Amerika. İtkin düşmüş . Франц Кафка

üstələyən aydın səslə soruşdu:

      – Sizin özünüzün adı nədir?

      Bu yerdə, sanki bu sualı gözləyirmiş kimi, kimsə qapını döydü. Stüard kapitana baxdı, o isə başını tərpətdi. Stüard qapıya yaxınlaşıb onu açdı. Astanada dolu bədənli, köhnə sürtük geyinmiş, zahirən maşınlarla işləməyə o qədər də uyğun görünməyən kişi dayanmışdı, amma onun Şubal olduğuna şübhə yox idi. Karl bunu içəridəkilərin, o cümlədən də kapitanın, simalarında yaranmış müəyyən məmnunluqdan hiss etməsəydi belə, yanına sallanmış əllərinin yumruqlarını – bu hərəkətin həyatını qurban verə biləcəyi qədər vacib olduğunu göstərən dərəcədə – düyünləmiş ocaqçının vahiməsindən mütləq anlayardı. Onun bütün gücü – ayaq üstə dayanmasına kömək edən hissəsi belə – bu sıxılmış yumruqlarına dolmuşdu.

      Budur, özünün nümayiş geyimində, azad və gümrah düşmən, qoltuğunun altında kantor kitabı – güman ki, bunlar ödəmə vərəqləri və ocaqçının xasiyyətnamələri idi – adamların münasibətini öyrənmək istədiyini gizlətmədən növbə ilə hər bir şəxsin gözünün içinə baxır. Artıq yeddi nəfərin hamısı onun tərəfində idi, çünki əvvəldə kapitanın ona qarşı hər hansı obyektiv və ya, heç olmasa, uydurma tələbləri var idisə də, ocaqçının verdiyi işgəncədən sonra, güman ki, Şubal ona nöqsansız işçi kimi görünəcəkdi. Ocaqçı kimiləri ilə yumşaq davranmaq olmaz və Şubalı yalnız bir şeydə, indi kapitanın yanına gəlməyə cürət etmiş ocaqçının inadını bu qədər uzun müddət ərzində qıra bilməməkdə ittiham etmək olardı.

      İndi, güman etmək olardı ki, ocaqçı və Şubalın üzləşdirilməsi bu adamlara ali məclisə təsir edəcək qədər təsir göstərəcək, çünki Şubal riyakarlığı yaxşı bacarsa da, çətin ki, öz rolunu sona qədər oynaya bilsin. Onun hirsinin qısaca bir partlayışı kifayətdir ki, otaqdakılar bunu görsünlər; Karlın bunun qayğısına qalacağına şübhə yox idi. O, artıq hər bir şəxsin bəsirəti, zəif tərəfləri, tərsliyi barəsində müəyyən şeyləri bilirdi və bu mənada burada olduğu vaxtı hədər keçirməmişdi. Bircə ocaqçı özünü saxlaya bilsəydi. Amma o, heç döyüş qabiliyyətli görünmürdü. Şubalı onun yanına gətirsəydilər, yəqin ki, onun nifrət etdiyi kəlləsini yumruqları ilə dağıda bilərdi. Lakin özünün bu adama tərəf bir neçə addım atmasına ocaqçının gücü çatmazdı.

      Nəyə görə bu qədər ehtiyatlı olan Karl Şubalın öz təşəbbüsü ilə olmasa da kapitanın çağırışı ilə bura gələcəyini öncədən nəzərə almamışdı? Nəyə görə ocaqçı ilə bura gələndə, yol boyu, onunla dəqiq fəaliyyət planını müzakirə etməmişdi – əslində onlar bu qapıya tam hazırlıqsız girmişdilər. Ocaqçı ümumiyyətlə, ən yaxşı halda baş tuta biləcək çarpaz dindirmə zamanı suallara, tələb olunan qaydada, «hə» və «yox»la cavab verməyə qabildir? Odur durub, ayaqlarını aralı qoyub, dizləri əsir, başını bir qədər qaldırıb və hava açıq udlağında xışıldayır, sanki daha nəfəs almaq üçün, sinəsində ciyərləri yoxdur.

      Karl isə özünü evlərində heç vaxt olmadığı qədər güclü və dərrakəli hiss edirdi. Kaş valideynləri onun yad yerdə, hörmətli şəxslərin qarşısında yaxşılığı necə müdafiə etdiyini görəydilər; hələ qalib gəlməyibsə də, sona qədər vuruşmağa hazırdır! Görəsən, onun haqqında fikirlərini dəyişərdilər? Özləri ilə birlikdə masa arxasına oturdardılar? Tərifləyərdilər? Sonsuz fasilədən sonra onun sevən gözlərinə baxardılar? Mənasız suallardır və onları verməyin heç vaxtı deyil!

