Wysoko wrażliwi rodzice. Elaine N.Aron

roku w Ameryce po wielekroć słyszałam od czytelników i czytelniczek: „Zmieniła moje życie”. Jeżeli zaś już od dawna wiesz, że należysz do wysoko wrażliwych – ponownie witam cię w naszej społeczności, tym razem społeczności rodziców, a w moim przypadku nawet wysoko wrażliwych babć!

      Czy jesteś wysoko wrażliwy(-a)? Test5

      Instrukcje: Odpowiadaj zgodnie ze swoimi odczuciami. Zakreśl „T” (tak), jeśli stwierdzenie choćby w części się do ciebie odnosi. Zakreśl „N” (nie), jeśli nie odnosi się do ciebie wcale lub nie bardzo.

      T N Czuję, że łatwo przytłacza mnie silne oddziaływanie zmysłowe.

      T N Wydaje mi się, że docierają do mnie różne subtelne szczegóły otoczenia.

      T N Podlegam wpływowi nastrojów innych ludzi.

      T N Mam skłonność do dużej wrażliwości na ból.

      T N W dni, kiedy dużo się dzieje, miewam potrzebę znalezienia chwili dla siebie, więc chowam się do łóżka, zaciemnionego pokoju czy gdziekolwiek indziej, gdzie mogę zaznać trochę spokoju i uciec od bodźców.

      T N Jestem bardzo czuły(-a) na działanie kofeiny.

      T N Łatwo przytłaczają mnie takie bodźce, jak ostre światło, silne zapachy, szorstkie tkaniny czy syreny przejeżdżających karetek.

      T N Mam bogate, skomplikowane życie wewnętrzne.

      T N Głośne dźwięki sprawiają mi dyskomfort.

      T N Do głębi poruszają mnie sztuka i muzyka.

      T N Jestem sumienny(-a).

      T N Łatwo mnie przestraszyć.

      T N Czuję się roztrzęsiony(-a), gdy mam dużo do zrobienia w krótkim czasie.

      T N Gdy ludzie nie czują się komfortowo w miejscu, w którym przebywają, zwykle wiem, jak temu zaradzić (przez zmianę oświetlenia, przestawienie foteli itp.).

      T N Irytuje mnie, gdy ludzie wymagają ode mnie zrobienia zbyt wielu rzeczy jednocześnie.

      T N Bardzo dbam o to, by unikać pomyłek czy zapominania o czymś.

      T N Celowo nie oglądam filmów i programów telewizyjnych pokazujących sceny przemocy.

      T N Odczuwam nieprzyjemne pobudzenie, kiedy wokół mnie dużo się dzieje.

      T N Głód wywołuje u mnie silną reakcję, tak że tracę koncentrację lub pogarsza się mój nastrój.

      T N Zmiany w moim życiu wytrącają mnie z równowagi.

      T N Zauważam i cenię sobie delikatne czy wysublimowane zapachy, smaki, dźwięki, dzieła sztuki.

      T N Ważnym priorytetem jest dla mnie takie ułożenie sobie życia, by unikać sytuacji denerwujących i rozstrajających.

      T N Kiedy podczas wykonywania zadania muszę z kimś rywalizować lub jestem obserwowany(-a), bardzo się denerwuję i radzę sobie o wiele gorzej niż normalnie.

      T N Mam wrażenie, że w dzieciństwie rodzice lub nauczyciele postrzegali mnie jako wrażliwego(-ą) czy nieśmiałego(-ą).

Punktacja testu na wysoką wrażliwość

      Jeśli masz czternaście lub więcej odpowiedzi twierdzących, prawdopodobnie jesteś osobą wysoko wrażliwą. Wysoko wrażliwi mężczyźni mogą dać mniej odpowiedzi twierdzących. Szczerze mówiąc, żaden test psychologiczny nie jest jednak dość wiarygodny, by opierać na jego wynikach swoje życie. Psychologowie starają się opracować właściwe pytania, a potem ustalić wartość odcięcia na podstawie przeciętnych wyników. Nawet więc jeśli w swoim przypadku za prawdziwe uznajesz mniej niż czternaście z powyższych stwierdzeń, ale za to sprawdzają się one w ogromnie dużym stopniu, także masz prawo określać siebie jako osobę wysoko wrażliwą – uwaga ta odnosi się zwłaszcza do mężczyzn.

