Die erfgename van La Provence. Tryna du Toit

on>

      

      Tryna du Toit

      Die erfgename van La Provence

      Human & Rousseau

      Hoofstuk 1

      Op ’n wasige blou oggend teen die middel van Februarie is die kuslyn van suidelike Afrika gewaar.

      ’n Volle eeu het verloop sedert Jan van Riebeeck met sy vloot van drie seilskepe, die Drommedaris, die Reiger en ’n kleiner skip, De Goede Hoop, Tafelbaai binnegeseil het. Sedertdien het die klein verversingspos tot ’n sterk nedersetting met ’n eie karakter, taal en lewenswyse ontwikkel; sy enigste kontak met die wêreld daarbuite die seilskepe wat gereeld van Europa op pad na die Ooste en weer op die terugreis Tafelbaai aandoen.

      So was De Witte Seemeeu dié sonnige oggend onderweg van Holland na die Kaap de Goede Hoop om later, wanneer die bemanning uitgerus het, die reis na die Verre Ooste voort te sit. Aan boord was ’n handvol emigrante-koopmanne en ’n paar hooggeplaaste amptenare van die Nederlands-Oos-Indiese Kompanjie, en ’n vrag grondstowwe, ammunisie, gewere en ander benodigdhede vir die koloniste aan die Kaap.

      Die Seemeeu was ’n ou skip, maar goed en stewig gebou, met drie maste en twee dosyn kanonne om hom teen vyandelike skepe te beskerm. Die skip was een van ’n vloot van sewe wat teen die middel van Oktober saam uit Zeeland na die Kaap gevaar het, maar ’n swaar storm het die skepe uitmekaar gejaag en dae lank uit hulle koers gedryf. Toe die storm uiteindelik bedaar, het die Seemeeu hom alleen op die wye oseaan bevind. Weke lank het hy so op eie houtjie suidwaarts gevaar totdat die wag een maanligaand twee skepe teen die horison gewaar het. Tot groot vreugde van almal aan boord het hulle vasgestel dat dit twee van hulle eie verlore skepe was, en met verligte harte kon hulle die reis verder saam voortsit. Wat van die res van die vloot geword het – of hulle alreeds anker in Tafelbaai gegooi het of nog in aantog is – sou hulle eers later ontdek.

      Ná teenwinde en hoë deinings wat almal lank onderdek gevange gehou het, gevolg deur ’n lastige windstilte wat dae lank geduur het en die geduld van die moeë reisigers nog verder beproef het, het ’n fris noordewind skielik die seile laat bol en die afgelope twee dae al ploeg die Seemeeu lustig suidwaarts deur die golwe.

      Die eerste seevoëls – seemeeue, duikers en malgasse – het reeds ’n paar dae vantevore hulle verskyning om die skip gemaak om die nabyheid van die Kaap aan te kondig en met verlangende oë het die reisigers daagliks die horison dopgehou vir die eerste teken van daardie beloofde land.

      En toe, skielik, het die blye tyding gekom.

      Vanuit die hoë maskorf tussen die netwerk van toue en seile het die wag luidkeels deur die vroeë oggendlug geroep: “Tafelberg voor aan bakboord!”

      Soos ’n haastige wind deur ’n koringland het die nuus onder die passasiers en lede van die bemanning versprei en met uitroepe van vreugde en dankbaarheid het almal wat kon hulle na die dek gehaas om die wonderwerk met hulle eie oë te aanskou.

      Een van die eerstes wat die dek haal is die jongvrou Mathilde Jourdan. Sy klou aan die bolwerk vas om haar teen die rol van die skip te stut en effens uitasem, met ’n onstuimig kloppende hart, tuur sy gretig na die horison vir die eerste teken van die land waarvan sy soveel gehoor het.

      Maar daar is net die dynserige horison en die wye oneindigheid van die see.

      “Ek sien geen berg of land nie,” sê Pierre, haar sestienjarige broer, langs haar. Ook hy klink effens uitasem ná die haastige stormloop.

      Passasiers en offisiere drom saam in die boeg in afwagting van die oomblik dat die land ook vir hulle soekende oë sigbaar word. Hoe lank het hulle nie vir hierdie oomblik gewag nie!

      En dan, skielik, word die skip deur ’n hoë golf gelig en sien hulle deur die oggenddynserigheid die vae buitelyne van die bonkige berg wat wag staan oor die nuwe vaderland wat op hulle wag.

      ’n Spontane gejuig weerklink deur die oggendlug. Ook in Mathilde Jourdan se hart wel ’n gevoel van dankbaarheid op. Dit was ’n lang, vermoeiende en dikwels gevaarlike reis van meer as drie en ’n half maande. Meer as een keer in die afgelope weke en maande, as hulle skip deur storms en teenwinde geteister word en veral in die tyd toe Pierre so siek aan die koors was, het sy gewonder wat haar ooit besiel het om haar veilige en ordelike lewe vir so ’n onsekere bestaan te verruil.

