Tryna du Toit-omnibus 1. Tryna du Toit

’n bietjie koffie gedrink.”

      “Ek is nie honger nie, Moeder. Het ook nie tyd nie. Gou maak, Andries.”

      “Is dit nie te nat nie, Annie? Kan Vader nie gou vir jou skool toe neem nie?”

      “Ag, Moeder, dié ou bietjie nat!”

      “Ons ou suikerklontjie,” spot Andries, nog houtgerus.

      Haastig trek Annie haar reënjas en oorskoene aan, gryp haar tassie met boeke, en met ’n rooi hoedjie op haar kop is sy die reën in.

      By die skool val die reën steeds harder en die kinders borrel in van alle oorde. Annie en Johan en ’n hele paar kinders kom gelyk by die deur aan, almal met koppe onderstebo teen die gietende reën, almal ewe haastig om binne te kom.

      Die eerste wat Annie gewaar van Johan is toe sy sy stem net agter haar hoor, nie streng berispend soos meneer Fouché sou gewees het nie, maar kalm, gewoon, asof hy die seuns attent maak op iets waarvan hulle nie geweet het nie. Soos ook die geval was.

      “Ernst! Johannes! Laat Juffrou asseblief verbykom.”

      En Ernst ruk sy nat, verflenterde hoedjie van sy kop af en sê verleë: “Môre, Juffrou. Môre, Meneer,” en staan toe terug dat juffrou Celliers kan ingaan.

      Sonder om om te kyk gaan Annie by die gebou in terwyl Johan en die seuns wag dat Maria, Poppie en nog ’n paar meisies wat terselfdertyd daar aangekom het eers agter haar ingaan.

      In die personeelkamer trek Annie haar reënjas uit en sy is besig om haar oorskoene, nou vol modder, versigtig en kieskeurig met twee vingers te probeer uittrek toe Johan inkom.

      “Nee, Juffrou,” sê hy onmiddellik en kom na haar toe, “so trek ’n mens nie oorskoene uit nie.”

      “As hulle so vol modder is, wel.”

      Nog in sy reënjas, wat hom groter as gewoonlik laat lyk, hurk hy voor haar en gou en behendig trek hy die modderige oorskoene uit.

      “Dankie,” sê sy. “Maar kyk nou hoe vol modder is jou hande.”

      Hy staan op en begin sy jas uittrek.

      “Dis niks nie,” sê hy, “maar wat gaan ons met al die nat kinders maak?”

      “Goeiemôre,” sê meneer Du Pré, wat toe net die personeelkamer binnekom. “Lekker weer vir eende en Bolanders, meneer De Kock!”

      “Ja,” sê Johan droogweg, “en dit lyk my vir Karoo-boere ook. Ek het lank laas op ’n Maandagmôre so ’n opgeruimde klomp gesigte gesien.”

      Dit is waar. Ten spyte van die gietende reën het elkeen wat inkom ’n breë glimlag op sy gesig. Die ander korswel nog, maar Johan stap na die venster en kyk met ’n gefronste voorhoof na buite.

      “So baie van die kinders het nie eens jasse aan nie,” sê hy besorg, sy oë op die kinders wat instroom van buite, en weer herhaal hy: “Wat vang ’n mens aan met so ’n klomp nat kinders?”

      “Onkruid vergaan nie,” sê meneer Nieuwenhuys koel en ongevoelig terwyl hy van sy lekker warm jas ontslae raak. Buite onder een van die bome staan sy motor.

      Johan sê niks nie, maar sy grys oë kyk strak na buite en dit is weer meneer Du Pré wat die ongemak van die oomblik oorbrug.

      “Ag, meneer De Kock, ek dink nie ons kan iets vir hulle doen nie, behalwe om die kinders wat te nat is huis toe te stuur.”

      Die klok lui en elkeen gaan na sy klaskamer, Annie opnuut beskaam dat sy, deur nie vír Johan te wees nie, haar so lank aan die kant van so ’n verbitterde ou suurknol soos meneer Nieuwenhuys geskaar het.

      Johan, nog besorg oor die kinders, is ’n paar minute later op pad uit sy studeerkamer om die rondte van die klaskamers te doen toe Andries ’n goeie agt minute laat druipstert by die voordeur inkom.

      Vlugtig gaan Johan se oë oor die seun, sy lekker warm jas, sy langbroek, die hoed diep oor die wakker blou oë getrek, en koel sê hy: “En toe, Andries?”