      Rozdział pierwszy

      Głębsze spojrzenie na to, co znaczy być wysoko wrażliwym rodzicem

      Zacznijmy od suchych faktów. Wysoka wrażliwość jest wrodzoną cechą, którą stwierdza się u około 20 procent populacji. Można nazwać ją skuteczną alternatywną strategią samozachowawczą, została bowiem odkryta w tym samym odsetku u przedstawicieli ponad stu gatunków6. Jest to pojęcie dobrze zrozumiane i przebadane naukowo, jak przekonasz się w tym rozdziale. W nauce nazywa się ją również „wrażliwością przetwarzania zmysłowego” (co nie ma związku ze znanym z diagnostyki zaburzeniem przetwarzania zmysłowego), ponieważ jej głównym wyróżnikiem jest to, że posiadacze tej cechy przetwarzają informacje gruntowniej niż pozostali7. Innym stosowanym terminem jest „wysoka wrażliwość środowiskowa”. Oczywiście wszyscy są w takim czy innym stopniu wrażliwi na swoje środowisko, jednak u osób wysoko wrażliwych (WWO) ten stopień jest szczególnie duży.

      Po wykonaniu testu z początku książki być może zaczynasz sobie uświadamiać, że należysz do tej wrażliwej mniejszości – a może wiesz już o tym od dawna. W każdym razie dalej dowiesz się, w jaki sposób wysoka wrażliwość radykalnie zmienia doświadczanie rodzicielstwa oraz jak radzić sobie z tymi różnicami i jak czerpać z nich maksymalne korzyści.

      Pierwszy rozdział ma doprowadzić do tego, by istnienie tej cechy stało się w pełni realne dla ciebie oraz dla każdego, kogo zachęcisz do przeczytania tego rozdziału, tak by mógł cię lepiej rozumieć. Tekst ten stanowi zwięzły, ale kompletny opis twojej cechy i naukowych badań nad nią.

      Badania: „Moja wrażliwość jest cudowna, ale…”

      Jak pisałam we wstępie, badaniem naukowym, które najbardziej bezpośrednio odnosi się do ciebie jako rodzica, jest nasza internetowa ankieta, przeprowadzona wśród ponad 1200 anglojęzycznych rodziców, zarówno wysoko wrażliwych (WWR), jak i niemających tej cechy (nie-WWR)8. Płynie z niej przede wszystkim wniosek, że dla osób wysoko wrażliwych rodzicielstwo okazuje się z reguły trudniejsze, ale są one również bardziej dostrojone do doznań swoich dzieci.

      Chciałabym pokrótce powiedzieć osobno o matkach i ojcach (dla jasności, w ankiecie nie pytaliśmy respondentów o ich status małżeński ani czy są hetero- lub homoseksualni). Mieliśmy dwie próbki sondażowe, które obejmowały zarówno WWR, jak i nie-WWR. Pierwsza ankieta, w której wzięły udział 92 matki, trafiła do zbyt małej liczby ojców, by umożliwić osobną analizę statystyczną. Natomiast rezultaty pochodzące od mam w obu próbkach były bardzo podobne.

      W drugiej ankiecie wzięły udział 802 matki i 65 ojców, już trochę lepiej pod względem analizy panów. Ogólnie rodzicielstwo było nieco trudniejsze dla ojców wysoko wrażliwych niż dla pozostałych. Efekt ten był jednak niewielki i nieistotny statystycznie, co prawdopodobnie wiązało się z większym zaangażowaniem matek w bezpośrednie sprawowanie opieki. W porównaniu z ojcami niewykazującymi tej cechy ci wysoko wrażliwi zgłaszali większe dostrojenie do swoich dzieci, podobnie jak wysoko wrażliwe matki, i było to zjawisko istotne statystycznie pomimo niewielkiej liczby badanych ojców, a jeszcze mniejszej liczby wysoko wrażliwych w ich gronie.

      Dostrojenie jest szczególnie ważne w wychowywaniu wysoko wrażliwych chłopców, a wysoko wrażliwi ojcowie są tutaj w idealnej sytuacji. Jak powiedział jeden z nich:

      Moja

5

Elaine N. Aron, Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza, Wydawnictwo Feeria, Łódź 2017.

6

M. Wolf, G. Sander Van Doorn, F. J. Weissing, Evolutionary Emergence of Responsive and Unresponsive Personalities, „Proceedings of the National Academy of Sciences” 2008, t. 105, nr 41, s. 15825–15830.

7

E. N. Aron, A. Aron, J. Jagiellowicz, Sensory Processing Sensitivity: A Review in the Light of the Evolution of Biological Responsivity, „Personality and Social Psychology Review” 2012, t. 16, nr 3, s. 62–282.

8

E. N. Aron, A. Aron, N. Nardone, S. Zhou, Sensory Processing Sensitivity and the Subjective Experience of Parenting: An Exploratory Study, „Family Relations” 2019.