      En nog is dit die einde nie! Wie weet watter verdere ontberings en beproewings nog vir hulle wag in die wilde, barbaarse land wat nou voor hulle oë uit die see verrys?

      Langs haar sê Pierre: “Die Kaap van Goeie Hoop! Land van my drome! Uiteindelik! Uiteindelik! Tilde, ek kan sowaar my eie oë nie glo nie!”

      Mathilde Jourdan kyk na haar jonger broer en haar gesig versag. Die maer figuur, die waswit vel, die diep kringe onder die lewendige donker oë wek opnuut ’n gevoel van deernis maar ook van angs en onrus in haar. Pierre was nooit ’n sterk kind nie en daar was ’n tyd toe hulle gevrees het dat hy ook die slagoffer sou word van die wrede siekte waarteen hulle moeder jare lank so moedig gestry het en waaraan sy uiteindelik gesterf het. Gelukkig het hy die swakheid ontgroei, maar die koors wat hy op die reis opgedoen het, het hom opnuut ’n knou gegee. Heimlik het sy haarself al bitterlik verwyt dat sy ooit die waagstuk aangepak het. Besef Pierre hoe anders die lewe hier aan die Kaap sal wees? ’n Man moet taai en hard wees om hier staande te bly.

      En tog was dit hoofsaaklik om Pierre se ontwil dat sy die reis aangedurf het. Sy tenger liggaam het ’n wakker, avontuurlike gees gehuisves en oom Jacques se briewe van die lewe aan die Kaap en al sy avonture het Pierre se lewendige verbeelding aangegryp en sy seunshart met ’n wilde verset teen die eentonigheid en kleurloosheid van sy eie bestaan vervul. Ademloos het hy geluister na die vertellings van seemanne en reisigers wat hulle vader soms saam met hom huis toe gebring het en in die stilligheid het hy drome begin droom en planne begin beraam wat hy vasbeslote was om eendag – al sou dit ook in die verre toekoms wees – te verwesenlik.

      Die Jourdans stam uit die Hugenote. Van Protestantse afkoms, was hulle ook verplig om ná die herroeping van die Edik van Nantes in 1685 hulle vaderland te verlaat, en hulle het na die goedgesinde, welvarende Nederland gevlug om veiligheid te soek. Die een Jourdan-broer – haar oorgrootvader – het van die land gehou en hom daar met sy familie gevestig, maar die jonger broer, meer avontuurlik en besiel met meer ondernemingsgees, het saam met ’n aantal van sy landgenote in die verre suide – die land van Van Riebeeck – ’n nuwe heenkome gaan soek.

      Oom Jacques was haar vader se ouer broer. Hulle is albei in Holland gebore en het daar grootgeword. Haar vader het aan die Universiteit van Leiden gestudeer, maar oom Jacques was ’n gebore avonturier en hy het eers as manskap en later as offisier by die Kompanjie diens gedoen en verskeie kere na die Ooste gevaar. Later het hy en Pierre op dieselfde meisie, die beeldskone Isabel du Val, verlief geraak en toe Isabel besluit om liewer haar lot saam met die bestendige Pierre in te werp, het Jacques die stof van sy geboorteland vir goed van sy voete geskud en op die spoor van sy voorvaders na die Kaap van Goeie Hoop verhuis om daar sy geluk en sy fortuin te gaan soek. Hy het ’n wynplaas in die vrugbare Bergriviervallei aangelê, jagtogte na die binneland onderneem en bekendheid verwerf as ’n onverskrokke grootwildjagter. In hulle familie het oom Jacques ’n romantiese, byna legendariese figuur geword en die geskenke wat hy af en toe vir Isabel gestuur het – ’n pragtige luiperdvel, ’n olifantjie uit ivoor gesny – het ’n ereplek in hulle voorkamer gehad.

      Oom Jacques het lank ’n vrygesel gebly, maar is uiteindelik met ’n welgestelde weduwee met ’n paar kinders getroud. Hy het egter nooit die nooientjie van sy jeugjare vergeet nie en selfs na hul vader se dood het hy nog gereeld aan hulle geskryf. Sy briewe, so vol interessante vertellings van sy lewe aan die Kaap – ’n lewe so totaal verskillend van die afgesonderde lewe wat hulle as gevolg van hulle moeder se siekte verplig was om te lei – was dan ook altyd ’n belangrike gebeurtenis in hulle huis.

      So het die oom Jacques wat hy nog nooit gesien het nie, die held van Pierre se drome geword. As dit van hom afgehang het, sou die familie lankal gehoor gegee het aan oom Jacques se herhaalde versoeke om sy voorbeeld te volg en na die Kaap te emigreer. Oom Jacques was vol lof vir sy nuwe vaderland en kon nie genoeg vertel van die wonderlike geleenthede wat daar wag vir iedereen met ’n bietjie ondernemingsgees nie. Vir