Azər. Гусейн Джавид

alnında zəka şöləsi var,

      Bəlli, ilhamını bir eşq oyalar.

      Sordu: “Kimsin, nerədənsin, əhbab!?”

      Ona Azər gülərək verdi cavab.

Azərin cavabı“H”

       Bən yetişdim atəşlə su

       Öpüşdüyü bir ölkədən.

       İzliyorkən sevgi yolu

       Acı duydum hər kölgədən.

       Bir yoqsulum, hər diləyim

       Diz çökdürür zənginləri.

       Bir arifim, bilmədiyim,

       Aşar durur ənginləri.

       Bən mülayim bir dənizim,

       Atəşlidir dalğalarım.

       Sülhə qoşan bir acizim,

       Əskik olmaz qavğalarım.

       Bir avcıyım, eşq umarım

       Hər ahunun gözlərindən.

       Dərd əhliyim, rəmz anlarım

       Hər şairin sözlərindən.

       Bir aşiqim, feyz alırlar

       Bəndən irfan çobanları.

       Bir çobanım, qaval çalar,

       İnlətirim vicdanları.

       Bən əbədi hürriyyətin

       Sevdalı bir cilvəsiyim.

       Anlaşılmaz bir xilqətin

       Parlar, sönər şöləsiyim.

 ***“Ə”

      Süzərək Azəri heyran-heyran,

      Bir rica eylədi rəssam ondan,

      Göstərib bir qocaman daş, dedi: “Gəl,

      Yapayım rəsmini, bir baq, nə gözəl!?

      Seyrə dal sən yeni doğmuş Günəşi,

      Nə də xoş mənzərə!.. Baq, varmı eşi?

      Doğuyor sanki dənizdən bir qız,

      Həm də altın saçı yaldız-yaldız.”

      Güldü Azər, oturub daldı həmən,

      Fərq olunmazdı o bir heykəldən.

      Bitirib levhəyi yorğun rəssam:

      Qalq, əzizim! dedi qalq!.. İştə tamam!..

      Bir qadar aqça da ikram etdi.

      Süzdü Azər onu heyrətlə, dedi:

      – Arqadaş! Aqça niçindir əcəba!

      O sənin rəsmin için…

                                         ha, ha, ha!..

      Güldü, həp güldü… baqıb rəsmə dedi:

      “Nə Günəş!? Sanki baqır bir təpsi…

      Hələ gözlər!.. Şu bənim gözlərimin,

      Söylə, mənası nədir? İnsaf için.

      Bənziyor yapdığın Azər guya

      Buzlar üstündə şaşırmış çocuğa.

      Deyəcək yoq şu mübarək dənizə,

      Acırım sərf edilən səyinizə.

      Seyr edənlər şu gözəl levhənizi

      Bəni yoq, bəlkə görür onda sizi.

      Sanki ölgün boyalardan nə çıqar!?

      Burda sənətdən iraq hər şey var.

      İncəsənət dediyin pək tənnaz

      Bir gözəl qız ki, çabuq ram olamaz.

      Başqadır ondakı həşmət, əzəmət,

      Bir təsadüflə yaqın gəlməz, əvət.

      Bəlkə yıllarca dayansan nazına,

      Sadə, bir kərrə gülümsər o sana.

      Yoqsa əzmində əgər səbrü səbat,

      Boş əməkdir çəkiyorsun, heyhat!..”

      Süzdü rəssam onu altdan-yuqarı,

      Saçaraq gözləri kin dalğaları.

      Alıb əşyasını nifrətlə, həmən

      Qaçdı hiddət köpürən sahildən.

      Ondan ayrılmayaraq Azər də

      Girdi is3 yağdıran Altın şəhərə4.

      Həp yürür, həp düşünürkən… yolda

      Rast gəlib bir sarışın qızcığaza,

      Gördü, ağlar da silər göz yaşını…

      Dedi: “Yavrum, bu nə? Qaldır başını,

      Söylə dərdin nə?..” Çocuq iç çəkərək

      Dedi: “Annəm, ögey annəm döyəcək,

      Verəcək bəlkə müəllim də cəza!..”

      Dur, niçin?

                                         -Sorma!

                                         -Bu hiç oldumu ya!?

      -Ah, qapıb qaçdı əlifbamı dəmin

      Bir sokaq yavrusu, çapqın, miskin!

      -Ya baban yoqmu?

                                         O, işdən qovulan

      Bir fəqir işçi, səqət bir insan.

      Hiç məraq etmə, quzum, iştə para,

      Sağalır elm ilə hər türlü yara.

      Oqşayıb Azər onun saçlarını,

      Dedi: “Get, bilgi al, öyrən yarını.”

      Bir fərəh gəldi qızın gözlərinə,

      Utanıb durdu… təşəkkür yerinə

      O soluq çöhrə gülümsündü həzin,

      Qoşaraq getdi kitab almaq için.

      Bunu gördükdə uzaqdan yaramaz

      Bir çocuq olmaz on üçdən yaşı az

      Soqulub Azərə həp əl açaraq:

      Para ver, bən də acım söylədi baq!

      Sağlam insanda bu adət nə idi?

      Baqdı Azər ona heyrətlə, dedi:

      “Sana layiqmi dilənmək, ay oğul!

      Durma get, haydı, çalış, bir iş bul.”

      Öylə boş sözləri dinlərmi çocuq?

      Sırıtıb izliyor, ayrılması yoq.

      Qaldı Azər şu sırıtqanlığa mat,

      Ona eşq etdi bir atəşli tokat.

      Seyr edənlər bunu həzm etmədilər,

      “Mərhəmətsiz, qaba insan!..” dedilər.

      Dinləyib onları Azər gülərək

      Dedi: Əzdad ilə doğdum, gerçək.

      Bir

3

İs – his

4

Bakı