Fələklər yandı ahimdən... Seçilmiş əsərləri. Мухаммад Сулейман оглы Физули

      Məhəmməd Füzuli ibn Süleyman (1494 – 1556)

      LEYLİ VƏ MƏCNUN

      DİBAÇƏ

      İlahi, Leyliyi-sirri-həqiqət sərapərdeyi-vəhdətdən iqtizayi-zühur edib təcəlliyi-cəmalilə fəzayi-surəti müzəyyən etdikdə və Məcnun ruhi sərgəşteyi-badiyeyi-qəflətdə ikən ol şəşəəyi-cəmalı görüb, inani-ixtiyari əldən getdikdə əgər əlaqeyi-abayi-ülvi və rabiteyi-ümməhati-süfli ol ləzzəti-canfəzayə və məsərrəti-dilgüşayə vaqif olmayıb, firibi-məvaizgunə və hiyleyi-nəsayehnümunə ilə mühərriki-silsileyi-inqitai-peyvəndi-vüsal və müdəbbiri-vəsileyi-infisali-iqdi-ittisal olmaq etsələr, təvəqqə oldur ki, nə ol Leyliyi-aləmarayə bu təqrir rəf'i-hicabi-cismanidə mövcibi tə'xir ola və nə ol Məcnuni-cahanpeymayə bu təqdır nəfyi-təsəvvürati-nəfsanidə baisi-təqsir. Və əgər bəhaneyi-fəsanə ilə eşqi-həqiqi və hüsni-əzəlidən füzəlayi-bəlağətpişə və büləğayi-fəsahətəndişə cəvahiri-əsrarı rişteyi-nəzmə çəkib və səməreyi-iğmazı şəcəreyi-ibarətdən götürüb, niqabi-xəfa və hicabi-əna rəf etmək istəsələr, tərəqqüb oldur, hüsni-müsaidəti-sübhani və lütfi-müvavinəti-rəbbani hüsuli-mərtəbeyi-vüsulə və hüzuri-dərəceyi-zühurə mümtədd olub, Leyliyi-təxəyyülati-xaslarına və Məcnuni-hüsn ixlaslarına ihanəti-təşnii-süfəhadən və zilləti-e'tirazi-büləhadən ki, itlaqi-təərrüzləri əş’arə və təsəvvüri-göftarə məsabeyi-tə'ni-bihudeyi-Leyli və mənzileyi-mən'i-bifaideyi-Məcnundur, mümtəne-təsir ola. Və əgər bu fəqiri-müstəham Füzuliyi-bisərəncam ğayəti-qilləti-bəzaət və nəhayəti-nəqsi-əmtəəyi-fəsahət ilə istidayi-indiraci-silki-ərbabi-həqayiq və təmənnayi-inxirati-silsileyi-əshabi-dəqayiq edib, xəzaneyi-hüsni-Lcyli təsxirinə və xərabeyi-eşqi-Məcnun tə'mirinə azim olur. Tərəssüd oldur ki, ol tərzi-xaməvü nəqşi-namə əhsən vəchilə müyəssər olub, hekayəti-Leyli kimi aləmgir və möhnəti-Məcnun kimi bəqapəzir ola.

      RÜBAİLƏR

I

      Ey nəş'əti-hüsni-eşqə tə'sir qılan!

      Eşqilə binayi-kövni tə'mir qılan!

      Leyli səri-zülfünü girehgir qılan!

      Məcnuni-həzin boynuna zəncir qılan!

II

      Tutsam tələbi-həqiqətə rahi-məcaz,

      Əfsanə bəhanəsilə ərz etsəm raz,

      Leyli səbəbilə vəsfin etsəm ağaz,

      Məcnun dili ilə etsəm izhari-niyaz.

III

      Lütf ilə şəbi-ümidimi ruz eylə!

      İqbalımı tövfiq ilə firuz eylə!

      Leyli kimi ləfzimi diləfruz eylə!

      Məcnun kimi nəzmimi cigərsuz eylə!

      BU, HƏZRƏTİ-İZZƏTDƏN HƏMD İLƏ İSTİMDADİ-MƏTALİBDİR VƏ ASARİ-ŞÜKR İLƏ İSTİD'AYİ-SƏTRİ-LAİBDİR1

      Əlhəmdü livahibil-məkarim,

      Vəş-şükrü lisahibil-mərahim.

      Və hüvəl-əzəliyyü fil-bidayət,

      Və hüvəl-əbədiyyü fin-nəhayət.

      Qəd şaə bi-sünihi-bəyanüh,

      Ma əzəmə fil-bəqai-şənüh.

      Sübhanəllahi-zəhi-xudavənd,

      Bişibhü şərikü mislü manənd.

      Məşşateyi-növrusi-aləm,

      Gövhərkeşi-silki-nəsli-Adəm.

      Sərrafi-cəvahiri-həqaiq,

      Kəşşafi-qəvamizü dəqaiq.

      Peydakoni-hər nəhan ki, başəd,

      Pünhankoni-hər əyan ki, başəd.

      Me'mari-binayi-afəriniş,

      Sirabkoni-riyazi-biniş2.

