Кавказан баххьаш. Горцы. Мзия Ратиани

буьххье вала гIерташ ма ваций иза а. Сванашна ламанан хIора тача девза. Суна-м наггахь моьтту и къам Дала кху дуьнен чохь мел болу лам талла кхоьллина ду – велавелира Ахия.

      Лаьмнийн когашкахь шайн аьрха дой а совцийна геналле бIаьрг туьйхира цара. КIотар керайуккъехь санна гуш йара. Саьккалшчуьра пешнийн биргIанашкара нийса хьалаоьхучу кIарах кхета мегар дара арахь жимма а мох ца хилар. Iаьнан де цIена а, хаза а дара, цуьнан хIаваах дог Iаьбна ши бере воккхавера шаьшиннан садаIарах.

      Iаьнан доца де сиха чекхделира. МаьркIажа ламаз а дина, КъорIан деша охьахиъначу Кутина хезира нехан аьзнаш. Ша долийна айат чекх а даьккхина, КъорIан тархи тIе охьа а диллина, иза хIун ду хьажа аравелира. Кертахь лаьтташ масех стаг вара, ткъа диллинчу кевнашкара гуш йара говрашца йоьжна салазаш. Ахияс цхьаьнга чукхойкхура, амма иза шен салазца сиха дIавахара. Шен цIийнан неIсагIехь лаьтта Кута а гина, Ахияс мохь туьйхира:

      – ТIеэца хьайн сванаш!

      Iаьнан буьйсанан шело а йахьаш, хьешашца цхьаьна чоьхьавелира Ахийа.

      – Ассаламу Iалайкум! Дика мел дерш догIийла кху хIусаме! – месала куй охьабоккхушшехь Мушни вевзира Кутина.

      – Ва Iалайкум ассалам, – дегайовхонца жоп делира цунна Кутас. ДоттагIий марабеттабелира.

      Сване леррина хьаьжна, Кутас хаьттира:

      – Хьо тойне ваха араваьлла-м вац, шаьлта а оьллина, чоа а доьхна?

      – Вац! Соьгахь кхин а топ а йу. Со тойне ваха араваьлла вац, со тIом бан араваьлла ву. Кутас ловзарга суо кхойкхур воций хаьа суна – забар йира эла Ратианис. ТIакхха цо нохчочунна бовзийтира шеца баьхкина накъостий:

      – Кута, хIара Хергиани Дато ву – сан бераллера тешаме доттагIа. ХIара ца хиллехь со кхуза тахана кхочур а вацара – элира Мушнис, зоьртала дегIехь, куц долу ламанхо Кутина тIе а валош.

      Дато леррина хьоьжура шена дуьххьара гуш волчу Кавказехь цIейаххана волчу нохчийн обарге:

      – Суна дукха хезна хьоьх лаьцна дуьйцуш. Фатикас хьоьга доккха салам-маршалла а ло бахара, хьо вихкина а Сванети дIакхачаве а бахара цо – элира гуьржичо Кутига куьйг а луш.

      Хьеший йоккха чоь дIалаьцна охьахевшира. Пенна хьалха лаьттачу пешахь, цIарул цIен суйнаш дIасхьа а кхуьссуш самукъне лелхара дечиг. Беха некъ бина гIелбеллачу хьешийн догIмаш мерзачу кхачано а, хIусамера йовхоно а малдинера. ХIусамда вистхилира:

      – Кута, вайн хьеший гIелбелла. Хетарехь, вай тховса садаIа деза, ткъа кхана паргIат вайн гIуллакх дийцаре дийр ду вай.

      – ХIан-хIан! Оццул гIелвелла а вац со, Кутас со хIунда кхайкхина хIинццехь ла ца доггIал – элира Мушнис, лерина шен нохчо доттагIчун бIаьра а хьоьжуш. Цуьнца реза хилла корта лестош вара Хергиани Дато а.

      – ТIаккха-м, хетарехь вайн суьйре дикка йахлур йу аьлла хета суна – велакъежира Ахия.

      НеIсагIехь лаьттачу шен вешин кIанте а хьаьжна, хIусамдас элира:

      – Цундела чай даима а довха а хила деза!

      Буьйсанан тийналла хьаьрчира хIусамах. Массо а Куте ладогIа кийча вара. Нохчийн обарга дийца долийра ша хIун гIуллакх эцна араваьлла ву:

      – Ши кIира хьалха