Кавказан баххьаш. Горцы. Мзия Ратиани

элира Ахияс, хIирийчуьнга а, Куте а хьоьжуш.

      ХIинца бен ца кхийтира Ахия, ша дукха хазахетта карабин охьайилла а вицвелла хиларах. Иза шен воккхах волчу вешига дIа а кховдош, цо элира:

      – Соьгахь а ду сема хила везаш хьал.

      ХIирий цхьаъ ала гIертара, амма балкхархоша уьш кхин бистхила ца буьтуш, чоьхьа бехира. Кегийчу наха церан говраш даьхнийн керта садаIа дIайигира. Жимма хан йаьлча хIирийша дийхира шайна цIа даха бакъо лахьара аьлла. Делкъан ламаз диначул тIаьхьа хIусамдайшна хьошалла дарна баркалла а аьлла, хIирий дIабахара.

      Сарахь хьаша хIусамдеца ша виссича, Ахияс паднара тIе Кутина дуьхьал охьа а хууш, элира:

      – Кута, хьоьга дийца ца оьшуш, хьуна хаьа со а, сан дерриге а тайпа а хьо бахьанехь шайн синош кхоор долуш дац. Тхо даима кийча ду хьошалла деш хьо тIелаца. Суна дика вевза хьо. Хийла нехан бала хьайн дагчухула чекхбалийтина ву хьо, хIинца а кху шелонехь, хьайн чохь ца Iаш, цхьаьнан бала эцна араваьлла хьо. Со кийча ву-кх хьоьга ладогIа – леррина хьоьжура Ахия нохчийн обарге.

      Кута вехха Iийра вист ца хуьлуш, ойла йеш. Ткъа Ахия-м сиха вацара. Цунна хаьара шен нохчийн доттагIа цхьа гIуллакх эцна араваьлла вуй.

      – Сванетера гуьржийн элас закъалтана лаьцна нохчийн бер. КIентан гергарчу нехан аьтто ца баьлла иза мокъа ваккха. КIант дуьнен чохь ца хиларах тешначу цара дог диллина – гIийла шен доттагIчуьнга хьаьжира Кута.

      – Ма тамашийна хIума ду да шен кIант лоьхучура сацар? – цецвелира Ахия.

      – Ши куьйг а, ши ког а бихкина Iуьллу цу кIентан да гуьржийн элас Геловани Иликос цу кIентан а, зудчун а бIаьргаш хьалха тур тоьхна вийна!

      – ТIаккха кIантаца цуьнан нана йу-кх? – хазахийтира хIусамдена.

      – Йац. Нана йелла и шиъ цу йийсарера деддачу хенахь, дукъал дехьайолуш, шело ца лайна.

      Тийналла йоьссира хIусамехь. Накъостий бехха Iаш бара вовшашка бист ца хуьлуш.

      – Кута! Ас хIун гIо де хьуна? Нагахь санна хьо со волчу веана хилча, цхьаъ дагадеана хир ду-кх хьуна? – шен накъостан дагахь дерг хаьа гIертара Ахия.

      – Ахия, суна хьан доттагIа дагавеана – Ратиани элийн тайпанера сванашха волу Мушни. Цу доьналла долчу ламанхочо доккха гIо дийр дара-кх суна Сванетера элас лаьцначу кIантан кхолламах лаьцна ма-дарра шена хаийтича.

      – Хьуна а ма ву иза дика вевзаш – самукъне вистхилира Ахия.

      Кута а велакъежира, балкхархоша Муратби олуш хилла волу сван Мушни а, хазаллица цIейаххана хилла балкхаройн йоI Фатика а дагайеана.

      Иза дара 1898-чу шеран аьхка. Кута цхьаьна сарахь Ахияс дехна Кюнлюме веанера. Балкхархочуьнга оьрсин эскаран эпсар волчу цхьаьна ногIийс дийцинера Закавказьеца зIе латточу почтови трактехула дукха ахча ду аьлла дехьадоккхуш. Мазлакхан чIагIбинчу некъатIехула дIагIур болчу инкассаторшна тIелата бохура цо, хIунда аьлча цу меттигана тIелатар хир ду аьлла Iедална дагахь дац. Ахия хIетахь цIахь ца карийра Кутина.

      Цуьнан вежарша а, гергарчу наха а йоккхачу деган йовхонца тIелецира Нохчийчуьра шайн веза хьаша. Ахиян вашас Асхата ша цхьаьна гIуллакхе вахана схьаваллалц садаIа элира