Әсәрләр. 3 томда / Собрание сочинений. Том 3. Мухаммет Магдеев

бар.

      Безнең илләр – сахра җирләр,

      Сөйсәң, асыл ярлар бар.

      Кызлар бу егетләр үзләре янына туктарлар дип өмет иткәннәр иде, тик гармунчы туктамады. Гармунчы – иң дәрәҗәле, иң абруйлы егет. Аның теләгенә буйсынмыйча булмый. Тукта, кызлар үпкәләсә ни хәл итәрсең? Җыр башлаучының теленә шайтан гына төкергән!

      Урамыгыз матур икән

      Алма тәгәрәтергә.

      Хәтерләрегез калгандыр,

      Ничек бәхилләтергә?

      Алда бер төркем яшь кызлар берәүнең капка төбендәге эскәмиягә тезелешеп утырганнар. Болар әле су буендагы уенга кермиләр, читтән-миттән чыркылдашып йөриләр. Ләкин… ала каргада алачагың булсын. Яшь димә, киләсе җәйгә шулардан да сылу кыз булмас! Бәс, шулай икән, рәхим ит, күңелләрен күреп кит.

      Ак та була, күк тә була

      Буяучының буявы.

      Йөгереп чыгып суырып үбә

      Яшь кызларның уявы.

      Кызлар чыркылдаштылар, ләкин җыр инде үзенекен эшләде. Ул инде яшьлек мутлыкларына искиткеч үткен ишарә ясады, кызлык гомеренең серле, мәгънәле, сихри дөньясына чакыру ташлады…

      Менә алдарак, чат буендагы капка төбендә тәмәке утлары җемелдәде. Төркемдәге җырчы егет бу капка төбендә кемнәр утырганын бөтен төкләре белән сизде. Монда аны яратмаган агалы-энеле ике абзый утыра. Бу ачу күптәннән килә, моның очы теге абзыйларның сеңелләренә барып бәйләнә. Арага керделәр… Ну, ярый, сез шулай дошман булып яши бирегез әле. Ә без… безне бернишләтә алмассыз. Чөнки:

      Безнең дуслар шундый дуслар –

      Бер-берсен ташламаслар.

      Безнең башлар балык түгел,

      Куырып ашамаслар.

      Ләкин белеп торыгыз: без – кара эчле түгел, кинә сакламыйбыз.

      Сандугачлар җыелганнар,

      Без алай җыелмыйбыз.

      Дуска түгел дошманга да

      Без кара коелмыйбыз.

      Менә шулай капка төбендә, өендә утырган яше-карты, кызы-килене белән сөйләшә-сөйләшә, урамнан егетләр уза. Кич белән урамнан җырлап узу – егетлек чорының почётлы бер акты, урамнан гармун белән узган төркемгә халык зур ихтирам, соклану белән карый. Урамнан килгән бу төркемгә атларын читкә борып, атлылар юл бирә, карчыклар капка ярыгыннан гына борыннарын тыгып, бу төркемне карап кала. Монда көч, монда бердәмлек, монда халык акылы, халык моңы. Бу – илдә иминлек билгесе. Бу – татар халкының меңьеллык тәҗрибәсен туплаган шигърият, халык операсы…

      Кичке уен тарала… Егет кеше өчен иң зур дәрәҗә – авылыңда сөйгән кызың булу. Әйе, ул синеке, аңа беркем дә, берничек тә кулын сала алмый. Егетләр үз кызларын озата китәләр. Менә бер капка төбендә пар күгәрчен гөрли. Икенчесендә… Башка якларда ничектер, әмма безнең якларда кызның үз капка төбендә генә утырыла иде. Әлбәттә, әтисе шушы хәлгә түзә торган кеше булганда инде… Менә төн уртасы җитә, аерылышулар, вәгъдәләр. Шул вакытта урамнан, су буйларыннан ялгыз җырлап кайтучыларның тавышлары ишетелә. Менә шунда инде кешенең бөтен эчке дөньясы ачыла! Егет әкрен генә атлый. Урам тын. Эт тә өрми. Сагыш, сагыш…

      Менә