      Vinnig is die hoed van sy kop.

      “Ek is jammer, Meneer,” antwoord hy verontskuldigend. “Ek is laat.”

      Nog kyk Johan hom skerp en ondersoekend aan en meteens sê hy, onverwags: “Kom saam met my studeerkamer toe, Andries.”

      ’n Bietjie verslae, ten spyte van ’n rein gewete omtrent sy werk, trek hy sy jas uit en volg Johan na sy studeerkamer.

      Gaan Meneer nou regtig moeilikheid maak oor die paar minute wat hy laat is? wonder hy onrustig.

      In sy studeerkamer staan Johan voor sy venster en tuur met onsiende oë na buite terwyl hy op Andries wag. Wat makeer vanmôre dat hy hom so laat omkrap deur die ongevoeligheid van ’n man soos Nieuwenhuys wat tog van die eerste dag af sy geswore vyand was? Maar hy besef dat dit nie net meneer Nieuwenhuys was nie. Dit is die kinders: nie dié wat in warm jasse gekom het met ’n lekker warm maaltyd binne hulle nie, maar die ander, die minderbevoorregtes wat sonder jas of baadjie in die dunste rokkies en met verslete hempies en broekies deur die reën gehardloop het, miskien sonder ’n behoorlike maaltyd om hulle te sterk, wat hom so omkrap.

      Hy begin al sy kinders ken, en met kennis en ’n beter begrip van hul omstandighede tuis het medelye en meegevoel gekom, en meneer Nieuwenhuys se onverskillige woorde grief hom diep.

      Die winter met sy verdere ontberings lê nog voor.

      “Kom binne,” sê Johan in antwoord op Andries se klop, en eers toe Andries voor sy tafel staan, draai hy stadig om.

      In stilte betrag die twee mekaar, toe sê Johan: “Waarom is jy laat, Andries?”

      “Ek het verslaap, Meneer. Die bediende het ook verslaap en die ontbyt was laat.”

      Nie juis die regte antwoord vir ’n man in Johan se stemming nie, en Andries begryp glad nie die snaakse glimlaggie om Meneer se mond nie.

      “Jou suster was betyds.”

      “Annie is sonder ontbyt skool toe, Meneer.”

      “En vir jou, Andries, was dit noodsaakliker om jou ontbyt te kry as om betyds by die skool te wees?”

      Andries bloos en toe word sy wange bleek, maar manmoedig kyk hy sy hoof in die oë.

      “Ek het nie so daaraan gedink nie, Meneer.”

      Die verslae uitdrukking op die gesig van sy staatmakerleerling waarsku Johan dat sy straf reeds voldoende was. Maar hy het nog iets op die hart en met ’n innerlike bestraffing aan homself oor sy eie onbestendigheid, wat hom ontsteld en ongelukkig laat mor oor die kinders wat miskien nie genoeg ontbyt gehad het nie en terselfdertyd besig is om ’n ander te straf wat gewag het vir sy ontbyt, vervolg hy, minder streng: “Ek weet, dis baie keer die moeilikheid, dat ’n mens nie dink nie. Het jy byvoorbeeld al ooit daaraan gedink dat jy ’n baie bevoorregte seun is, Andries?”

      Met oë vol verbasing oor die nuwe wending wat sake neem, kyk Andries na hom.

      “Hoe bedoel Meneer?”

      “Dink ’n bietjie na: verstandelik, geestelik, liggaamlik – is jy nie in alle opsigte ryklik geseën nie?”

      Verleë kyk Andries na hom en sê: “Ek is seker, Meneer.”

      “Jy is, ongetwyfeld. Jy besit ’n helder, vernuftige verstand om mee te begin. Dit vereis nie groot inspanning van jou kant om bo-aan jou klas te staan nie, nè Andries?”

      “Ek werk hard, Meneer.”

      “Nee, Andries, jy werk speel-speel, omdat jou werk jou plesier is. Daarom is jy bevoorreg, daarom en oor nog veel meer. Jy word groot in ’n huis waar die waardering van alles wat skoon en mooi en eg is ’n integrerende deel van die lewe uitmaak … en het jy al ooit twee keer daaroor nagedink? Jou vernuf op die gebied van sport, die feit dat jou pa in staat is om jou geldelik te help solank jy wil studeer … al dié voorregte aanvaar jy as vanselfsprekend. Maar tegelykertyd maak dit jou verpligting teenoor