Şirürəkli Riçard. Александр Грановский

quzeyindəki Sena çayından şimalda, Ept adlı bir çayın böldüyü iki vilayət var idi. Onlardan biri Normandiya Vekseni, digəri isə fransız Vekseni adlanırdı. Normandiya Vekseni qədimdən Normandiya hersoqlarına məxsus idi. Kifayət qədər böyük olan Jizor qalasının, eləcə də bir çox kiçik qalaların köməyi ilə Normandiya Vekseni fransız krallarının Normandiyaya yolunu kəsirdi. Jizor qalasını I Henri ölümündən az əvvəl süni təpənin üstündə ucaltmışdı. Qəşəng Joffrua günlərin bir günü Normandiya uğrunda Kral Stefanla müharibəyə başlayarkən VII Lüdovik ona kömək etdi. Bu köməyin müqabilində Qəşəng Joffrua fransız kralına söz verdi ki, Normandiya Veksenini ona bağışlayacaq. Kralın köməyi isə, əslində, çox sadə idi: müharibədə tərəf tutmamaq!

      Beləliklə, 1151-ci ildə Normandiya Vekseni Fransaya verildi. Henri varis, ardınca da İngiltərə kralı olandan sonra həmin bölgənin heç nədən fransızlara hədiyyə edildiyini anladı. Odur ki VII Lüdoviki müharibə ilə hədələyib Vekseni geri tələb etdi. Həmin vaxt Fransa krallığının durumu ürəkaçan deyildi. Bu səbəbdən də VII Lüdovik 1158-ci ildə Vekseni qızı Marqaritanın cehizi kimi qaytarmağa razılaşdı. O vaxt II Henrinin oğlu Gənc Henrinin beş, Marqaritanın isə üç yaşı var idi. Marqarita ərə gedənə qədər II Henrinin himayəsində olmalıydı. Bir sözlə, II Henri 1160-cı ildə uşaqları nişanlayıb Vekseni öz torpaqlarına birləşdirdi.

      Bundan sonra atasının diplomatik evlilik oyunlarında iştirak etmək növbəsi Riçarda çatdı.

      1165-ci ildə, yəni 8 yaşında olarkən Riçard və böyük bacısı Matilda kraliça ilə İngiltərədən Normandiyaya köçdülər. Bir neçə il ərzində Riçardın həyatı anasının nəzarətində keçdi. Ümumiyyətlə, Riçard ömrü boyu atasından çox, anasına daha yaxın olub. 1168-ci ilin əvvəlində VII Lüdoviklə II Henri arasındakı sövdələşməyə əsasən Riçardla fransız kralının qızı Alisa nişanlanacaqdı. Bu izdivac sayəsində Riçard anasının mirası olan Akvitanya hersoqluğunu almalı idi.

      Eleanora

      II Henrinin artan gücü qarşısında VII Lüdovik tab gətirə bilmir, yalnız müttəfiqlərinin köməyi sayəsində pis-yaxşı müqavimət göstərirdi. Həmin müttəfiqlər isə onun müstəqil qonşuları və İngiltərədəki qiyamçılar idi. II Henriyə qarşı qiyam qaldıranlar həmişə VII Lüdovikin köməyin bel bağlaya bilərdilər. Onların arasında fransız kralının qədim müttəfiqləri olan Luzinyanlar xanədanı da var idi. Onlar II Henrini öz ağaları kimi qəbul etmək istəmirdilər. İşi belə görən ingilis kralı ölkəsi ilə qonşuluqda yaşayan Luzinyanların üstünə hücum çəkdi. Onun qəzəbindən vahiməyə düşən Luzinyanlar öz qalalarını tərk edib qaçdılar.

      II Henri qiyamçıları tamamilə darmadağın etməmiş Riçardın nişanlanması ilə bağlı müqaviləni imzalamaq üçün VII Lüdoviklə görüşə getməli oldu. Bu zaman 1168-ci ilin mart ayı idi. II Henri yola düşməzdən öncə Akvitanyanı idarə etməyi Eleanoraya və dostu, yaxın məsləhətçisi qraf Patrik Solsberiyə tapşırdı.

      Kralın yoxluğundan istifadə edən Luzinyanlar öz tərəfdarları ilə birlikdə qoyub qaçdıqları qalaları bərpa etməyə başladılar. Ardınca isə 1168-ci ilin aprelində Puatye yaxınlığında Eleanoranın dəstəsinə hücum olundu. Kraliça qaçıb canını qurtara bildi, ancaq onun qaçmasına imkan yaradan qraf Solsberi kürəyindən vurularaq öldürüldü. Hadisədən xəbər tutan II Henri danışıqları yarımçıq kəsib Puatyeyə getdi. Özünü təhqir edilmiş sayan VII Lüdovik qiyamçıların nümayəndələrini yanına çağırıb sadiq olacaqları ilə bağlı onlara and içdirdi. Qiyamçılar isə Fransa kralına təklif etdilər ki, qan qohumluğuna görə II Henri ilə Eleanoranın nikahını etibarsız saysın və Akvitanyaya rəhbərliyi öz üzərinə götürsün.

