'n Bruid vir Graaf Debussy. Ena Murray

      

      ENA MURRAY

      ’n Bruid vir graaf Debussy

      Jasmyn

      1

      “Dis finaal! Jy bring vir my binne ’n maand van vandag af ’n vrou wat vir mý aanvaarbaar is as skoondogter, anders onterf ek jou!”

      Dis stil in die groot studeerkamer van Château D’Ussé, die Renaissance-kasteel wat al sedert die vyftiende eeu in die besit van die adellike Debussys is. Wonder bo wonder het hierdie kasteel die vandalistiese woede en haat van die gepeupel ontkom toe Frankryk amper doodgestik het in ’n bloedbad van rewolusie.

      Net die getik van die groot antieke klok is hoorbaar terwyl vader en seun mekaar staan en aangluur. Die groot kroonkandelaar bokant hul koppe gooi lig op die twee gespanne gesigte terwyl twee pare oë in mekaar blits.

      “Dis ék wat die res van my lewe met die vroumens moet saamleef, Pa! Ek weier dat Pa vir my ’n vrou kies!”

      “En ek weier dat jy ’n vrou soos Frances Malraux in hierdie kasteel inbring en haar bloed met dié van die Debussys meng! Sy kom uit die agterstrate van Parys! Sy het nie die vaagste benul watter bloed alles in haar are vloei nie!”

      “Dis hierdie soort houding wat veroorsaak het dat Frankryk in ’n rewolusionêre bloedbad lê en smoor het – die bloed van die adellikes! Dis toe dat die mense van die agterstrate aan ons adellikes getoon het dat ons nekke net so min werd is as hulle s’n wanneer Madame Guillotine die oordeel vel. Les hommes sont égaux – almal is gelyk!”

      “Parbleu, Jean-Paul! Jy weet so goed soos ek wat ek bedoel! Jy weet dit gaan nie vir my om adellikheid of wat jy besit en nie besit nie! Dit gaan vir my om inbors! En al bors wat daardie minnares van jou het, is dié wat sy tydig en ontydig voor al wat man is se oë rondswaai! Frances Malraux is ’n goedkoop slet en ek weier dat my enigste seun en erfgenaam haar ’n Debussy maak! Dis my finale woord! Jy moet kies – dis óf graaf Debussy en alles wat daarmee saamgaan, óf Frances Malraux.”

      Die jong man se lippe smaal effens. “Werklik? Net interessantheidshalwe, wat gaan van die kosbare Debussy-naam en -erfenis word as ek Frances Malraux kies? Van die aardbol verdwyn?”

      Dit lyk of graaf Gustave Debussy ’n aanval van beroerte gaan kry. Hy is wit om sy mond en sy gesig met die aristokratiese lyne vertoon bleek. Sy hande is in magtelose vuiste gebal. Jean-Paul het sy troefkaart gespeel. Wat word van die Debussy-geslag as die enigste persoon wat dit kan laat voortleef by hierdie kasteel uitgejaag word? Sy oë vernou toe hy die uitdagende blik ontmoet.

      “Dis nie net jý wat troefkaarte het nie, my seun.”

      Die jong man se wenkbroue lig en hy glimlag selfversekerd. “Goed, laat ons hoor.”

      “Ek is ’n ou man in jou oë. Vyf en sestig klink stokoud, maar ek verseker jou dat dit nie te oud is om nog ’n kind te verwek nie.”

      Weer word dit grafstil in die Château D’Ussé.

      “Pa is van Pa se verstand af!”

      “Nee, Jean-Paul. Inteendeel. Dis die verstandigste besluit waartoe ’n vader kan kom as hy sien sy enigste kind is sy naam en sy erfenis nie werd nie – om te sorg dat daar ’n ander een kom wat dit miskien eendag werd sal wees.”

      Dis nou die jong man se beurt om te verbleek. “Pa is besig om kinds te word! Watter vrou, jonk genoeg om ’n kind te verwek, sal met ’n ou man soos Pa trou net om vir hom ’n nuwe erfgenaam te gee? Wie onder die paar adellikes wat oorgebly het en wat ons ken, sal haarself so … so …”

      Sy stem sterf weg. Want dit dring tot hom deur dat sy vader die hoogste troefkaart het. Daar sal iemand wees. Daar sal ’n vrou, selfs ’n jong meisie, onder die verarmde adellikes van Frankryk wees wat ter wille van die sekuriteit en die materiële voordele vir so ’n sotlike plan te vinde sal wees. Sy vader sal nie eens nodig hê om te gaan soek nie. Hy kan dit maar net rugbaar laat word dat hy weer ’n vrou wil vat wat vir hom ’n kind kan gee. Hulle sal in strome na die kasteel aangeloop kom!

      Dis nou die ou man se mond wat effens smaal. “Ek sien jy begryp. Bowendien, my liewe Jean-Paul, ek sal dit nie eens as ’n vereiste stel dat die dame van adellike afkoms moet wees nie. My enigste vereiste is inbors, iemand wat ’n waardige moeder sal wees vir die seun wat sy vir my sal baar.”

