, Смитнинг китобидан Буюк Британия бутунлай эркин савдодан олдин (бу 1860-йилда содир бўлган), унинг саноат устунлиги инкор этиб бўлмайдиган ҳолга келганидан кейин деярли бир аср ўтди.

      Ўша даврда мамлакат аҳолиси ер шарининг умумий аҳоли сонининг атиги 2,5 фоизини ташкил этганига қарамай, у жаҳон ишлаб чиқариш саноатининг 20 фоизини (1860-йил ҳолатига) ва саноат товарлари савдосининг 46 фоизини (1870-йил ҳолатига) ташкил этган. Таққослаш учун, бугунги кунда Хитой учун тегишли кўрсаткичлар 15 ва 14 фоизни ташкил этади, гарчи бу мамлакатда дунё аҳолисининг 19 фоизи истиқомат қилса-да.

      Қўшма Штатлар протексионизм ғолиби

      АҚШда вазият янада қизиқарли ривожланди. Шимолий Америкадаги инглиз мустамлакаларининг мустақиллиги эълон қилинишидан олдин у ерда саноатнинг ривожланиши атайлаб бостирилди. Илк америкалик мустамлакачиларнинг ишлаб чиқаришга уринишларини эшитиб, 1766-йилдан 1768-йилгача Британия Бош вазири бўлган Сэр. Уилям Питт "Улар тақа михларини ишлаб чиқаришга ҳам рухсат олмасликлари керак", дегани ҳақида далиллар мавжуд. Мустақилликка эришгандан сўнг, кўплаб америкаликлар ўз мамлакати Британия ва Франция билан тенг бўлишни истаса, саноатни ривожлантириши кераклиги ҳақида баҳслаша бошлади. Бу ҳаракатга АҚШнинг биринчи Ғазначилик котиби Александр Ҳамилтондан бошқа ҳеч ким раҳбарлик қилмади (ўн долларлик банкнотда унинг портретини кўрасиз).

      1791-йилда Ҳамилтон Конгрессга берган "Ишлаб чиқарувчи ҳисоботида" таъкидлаганидек, Қўшма Штатлар каби иқтисодий жиҳатдан қолоқ мамлакат ҳукумати ўз саноатини биринчи кунларданоқ ҳимоя қилиш ва ишлаб чиқаришни ривожлантиришга, устун хорижий рақобатчиларга қаршилик кўрсатишга мажбурдир. Бу янги тармоқларни қўллаб-қувватлаш тамойили деб аталади. Ҳамилтон янги шаклланаётган тармоқларга ёрдам бериш учун божхона тўловлари ва бошқа чораларни қўллашни, шунингдек, субсидиялар ва инфратузилмага (айниқса, қурилиш каналларига) давлат сармоясини, янги ихтироларни рағбатлантириш учун патент қонунини ва банк тизимини ривожлантириш чораларини таклиф қилди.

      Дастлаб, ўша пайтда Америка сиёсатида ҳукмронлик қилган жанубий қулдор мулкдорлар Ҳамилтоннинг режасини пучга чиқаришга муваффақ бўлишди. Улар Европадан яхшироқ ва арзонроқ товарларни олиб киришлари мумкин экан, нега ёмон Янки маҳсулотларини сотиб олишлари кераклигини тушунмадилар. Бироқ Англия-Америка урушидан сўнг (1812-1816) бу Қўшма Штатларга бостириб киришнинг биринчи ва ҳозиргача ягона ҳодисаси эди. Кўплаб америкаликлар Ҳамилтон режасига нисбатан ўз нуқтаи назарини

24

Импорт тарифлари орқали рақобатдан ҳимоя қилиш. Еслатма. бошига.