Şirürəkli Riçard. Александр Грановский

Gənc Henri isə ətrafına toplaşan baronlara səxavətlə torpaqlar bağışlayırdı. VII Lüdovik tərəfindən həmçinin Riçarda cəngavərlik titulu verilmişdi. Qardaşlar isə bütün bunların müqabilində and içmişdilər ki, VII Lüdovikin və baronların razılığı olmadan ataları ilə sülh bağlamayacaqlar.

      İşi belə görən II Henri vaxt itirmədən çox sayda əsgər topladı və hadisələrin necə inkişaf edəcəyini gözləməyə başladı. Müharibə Normandiyada başladı. Gənc Henri və qardaşı Joffrua fransız kralı ilə birlikdə Normandiyanın cənubundan, Riçard isə şimal-şərqdən hücum etdi. Drinkur adlı qalanın mühasirəsi zamanı Riçardın əsas dəstəkçilərindən olan Bulon qrafı Matye yaralandı. Bundan sonra onun başqa bir aparıcı müttəfiqi – Flandriya qrafı Filip qoşununu geri çəkdi. Nəticədə Riçard çətin vəziyyətdə qaldı.

      II Henri isə müharibənin gedişində özünün ildırımsürətli hücumları və qələbələri ilə hamını heyrətləndirirdi. Normandiyanın cənubunda VII Lüdovikin qoşunları darmadağın edilmiş, qiyamçıların qalaları bircə-bircə ələ keçirilmişdi. Nəticədə fransız kralı və üç qardaş sülh danışıqlarına razılaşdılar. II Henri oğullarına torpaqlarından gələn gəlirin bir hissəsini və yaşamaq üçün qəsrlər təklif etdi. Hakimiyyət isə yenə də onun özündə qalmalı idi. VII Lüdovik məsləhət gördü ki, şahzadələr bu təkliflə razılaşsın. Lakin üç qardaş bundan boyun qaçırdılar. İş belə olduqda II Henrinin döyüşçüləri Eleanoranın qohumlarına məxsus torpaqları viran etməyə başladılar. Eleanora başa düşdü ki, onun bircə yolu qalıb: VII Lüdovikin yanına qaçmaq! Lakin Eleanora istəyinə çatmadı: kişi paltarında yaxalanaraq ərinin – ingilis kralının hüzuruna göndərildi. Onunla birlikdə üç oğlunun arvad və nişanlıları da II Henrinin əlinə keçdi.

      Anasının əsir götürüldüyünü eşidən Riçard bərk qəzəbləndi və Puatyeni tutdu. İlk olaraq La Roşel adlı liman şəhərinə hücum çəkdi. Ancaq La Roşel əhalisi II Henriyə sədaqət nümayiş etdirdi. La Roşelin ticarət baxımından rəqibi sayılan Sent (Fransada yerləşir) şəhəri isə Riçardı çox yaxşı qarşıladı. Bu arada, II Henri qiyamçılara divan tutmaq məqsədilə Puatyeni mühasirəyə aldı. 1174-ci ilin may ayında Puatye təslim olmaq məcburiyyətində qaldı.

      Bununla da kifayətlənməyən II Henri daha sonra sürətli hücumla Sentin şəhər darvazasına dayandı. Riçard bir neçə yoldaşı ilə şəhərdən qaça bildi. Onun qoşunu iki gün müdafiə olunandan sonra təslim oldu. Nəticədə altmış cəngavər3, dörd min əsgər Henrinin əlinə keçdi. Riçard bu məğlubiyyətdən ciddi nəticə çıxaracaq, düşmənləri bir də heç vaxt onu qəfil yaxalaya bilməyəcəkdilər…

      II Henrinin əmri ilə Eleanora zindana məhkum edildi: on il Solsberi qalasında, sonra isə Vinçesterdə saxlanıldı. O yalnız əri öləndən sonra azadlığa çıxdı.

      İngilis kralı isə qiyamçıları zərərsizləşdirməyə davam edirdi: öncə şotlandiyalıları məğlubiyyətə uğratdı və hökmdarlarını əsir götürdü, ardınca isə fransızları bir də darmadağın elədi. Riçard yeni qoşun toplayıb II Henrinin Puatyedə saxladığı qoşunun üzərinə yerisə də, istəyinə çata – şəhəri tuta bilmədi.

      Nəhayət, 1174-cü ilin sentyabrında ingilis və fransız kralı arasında sülh bağlandı. VII Lüdovikin qəbul etdiyi sülh şərtləri Riçardın ürəyincə deyildi.

      Əl-qolu açılan II Henri isə Riçardı əməllicə sıxışdırmağa başladı. Riçard isə indiyə qədərki uğursuzluqlarından nəticə çıxararaq atası ilə döyüşdən yayınırdı. Bundan başqa, gələcək kral başa düşürdü ki, VII Lüdovik və Gənc Henriyə bel bağlamağa dəyməz. Riçard həm fransız kralının, həm də qardaşının ona xəyanət etdiyini anlamışdı. Odur ki atasının yanına gəldi, qarşısında diz çöküb ağladı və ondan bağışlanmasını istədi. Atası isə Riçardı ayağa qaldırıb alnından öpdü. Həmin vaxt Riçardın 17 yaşı var idi.