      – Mən, ocaqçının məni hansısa çirkin hərəkətlərdə ittiham etdiyini güman edərək gəlmişəm. Kambuzdan olan qız onun bura istiqamət götürdüyünü mənə dedi. Cənab kapitan və bütün burada olan cənablar, mən özümə qarşı irəli sürülən bütün ittihamları sənədli surətdə, lazım gələrsə isə qapının arxasında gözləyən obyektiv və bitərəf şahidlərin ifadələri ilə təkzib etməyə hazıram. – Şubal belə deyirdi. Hər halda bu, anlaşıqlı insan nitqi idi və qulaq asanların sifətlərinin ifadəsindən onların uzun müddətdən sonra, birinci dəfədir ki, anlaşılan səslər eşitdiklərini fikirləşmək olardı. Düzdür, onlar bu gözəl nitqin də müəyyən kələ-kötürlüyə malik olduğunu hiss etmədilər. Nəyə görə onun ağlına gələn ilk ifadə «çirkin hərəkətlər» olmuşdu? Bəlkə ittihamı da Şubalın milli ayrı-seçkiliklə bağlı fikirlərindən yox, məhz bundan başlamaq lazım idi? Kambuzdan olan qız ocaqçının dəftərxanaya gəldiyini görmüşdü və Şubal da o dəqiqə hər şeyi anlamışdı? Bunu anlamağa sövq edən günah hissi deyildimi? O dəqiqə də özüylə şahidlər gətirmiş və hətta onları «obyektiv» və «bitərəf» adlandırmışdı? Fırıldaqçılıqdır, vəssalam!

      Otaqdakılar isə buna dözür və, hətta, belə hərəkəti düzgün hesab edirlər?

      Qızla danışığı ilə bura gəlməyi arasında keçən bu qədər uzun müddət onun nəyinə lazım olmuşdu? Onun üçünmü ki, ocaqçı nəhayət ağaları yorsun və onların mühakimə qabiliyyətləri korşalsın, çünki Şubal birinci növbədə məhz mühakimə qabiliyyətindən qorxurdu. Aydın idi ki, o, uzun müddət qapının arxasında dayanmış və onu bu cənabın mənasız sualında ocaqçının işi bitdiyi fikrinin təsdiqini tapdığı an döymüşdü.

      Hər şey aydın idi, Şubal, öz istəyinin əksinə olsa da, işi belə təqdim etmişdi, amma cənablara bunu başqa cür, daha əyani göstərmək lazım idi. Onları silkələməyə ehtiyac var idi. Ona görə də, Karl tez ol, nə qədər ki, şahidlər dəftərxanaya doluşmayıblar fürsəti qaçırma!

      Kapitan da elə məhz bu vaxt Şubala işarə etdi, o da – işini qısa müddətə də olsa təxirə saldıqlarından – cəld kənara çəkildi və ona qoşulmuş stüardla yavaşca söhbət etməyə başladı; özü də bu vaxt onlar çoxmənalı jestlər edir və hər dəqiqə Karl və ocaqçıya baxırdılar. Sanki Şubal yeni nitqini məşq edirdi.

      – Cənab Yakob, siz deyəsən cavan oğlandan nəsə soruşmaq istəyirdiniz? – yaranmış sakitlikdə kapitan bambuk əl ağaclı cənaba müraciət etdi.

      – Elədir, – cənab yüngül təzimlə kapitana diqqətinə görə təşəkkür edərək dedi. Və bir daha Karldan soruşdu: – Bəs sizin adınız nədir?

      Karl əsas işin xeyrinə bu təkidli sualçının müdaxiləsinə tez son qoymaq lazım olduğunu düşünərək, bu dəfə, həmişəkindən fərqli olaraq, gizli cibindən çıxartmalı olacağı pasportu təqdim etmədən qısaca cavab verdi:

      – Karl Rossman.

      – Amma, – cənab Yakob adlandırdıqları şəxs dedi və bir qədər şübhəylə gülümsəyib, sanki bir qədər uzağa durmaq istədi.

      Kapitan, baş kassir, gəmi zabiti və hətta stüard da Karlın adını eşidəndə, son dərəcə təəccübləndiklərini açıq-aşkar biruzə verdilər. Yalnız liman məmurları və Şubal buna laqeyd yanaşdılar.

      – Amma, – cənab Yakob təkrar etdi və bir qədər qətiyyətsiz addımlarla Karla doğru getdi, – belə isə mən sənin dayın Yakob, sən isə mənim əziz bacıoğlumsan. Mən həmişə bunu hiss edirdim! – o, baş verənləri səssiz-səmirsiz qəbul edən Karlı qucaqlayıb öpməzdən əvvəl kapitana dedi.

      – Sizin