Azərbaycan səfəvilər dövləti. Октай Абдулкерим оглы Эфендиев

Denkwurdigkeiten des Shah Tahmasp I von Persien, Von P.Hom, ZDMG, Bd. 4, 1890.

37

M.Y.Saltıkov-Şedrin adına DKK-nın bizim də istifadə etdiyimiz əlyazması, B.Domun kataloqu, №302, tarixi hicri 1010-cu (1601-1602) ildir.

38

V.Jukovski, səh.382.

39

И.П.Петрушевский. Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI – начале XIX вв., стр.26-27.

40

К.Г.Табатадзе. Тбилисская рукопись “Тезкире” шаха Тахмасиба I, Воет. сб. I, Тбилиси, 1960, стр. 169-182.

41

M.Y.Saltıkov-Şedrin adına DKK, B.Domun kataloqu, №302, vər. 22b.

42

Yenə orada, vər. 22b.

43

Yenə orada, vər. 30a.

44

Yenə orada, vər. 52a.

45

Yenə orada, vər. 71a.

46

Həmin əsərin bu, həm də aşkar edilmiş digər nüsxələri, əsər müəllifinin tərcümeyi-halı ilə daha ətraflı tanış olmaq üçün aşağıdakı əsərləri nəzərdən keçirməyi məsləhət bilərdik: О.А.Эфендиев. О малоизвестном источнике XVI в. по истории Сефевидов. “Изв. АН Азерб. ССР, серия обществ. наук”, 1964, №2, стр.61-68; Əbülfəz Rəhimov. Əbdi bəy Şirazi. Bakı, 1970; Ч.А.Стори. Персидская литература, ч. I, стр.404-406, ч. Ill, стр.1400.

47

Tarix-i elçi-i Nizamşah. Britaniya muzeyinin əlyazması, vər. 58b, 59a; C.Rieu. The Catalogue of the Persian Manuscripts of the British Museum, London, 1879, vol.l, p.110a.

48

Yenə orada, vər. 59a.

49

Yenə orada, vər. 43b, 44a.

50

Əsərin əlyazma nüsxələri haqqında bax: Ч.А.Стори. Персидская литература, ч. I, стр.406-407.

51

C.Schefer. Chrestomatie Persane, t. II, Paris, 1885.

52

B.Dornun kataloqunda əlyazmasının №-si 288-dir.

53

И.П.Петрушевский. Иранские источники по истории Азербайджана XVI-XVIII вв. ССИА, вып. I, Баку, 1949, стр.303.

54

П.И.Петров. Об одном редком источнике по истории Сефевидов. “Сов. востоковед”, 1956, №1, стр. 111.

55

Cəvahir əl-əxbar, vər. 315a.

56

Beləliklə, о (930-14=916), təxminən hicri 916-cı (1510-151 l) ildə doğulmuşdur.

57

Cəvahir əl-əxbar, vər. 315a-316a.

58

Yenə orada, vər. 284 b.

59

Yenə orada, vər. 296a-297a.

60

İndiyə kimi belə hesab edilirdi ki, Həsən bəy Rumlunun əsəri 12 cilddən ibarətdir, bizə qədər gəlib çatan ikisi isə 11 və 12-ci cildlərdir. Lakin “Əhsən ət-təvarix”ə xüsusi tədqiqat həsr etmiş Ş.F.Fərzəliyev sübut edir ki, əsər on cilddən ibarətdir və deməli, bizə gəlib çatanlar 9 və 10-cu cildlərdir. Bax: Ш.Ф.Фарзалиев. Относительно томов “Ахсан ат-таварих” Хасан-бека Румлу. “Уч. зап. АГУ им. С.М.Кирова, серия востоковед”, 1972, №1.

61

A Chronicle of the Early Safawis Being the Ahsan ut-tawarikh of Hasan-i Rumlu, vol. I-II, Persian text and Engl, transl. by C.N.Seddon. Baroda, 1931-1934.

62

Əhsən ət-təvarix, səh.496-505.

63

Yenə orada, səh.455-457.

64

W.Hinz. Eine neuendeckte Quelle zur Geschichte Irans im 16 Jahr hundert, ZDMG, Neue Folge, Bd. IV (Bd. 89), Ht. 3/4, Leipzig, 1935, s. 315-328.

65

Bu əsər hələ aşkar edilməmişdir.

66

Кази Ахмед. Трактат о каллиграфах и художниках. Введ., перев. и коммент. проф. Б.Н.Заходера. М.-Л., 1947.

67

Xülasət ət-təvarix, vər. 3a. Mehdi Bəyaninin kitabxanasında saxlanan əlyazmasının fotosurətlərini alman iranşünası Valter Hints lütfkarlıqla bizə təqdim etmişdir. Nüsxə 536 vərəqdən (1072 səhifə) ibarətdir. Burada olan kolofona görə, hicri 1050-ci (1640) ildə Əbu Əli əd-Damğani üzünü köçürmüşdür. Nömrələmə heç də hər yerdə aydın deyildir. Biz daha sonrakı redaksiyanı əks etdirən Berlin əlyazmasından da istifadə etmişik. Sonuncunun mikrofilmlərini lütfkarlıqla istifadəmizə vermiş O.F.Akimuşkinə dərin minnətdarlığımızı bildiririk. Əsərin digər nüsxələri haqqında bax: Ч.Стори. Персидская литература, ч. II, стр.864; ч. III, стр.1469 (bundan sonra: Tehran nüsxəsi – T. Berlin-В.).

68

Xülasət ət-təvarix (T), vər. 5a.

69

Erika Glassen. Die fruhen Safawiden nach Gazi Ahmad Qumi. Freiburg im Breisgau, 1970.

70

Die Chronik Hulasat at-tawarih des Qazi Ahmad Qumi (Der Abschnitt über Shah Abbas I). Herausg. und übers. von Hans Müller, Wiesbaden, 1964.

71

Əsərin tarixşünaslıq təhlili üçün bax: O.Ə.Əfəndiyev, Ş.K.Əsgərova. Qazi Əhməd Qumi və onun “Xülasət-ət-təvarix” əsəri haqqında. Azərb. SSR EA-nın xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1976, №3.

72

Nəqavət əl-asar fi-zikr əl-əxyar, təlif-i Mahmud b. Hidayətullah Afuşte-i Nətənzi, beehtemam-i doktor Ehsan Əşraqi. Tehran, 1350.

73

Nəqavət əl-asar, səh.22-24.

74

Ч.Стори. Персидская литература, ч. II, стр.865-867.

75

Scheref-nameh ou Histoire des Kourdes par Scheref, prince de Bidlis publiee… par V.Veliaminof-Zemof. Texte persan, t. I-II, St. Pbg. 1860-1862 (bundan sonra – “Şərəfnamə”). Hər iki cildin rusca tərcüməsi çapdan çıxmışdır. Шараф-хан ибн-Шамсаддин Бидлиси. Шараф-наме. Перевод, предисл., прим., прил. Е.И.Васильевой, т. I, M., 1967; т. II, M., 1976.

76

Шараф-наме, т. II (предисл. Е.И.Васильевой), стр.22.

77

Yenə orada, səh.231-232.

78

Şərəfnamə, с. II, səh.246.

79

Müəllif və onun əsəri haqqında ətraflı məlumat üçün bax: А.А.Рахмани. “Тарих-и аз