Қуёш барибир чиқаверади. Эрнест Миллер Хемингуэй

ikkala mutaassib g‘oyasiga duch kelardim: «Hamma narsadan qutulishning yagona yo‘li – Janubiy Amerikaga jo‘nab ketish va Parijni yoqtirmaslik» fikrida turib olgan edi. Birinchi g‘oyani kitobdan o‘qib olgan, ikkinchisini ham aftidan, kitobdan olgan bo‘lsa kerak.

      – Xo‘sh, endi men yuqoriga chiqib telegramma jo‘natishim kerak, – dedim.

      – Yuqoriga chiqishingiz shartmi?

      – Ha, telegrammalarni jo‘natishim kerak.

      – Agar siz bilan tahririyatda o‘tirsam xalaqit bermaymanmi?

      – Marhamat.

      U birinchi xonada gazetalarni hamda «Muharrir va noshir» jurnalini o‘qib o‘tirdi, men esa ikki soat mashinkani chiqillatib ishladim. Keyin qo‘lyozmani nusxalarga ajratib, tuzatishlar kiritdim-da, hammasini qayta konvertga joylab, ularni Sen-Lazar vokzaliga yetkazib berish uchun kuryerni chaqirdim. Narigi xonaga chiqdim. Robert Kon katta kresloda o‘tirib uxlab qolibdi. U boshini qo‘llariga qo‘yib uxlardi. Konni uyg‘otishga ko‘zim qiymadi-yu, biroq tahririyatni berkitib uyga ketmoqchi edim. Yelkasiga qo‘limni qo‘ydim. U boshini chayqab qo‘ydi.

      – Men buni qilolmayman, – dedi uyqisirab boshini qo‘llari orasiga tortarkan. – Qilolmayman. Hecham qilolmayman.

      – Robert, – chaqirdim uning yelkasiga turtib.

      U boshini ko‘tardi, ko‘zlarini pirpiratib jilmayib qo‘ydi.

      – Men hozir biror nima dedimmi?

      – Ha, gapirdingiz. Lekin eshitolmay qoldim.

      – E, Xudoyim-e, bu qanaqangi ahmoqona tush bo‘ldiykin-a!

      – Mashinkamning chiqillashi sizni mudratib qo‘yibdi-da?

      – Shunaqaga o‘xshaydi. Kecha tunda uxlamagandim.

      – Nega?

      – Gaplashib chiqdik.

      Ularning suhbatini tasavvur qilishim qiyin emasdi. Menda do‘stlarimning yotoqxonadagi holatini o‘zimcha tasavvur qilishdek yomon odat bor edi. Biz «Napoliten» kafesiga aperativ vinosidan ichgani va xiyobondagi kechki sayilni tomosha qilgani jo‘nab ketdik.

      Uchinchi bob

      Bahorgi iliq kechalardan biri edi. Robert uyiga jo‘nab ketgach, «Napoliten» kafesining ayvonida o‘tirib nurli reklama chiroqlarini, svetoforning qizil va yashil signallarini, sayilga chiqqan odamlarni, qator ketayotgan taksilar oqimi yonida taqa-tuq qilib borayotgan izvoshlarni, kechki ovqat ilinjida yakka holda va juft-juft bo‘lib yurgan do‘ndiqchalarni tomosha qildim. Men o‘tirgan stol yonidan ko‘hlikkina bir ayol o‘tib, ko‘cha bo‘ylab ketayotganiga nazar solib turdim-u, uni ko‘zdan qochirib boshqasiga qaragan edim, boyagi ayol yana qaytayotganini ko‘rib qoldim. U yana yonimdan o‘tib ketayotganida ko‘zlarimiz to‘qnashdi-yu, ayol yonimga kelib o‘tirdi. Darrov ofitsiant yetib keldi.

      – Sen qanaqasidan ichasan? – so‘radim men.

      – Pernodan.

      – Go‘daklarga perno ichish mumkin emas.

      – O‘zing go‘daksan. Garson, bir ryumka perno keltir.

      – Mengayam.

      – Qalay, ko‘ngilxushlik qilishni istaysanmi? – so‘radi u.

      – Ha. O‘zing-chi?

      – Ko‘ramiz. Bu shaharda oldindan nima bo‘lishini bilib bo‘larmidi?

      – Nima, Parijni yoqtirmaysanmi?

      – Yo‘q.

      – Nega bo‘lmasa boshqa joyga bormaysan?

      – Boshqa joy yo‘q-da.

      – Bu yerning nimasi yomon?

      – Nimasi yomon emish?!