      Jean-Paul lag kortaf. “En watter vrou van inbors sal vir so iets te vinde wees? Pa sal die hele Frankryk moet deursoek.”

      “Tog nie. Soos jy weet, het ek nog altyd goeie vriende onder die gewone mense van Frankryk gehad. Ek kan onmiddellik aan ’n paar dink wat ideaal sal wees indien jy my teleurstel. Ek weet byvoorbeeld van twee dames, oujongnooiens, wat ’n onberispelike lewe lei en wat ’n goeie, deugsame vrou én toegewyde moeder sal wees.”

      “Ja, ek kan my voorstel hoe hulle lyk. Vaal en kleurloos en so lelik soos die nag …”

      “Wat nie ter sake sal wees nie. Hoe die persoon lyk, skeel my min. Dis ’n erfgenaam, ’n waardige erfgenaam vir die Debussys, waarin ek belangstel, nie in ’n vrou nie.”

      Die ou man draai weg, gaan sit in een van die diep stoele en sug. Dit sal die tweede keer in sy lewe wees dat hy trou net om ’n erfgenaam te verwek. Sy eerste vrou is kinderloos oorlede, en ná haar dood het hy doelbewus ’n vrou uitgesoek met die oog op ’n erfgenaam. Hy is toe met Jean-Paul se moeder getroud, en terwyl hy op ’n jagtog was, is sy seun te vroeg gebore. Sy tweede vrou het ook gesterf, maar die baba het bly lewe. En dis daardie baba wat vandag vir hom so ’n groot bron van onrus en teleurstelling is, wat hom verplig om op hierdie hoë ouderdom te speel met die vergesogte gedagte om weer te trou.

      Die ergste van alles is dat hy seker ook skuld het daaraan. Van die dag af toe hy van sy jagtog teruggekeer en sy seun by sy sterwende moeder aangetref het, was Jean-Paul sy hele lewe. Natuurlik is die knaap van kleins af tot in die afgrond bederf. Daarbenewens was dit hy self wat sy kind geleer het om met die gewone mense te meng, want hy het ander waardes in die lewe gehad as die res van die adellikes van Frankryk. Daarom dat hy ook nie te gewild onder sy bloubloedbroers was nie. Hy het selde meegedoen aan die baldadigheid van die Franse hof en die buitensporige partytjies wat Marie-Antoinette gereeld gehou het. Sy grootste vriende het onder die gewone mense van Frankryk getel, die hoipolloi. Hy het sy seun probeer leer dat ’n mens nie jou vriende kies volgens die rykdom wat jy kan sien nie, maar volgens die rykdom van die gees.

      Dis dus te verstane dat die Debussys die ergste vrygespring het toe die gepeupel van Frankryk twee jaar gelede oorgeneem het. ’n Menigte van die gehate aristokrate is na die valbyl gesleep en onthoof en hul kastele en landgoedere is geplunder en beroof. Maar daar is onthou, selfs toe gemoedere histeries opgesweep was, dat graaf Debussy ’n vriend van die gewone mense was en dat hy hulle altyd met respek behandel het. Sy arbeiders op sy landgoed het getuig dat hulle nog altyd goed behandel is. ’n Menigte van die jong manne onder die gepeupel het onthou dat toe hulle nog die slawe van die aristokrate was, Jean-Paul Debussy hulle soos mense behandel het, dat hy tussen hulle beweeg het en liewer saam met hulle kaalvoet in die kaf gedans het as om sy kuitbroek en wit pruik aan te trek en aan die Franse hof die gavotte en menuet saam met die opgetooide dametjies te gaan trap.

      Maar die vader het eers besef hoe sy seun hart en siel een van die gewone mense geword het toe hy uitvind dat hy ’n vurige verhouding met ’n sekere Frances Malraux aan die gang het. Aan die begin het dit hom nie te veel gekwel nie. Dit was alles deel van die grootwordproses van ’n jong Fransman. Die wete dat Frances Malraux nie ’n goeie naam het nie, van onsekere afkoms is en op die koop toe ’n jaar of vyf ouer as Jean-Paul is, en in lewenservaring nóg ouer, het hom aan die begin ietwat ongelukkig gestem, maar nie onrustig nie. Jean-Paul sou wel later die regte vrou ontmoet en met haar trou.

      Maar die tyd het begin aanstap en Jean-Paul was al ’n hele entjie verby die ouderdom waarop die gewone Fransman vrou vat en besadig raak. Die verhouding met Frances Malraux het voortgeduur, hoewel hy ander meisies ook tussenin die hof gemaak het. Jean-Paul het instinktief aangevoel dat sy pa die verhouding met die meisie van Parys se agterstrate, soos hy dit blatant gestel het, afkeur, en het dus nie eens probeer om in die rigting van trou te praat nie. Hy was in elk geval geensins haastig om getroud en gebonde te raak nie.

      Sy