Кочасы иде дөньяны…. Магсум Хузин

барыбер басылырлар!

      Берчакны (җитмешенче ел иде кебек) Салих абый «Чаян» журналы редакциясенә күләме белән поэма хәтле озын шигырь китерде. Әдәби бүлек мөдире шагыйрь Зөлфәт һәм мин, җаваплы секретарь ягъни, укыдык. Әсәр журнал таләбенә тулысынча туры килә, бәйләнерлек урыны гүпчи дә юк. Ул вакыттагы баш редактор, хикәяче Альберт Яхин да ошатты шигырьне. Тик күзләрен гадәтенчә челт-челт йомгалап:

      – Яхин әйткән иде, диярсез, – дип елмайды ул, – барыбер бер-бер әкәмәт бар монда. Салих абыйдан этлексез була алмый. Күрерсез менә! – дип, гадәтенчә кызуланып сөйләде баш редактор һәм катгый нәтиҗәсен ясады: – Әлбәттә, бастырабыз! Әйбәт ич әсәр!

      Шигырьне бастырып чыгардык, хәтерем ялгышмаса, журналның бер сәхифәсен (ул чакта журналның форматы зур иде) ала язды кебек әсәр. Язучылар даирәсендә дә уңай бәяләнде шигырь, кайсыдыр:

      – Үсә Баттал! – дип шаяртты. – Һәм һаман үсәчәк!

      Тагын яңа әсәрен китерде Салих абый. Монысы да күләмле, әмма тегесеннән кыскарак, шулай да үзе барында ук укып чыга алмадык, «урак өсте» иде – чираттагы сан материалларын сәгать өчкә чаклы (график дигән хикмәт!) җыярга тапшырырга тиешбез.

      Тик бу шигырь «Чаян» ча «бөтерелмәгән», күп урында турыдан бәреп атаудан гыйбарәт, ягъни әдәби эшләнеше чатанлый иде. Димәк, журнал битендә урын алмаячак шигырь. Шушы уртак фикерне Салих абыйга әйтергә тиешбез. Сөйләшү җиңелдән булмас, чөнки авторыбыз, синең фикереңне тыңларга түземе җитсә дә, үзенчә сукалаячак. Ләкин Салих абый, ни сәбәпледер, озак вакыт килеп күренмәде. Телефоннан шылтыратсаң… хәер, телефон телефон инде ул. Хат язарга миңа куштылар.

      Атна да узмады, Салих абыйдан җавап хаты килеп төште. (Кызганыч, мин аның күчермәсен алмаганмын, хәер, хат сакланадыр, язучыларның кулъязмалары архивка таләп ителгәнчә тапшырылды ул чакта.) Хат кыска иде. Хәтерләвемчә, эчтәлеге болай иде аның: «Кем ул Хуҗин? Мин аны белмим! Салих Баттал».

      Редакцияләрдә озак еллар эшләп, авторлар белән еш аралашып, бу заманга мин дә каешланган булганмындыр, күрәсең, Салих абыйның бокстагыча кундыруы мине өнсез итә алмады. Бәлки, хөкем карарын җиңел кабул итүем аның инде минем белән елмаеп (димәк, якыны санап) исәнләшүенә һәм исемем яки фамилиям белән үз итеп эндәшүенә нигезләнгәндер. Хат алышуыбыз турында соңыннан искә төшермәдек без, моны икебез дә белмәдек без.

      Салих абыйның әйбәт гадәте бар иде, электәге алама хәлләрне әллә хәтерләми, әллә онытып тора белә иде ул. Ә, әйе, теге озын шигыре язмышында да кечкенәрәк «эские» булган – баш редактор Альберт Яхин хаклы чыкты. Шагыйрьнең бу әсәрен журналның элеккерәк редакторы борган икән. Ак төсе уңа башлаган бу кулъязмасын кабат тәкъдим иткәндә, Салих абый Баттал редакторлар алышынуын да истә тоткандыр, әлбәттә. Шунысын да искәрик: бу хәлне соңыннан редакция хезмәткәрләре дә, Салих абый да искә төшермәде, монысын да белмәделәр алар.

      Ишекне һәрчак каерып ачып керде ул. Аскы иренен калынайтып, елмаеп исәнләшкәч, аның сүзләре гел диярлек бер үк булыр иде:

      – Әле