      Perno – absent sharbatidan ishlangan ko‘kimtir musallas. Agar unga suv aralashtirilsa, xuddi sut kabi oqish tusga kiradi. Ta’mi chuchukmiyani eslatadi va u avval kishini tetiklashtiradi, keyin esa lohas qiladi. Perno ichayotganimizda u nimadandir norozi ko‘rindi.

      – Xo‘sh, balki meni kechki ovqat bilan mehmon qilarsan? – so‘radim men.

      U jilmayib qo‘ydi va shunda men nega uning hecham kulmayotgani sababini fahmlab qoldim. Og‘zi yumuq paytda u juda go‘zal ko‘rinarkan. Pernoning haqini to‘ladim va biz ko‘chaga chiqdik. Izvoshchini chaqirdim, u yo‘lkaga kelib to‘xtadi. Bir tekisda sekin yuradigan izvoshga qulayroq joylashib olganimizdan keyin opera teatrining chiroqlari porlab turgan, kimsasiz keng xiyoboni bo‘ylab yurib, eshiklari yopiq, vitrinalari yorishib turgan magazinlar yonidan o‘tdik. Izvoshimiz hamma derazalariga soatlar osib qo‘yilgan «Nyu-York gerald» tahririyati binosiga yaqinlashdi.

      – Shuncha soatning nima keragi bor ekan-a? – so‘radi u.

      – Bular butun Amerikadagi vaqtni ko‘rsatib turadi.

      – Hazilingni qo‘y.

      Biz Piramida ko‘chasiga burilib, tor Ryu-de-Rivolidan o‘tdik-da, qop-qorong‘i darvoza orqali Tyuilriga kirib bordik. Ayol menga suykalgan edi, uni quchoqlab oldim. U o‘parmikan, deb menga qaradi. Qo‘lini bo‘ynimga tashlagan edi, o‘zimni chetga oldim.

      – Keragi yo‘q.

      – Senga nima bo‘ldi? Kasalmisan?

      – Ha.

      – Hamma kasal. Men ham kasalman.

      Biz Tyuilridan yorug‘ga chiqdik-da, Senani kesib o‘tib, Muqaddas Otalar ko‘chasiga burildik.

      – Agar kasal bo‘lsang, nega perno ichding?

      – O‘zing-chi?

      – Menga buning ahamiyati yo‘q. Ayol uchun buning ahamiyati yo‘q.

      – Isming nima?

      – Jorjet. Seniki-chi?

      – Jeykob.

      – Bu flamandcha ism.

      – Amerikancha ism ham bor.

      – Sen flamand bo‘lmasang kerak?

      – Yo‘q, amerikalikman.

      Restoranga yaqinlashib qoldik. Izvoshchiga to‘xtashni buyurdim. Biz izvoshdan tushdik, lekin Jorjetga restoran yoqmadi.

      – Uncha hashamdor emas ekan.

      – Yo‘g‘-e, – dedim men. – Balki Fuayoda ovqatlanishni istarsan? Unday bo‘lsa, yana izvoshga o‘tirib, orqangga qaytsang bo‘lardi.

      Kim bilandir birga ovqatlanib vaqtimni xush o‘tkazarman, degan allaqanday yoqimli bir fikr xayolimga kelib qolgani uchun uni o‘zim bilan birga olakelgandim. Men «do‘ndiqcha»lar bilan ko‘pdan beri ovqatlanmaganim uchun buning chidab bo‘lmaydigan darajada zerikarli ekanini unutib qo‘ygandim. Biz restoranga kirdik-da, Lavin xonim o‘tirgan baland ish stoli yonidan yurib, orqa xonaga o‘tdik. Ovqatlanib olganidan keyin Jorjetning biroz kayfiyati ko‘tarildi.

      – Bu yer unchalik yomon emas, – dedi u. – Hashamdor emas-u, ammo taomlari zo‘r ekan.

      – Lejdan ko‘ra yaxshi-da.

      – Bryusselda demoqchisan-da.

      Biz yana bir shisha vino ichganimizdan keyin Jorjet sho‘xlik qila boshladi. U qurt yegan hamma tishlarini ko‘rsatib irjaydi. Qadah urishtirdik.

      – Aslini olganda, yoqimtoy ekansan, – dedi u. – Kasalliging chatoq bo‘ldi-da. Aks holda til topishib olardik. Senga nima qilgan?

      – Urushda yarador bo‘lgandim, – dedim men. – La’nati urush!

      Biz, aftidan urush haqida, uning madaniy olamni muqarrar halokatga olib kelishi, yaxshisi urushsiz yashash ma’qul ekani to‘g‘risida munozaraga berilib ketgan bo‘lardik. Bu mavzu hiqildog‘imga kelgan. Baxtimga birinchi xonadan kimdir chaqirib qoldi.

      – Barns! Hey, Barns! Jeykob, Barns!

      – O‘rtoqlarim