      Beləliklə, II Henri ilə oğlu barışdılar. Onların arasında sülh bağlandı. Riçardın digər qardaşları da bir il əvvəl təklif olunandan daha azına razılaşmaq məcburiyyətində qaldılar.

      Ən maraqlısı odur ki sülh razılaşmasında Eleanoranın adı belə xatırlanmırdı…

      III FƏSİL

      Akvitanya hersoqu

      II Henri ilə barışıqdan sonra oğullar Milad bayramını ataları ilə birlikdə Normandiyada keçirdilər. Fransız kralına sədaqət andı içdiklərindən oğulları hüquqi cəhətdən II Henriyə sadiq olmaya bilərdilər. Bu səbəbdən də II Henri 1175-ci ilin fevralında Riçard və Joffruadan ona sədaqət andı içmələrini istədi. Gənc Henri isə öz təşəbbüsü ilə artıq and içmişdi.

      Riçardın vətəni Akvitanya maddi və mənəvi cəhətdən zəngin bir diyar idi. Hündür, enlikürək, qızılı saçlı, göygöz, qəşəng Riçard isə elə bu diyarın adına layiq övlad sayıla bilərdi: o, şeir yazır, mahnı bəstələyir, bu mahnıları özü də oxuyurdu. Latın dilində baş yepiskopların çoxundan yaxşı danışırdı. Səxavəti barədə isə əfsanələr dolaşırdı.

      Riçard öz dövrünün ən yaxşı əsgəri və sərkərdəsi idi. Həmin dövrlərdə bu keyfiyyət kral üçün əsas sayılırdı. Fiziki cəhətdən güclü olması bəzən hətta döyüşün taleyini təkbaşına həll etməyə imkan verirdi. Müharibələr onu qəddarlaşdırmışdı, bununla belə, düşməninə qarşı həmişə vicdanlı davranırdı. Öz ətrafına yığdığı adamlar heç vaxt ona xəyanət etməmişdilər.

      Riçardın Akvitanya hersoqu kimi atasından aldığı ilk tapşırıq aralarındakı sazişi həyata keçirmək idi. Bu onun nə qədər sədaqətli olduğunu göstərəcəkdi. Çünki indi keçmiş müttəfiqləri və silahdaşları ilə vuruşmalı idi. Belə tapşırığı Bretana hersoq təyin edilən Joffrua da almışdı. Sanki, II Henrinin çoxdankı arzusu həyata keçirdi: uşaqları ona imperiyanı idarə etməkdə kömək göstərməyə başlayırdılar!

      1175-ci ildə Riçard fransız kralının nəzarətindəki Kastiyon qalasını mühasirəyə aldı. Bu, yaxşı möhkəmləndirilmiş qala idi. İki aylıq mühasirədən sonra Riçard qalanı təslim olmağa məcbur elədi. 30 cəngavər və bir xeyli əsgər əsir götürüldü. Riçard göstəriş verdi ki, qala divarları dağıdılsın.

      Bu vaxt II Henri isə Eleanoranı boşayıb təzədən evlənmək qərarına gəlmişdi. Həmin məqsədlə 1175-ci ildə Londona ovaxtkı Roma papasının müvəkkili təşrif buyurdu. Eleanora qiyam qaldırdığına görə kralın onu boşamağa əsası vardı. Ancaq II Henri fikrindən daşındı, çünki arvadını boşayacağı təqdirdə, Akvitanyanı ona qaytarmalı idi. Üstəlik, oğulları bu məsələyə yaxşı baxmayacaqdılar.

      Riçard 1176-cı ilin yazında Anqulem və Limuzen baronlarının güclü koalisiyası ilə qarşılaşdı4. Koalisiyanın başında isə qraf VI Qiyom Tayleferin oğulları Vülqren, Qiyom, Aymar və onların anabir qardaşları V Aymar dayanırdı. V Aymar Fransanın mərkəzi hissəsində yerləşən Limoj şəhərinin vikontu5 idi. Ola bilsin, qiyamın səbəbini də elə onun incidilməsində axtarmaq lazımdır. Belə ki, II Henri 1175-ci ildə vikonta aid olan bəzi torpaqları kiçik oğlu İoana vermək istəmişdi. Halbuki buna qədər V Aymar ingilis

3

Cəngavər – orta əsrlərdə Qərbi və Mərkəzi Avropada hərbi-zadəgan silkinə mənsub şəxs, ağır silahlı süvari döyüşçü (red.)

4

Anqulem və Limuzen Fransada tarixi bölgədir. (red.)

5

Vikont – köhnə Fransada, İngiltərədə və bəzi başqa dövlətlərdə baron ilə qraf arasında orta zadəgan rütbəsi və bu rütbəyə sahib olan adam (red.)