      Yarəb, mədədi ki, dərdməndəm,

      Aşüftəvü zarü müstəməndəm!

      Əz feyzi-hünər xəbər nədarəm,

      Cüz bihünəri hünər nədarəm.

      Şüğli-əcəbi giriftəəm piş,

      Pişü pəsi-u təmam təşviş.

      Səngist bərahəm uftadə,

      Bəhrist məra həras dadə.

      Tövfiqi-toəm əgər nə başəd,

      Vər lütfi-to rahbər nəbaşəd.

      Müşkil ki, dərin giriveyi-təng

      Lə'li bə dərarəm əz dili-səng.

      Müşkil ki, murad rox nəmayəd,

      Zin bəhr düri bədəstəm ayəd.

      On kon ki, diləm füruğ girəd,

      Lövhəm rəqəmi-səfa pəzirəd.

      Ayineyi-xatirəm şəvəd pak,

      Rövşən gərdəd çiraği-idrak.

      Qofli-dəri-arizu betabəm,

      Hər çiz tələb konəm beyabəm.

      Bəxşəd be riyazi-dövlətəm ab,

      Əbri-kərəmi-rəsulü əshab!3

      BU, ŞÜKUFEYİ-GÜLZARİ-TÖVHİDDİR VƏ NÖVBAVEYİ-BUSTANİ-TƏMCİDDİR4

      Ey munisi-əhli-zövq yadın,

      Əbvabi-əməl kilidi adın!

      Ey gənci-əta tilismi ismin,

      Sən gənci-nihan, cahan tilismin!

      Ey cudi vücudi-kövnə vahib,

      Zati kimi e'tirafı vacib.

      Ey silsileyi-vücudə nazim,

      Rəzzaqi-ərazilü əazim.

      Ey pərdəkeşi-rümuzi-mübhəm,

      Müstəhfizi intizami-aləm.

      Ey nəqştərazi-səfheyi-xak,

      Sahibrəqəmi-xütuti-əflak!

      Ey möhtəsibi-cihati-ərkan,

      Kani-gühəri-vücubü imkan!

      Ey məbdəi-feyzi-afəriniş,

      Səndən rövşən çiraği-biniş!

      Ey pərdeyi-masiva niqabın,

      Səndən özgə sənin hicabın!

      Ey sirri-vücudun əmri-məlum,

      Mövcud həmin sən, özgə mədum!

      Ey yeddi gülü doquz gülüstan

      Feyzi-kərəminlə səbzü xəndan!

      Ey varı yox eyləyən, yoxu var,

      Yox varlığında zənnü inkar!

      Ey şahidi-qeyb pərdədari,

      Fikrin güli-mə'rifət bəhari!

      Ey aləmə feyzi-cud səndən,

      Xəlqə şərəfi-vücud səndən!

      Ey cümlə cahan sənə rizacu,

      Səndən xali, səninlə məmlu!

      Ey şəm'i-əzəl fitiləsuzi!

      Bəzmi-əbəd əncümənfiruzi!

      Ey şirkü şərikdən münəzzəh,

      Sirri-əzəlü əbəddən agəh!

      Ey bari xudayi-aləmaray,

      Təhsin işinə həmin ola rə'y!

      Əhsəntə, zəhi həkimi-kamil!

      Nə şükr ola sün'ünə müqabil?

      Fitrət rəqəmin çəkən zamanda,

      Həqqa ki, bir əmri "kün fəkanda";

      Höktn

1

Bu, həmd ilə əziz Allahdan kömək istəmə və şükr ilə eyiblərin örtülməsini diləməkdir.

2

Əziz və mərhəmətli Allaha şükürlər olsun. O, əzəli və əbədidir. Allahı sənəti ilə tanımaq mümkün oldu. O nə böyük, nə yüksəkdir! Bənzəri, şəriki, misli və oxşarı olmayan Allah pak və münnəzəhdir. Təzə gəlin kimi gözəl olan bu aləmi bəzəyən, insan nəslini yaradan Odur. Həqiqət cəvahirinin sərrafı, çətin və anlaşılmazlıqları kəşf edəndir. Yaranış binasının memarı, dünya bağçasının suvancısıdır.

3

Ey Allah, mənə imdad et ki, dərdliyəm, çaşqınam, zar və məhzunam. Hünər şöhrətindən xəbərim, hünərsizlikdən başqa hünərim yoxdur. Qarşıma çox çətin bir məşğələ qoymuşam, onun əvvəli və sonu qorxulu və qarışıqdır. O, yolun üzərinə düşmüş bir daş və məni qorxuya salan bir dənizdir. Əgər sənin lütf və uğurun mənə rəhbərlik etməsə, bu dar dərədəki daşın qəlbindən bir ləlin çıxarılması, bu dənizdən əlimə bir dürrün yetişməsi və məqsədimin gülməsi çətindir. Ürəyimi işıqlandıran sinəmin lövhəsinə saf yazılar nəqş etdirən işləri gör ki, xatirimin aynası pak, əqlimin çırağı parlaq olsun. Dövlətimin bağçasına Peyğəmbər və onun əshabının nemət buludları su versin.

4

Bu, tövhid gülzarının çiçəyi və təzim bostanının ilk meyvəsidir.