      Vəziyyəti belə görən II Henri ətrafına əlavə döyüşçülər topladı və 1168-ci ilin ikinci yarısında Fransa üzərinə yürüş etdi. Maddi baxımdan yaxşı vəziyyətdə olmayan VII Lüdovik düşünüb-daşındıqdan sonra sülhə razılaşmalı oldu. 1169-cu ildə barışıq anlaşması imzalandı. Bundan başqa, Riçardla Alisanın nişanlandığı da təsdiqləndi. Ancaq sülh bağlanandan dərhal sonra II Henri qiyamçılarla haqq-hesabı kəsməyə başladı. O, qoşunlarını qiyam qaldırmış vilayətlərə yeridir, onların qalalarını tuturdu. Göründüyü kimi, II Henri vəd verməyi xoşlayırdı, ancaq onları yerinə yetirməyi – əsla!

      Fransa kralı ilə sülh razılaşmasından sonra Riçard bir neçə il Puatyedə anasının yanında qaldı. Eleanora Puatyedə özünə saray qurmuş və qohumlarını, sadiq dostlarını ətrafına yığmağa başlamışdı. Nəticədə Riçard 1172-ci ildə keçirilən geniş yığıncaqda Akvitanyanın hersoqu elan olundu. Bundan sonra Eleanora əyanların müşayiəti ilə öz torpaqlarını gəzib təbəələrini yeni hersoqla tanış etdi. Bununla da o, hersoqluğun fransız və ingilis kralından asılı olmadığını göstərmək istəyirdi.

      Puatyedəki sarayın qonaq-qarası çox olurdu. Eleanoranın digər oğulları – Henri və Joffrua daha tez-tez gəlirdilər. Şairlər, musiqiçilər, müğənnilər sarayda ən çox arzulanan qonaqlar idi. Belə bir mühitdə böyüyən Riçardın mahnı bəstələməsi əbəs yerə deyildi.

      Bu arada, II Henri ilə Eleanoranın münasibəti get-gedə daha da pisləşdi. Araşdırmaçıların fikrincə, ər-arvadın arasının soyumasının iki səbəbi ola bilərdi. Bunlardan biri odur ki 1167-ci ildə II Henri Qranmon monastırında köhnə düşməni, Tuluza qrafı V Raymundla rastlaşmışdı. V Raymund bir müddət idi ki, VII Lüdovikin bacısı olan arvadı ilə boşanmışdı. Odur ki fransız kralının qəzəbindən qorxub yeni dostlar axtarırdı. Bu səbəbdən də, belə görünür, II Henri ilə yaxınlaşmış, onun vassallığını qəbul etməyə razılaşmışdı. Əvəzində isə II Henri Tuluza qraflığına iddiasından əl çəkməyə razılaşmışdı. Bu qərar Eleanoranın və Riçardın xoşuna gələ bilməzdi. Çünki Tuluza hakimi olmuş Filipin nəvəsi kimi Eleanoranın özü də həmin qraflığa iddialı idi.

      II Henri ilə arvadı arasında soyuqluğa ikinci səbəb kimi isə onların dördüncü oğlu İoan göstərilir. Belə ki, İoan üçün hələ istila olunmamış İrlandiyanın idarəçiliyi nəzərdə tutulmuşdu. Altı yaşlı İoan «yurdsuz» qalmışdı, çünki sülh razılaşmasında ona pay düşməmişdi (və bu ayama onun üzərindən ömrü boyu götürülməyəcəkdi). Nəticədə II Henri böyük oğlunun (dolayısı ilə də Eleanoranın) mülklərindən üç qəsri İoan üçün ayırdı. Gənc Henri qətiyyətlə buna qarşı çıxdı. Ancaq atasını yola gətirməyin çətin olduğunu anladığından məsələni danışıqlarla yox, başqa şəkildə çözmək qərarına gəldi. Bunun üçün, hətta Fransa kralı VII Lüdovikin dəstəyini aldı.

      II Henri isə 18 yaşlı oğlunun etirazına o qədər də əhəmiyyət vermirdi. Bu zaman V Raymund ingilis kralını xəbərdar edir ki, təkcə Gənc Henri yox, arvadı Eleanora və başqa oğulları da ona qarşı əlbirdirlər. Kral bu xəbərdarlığı qulaqardına vurdu. Vəziyyətin daha da ciddiləşdiyini anlayanda isə əsas qalalara müharibəyə hazırlaşmaq əmri yollayıb böyük oğlu ilə ova çıxdı. Məqsədi bu idi ki, ov zamanı oğlunu dilə tutub onu fikrindən daşındırsın. Lakin gözlənilməz hadisə baş verdi: həyatına təhlükə olduğunu düşünən Gənc Henri gecə yarısı bir neçə dostu ilə birgə atasının yanından Parisə – fransız kralın yanına qaçdı. Bunu eşidən Eleanora digər oğullarını – Riçardla Joffruanı da Fransa kralının yanına göndərdi. Ardınca isə Puatye də daxil olmaqla bir neçə bölgədə