Huise van klei. Ena Murray

Jy kom vertel my doodkalm … jy was … dit vir ses jaar lank onder matrose … Watse soort matrose? Antwoord my!”

      “Die laaste twee jaar het ek net op die Japannese bote gewerk.”

      “Japannese bote! Japannese! ”

      “Ja.” Daar was ’n doodsheid in haar stem, in haar oë. “Hulle is van die beste. Die meeste is gentlemen …”

      “Gentlemen! Goeie … hemel! Ek …” Hy het omgeswaai asof hy die huis wou uitstorm. Toe weer teruggeswaai, haar hard aan die skouerpunte vasgegryp en ’n harde skud gegee, sy oë soos twee vuurkole in sy kop. “Jy lieg nie vir my nie? Dis alles die waarheid … die heilige waarheid wat jy nou kwytgeraak het? Ook van die Japannese?”

      “Ja, dis alles die … waarheid … ook die Japannese.”

      Hy het uitgestorm en in sy motor geklim, weggetrek en koers gekry in die rigting van die partytjie. Die partytjie waar hy wou gaan spog het met … ’n hoer! Hy het hard gelag, maar dit het amper na ’n snik geklink. Dis onsin! Dis … alles leuens! Twee jaar op die Japannese bote … ses jaar op watter boot ook al … Is dit wáár?

      Sy het met traanlose oë omgedraai en begin inpak. Daar was nie langer vir haar plek op Paradys nie. Daar was van die begin af nie plek nie.

      Haar pa het later ingekom en stil gekyk na die tasse wat reeds in die voorportaal gestaan het. Dit was sý oë wat tekens van baie trane getoon het. Hare was steeds droog, kurkdroog en branderig. ’n Verduideliking was nie nodig nie.

      “Ek moet maar gaan, Pa. Dis beter so.”

      “Nie nou nie. Dis in die middel van die nag. Ek sal jou môreoggend stasie toe neem. Gaan rus nou eers.”

      Sy het omgedraai, kamer toe gestap. Rus? Waar is daar rus? Sy het haar Bybel, die nuwe een wat Elske en Vegter haar met haar bekering gegee het, oopgemaak, maar haar moeë oë kon nie die woorde lees nie. Toe het sy maar haar kop daarop laat sak, maar op daardie oomblik kon sy ook nie bid nie.

      Sy het nog so gesit toe die voordeur skielik oopgebars het. Nols Retief het in sy nagklere daar gestaan.

      “Jan, waar is daardie dogter van jou?”

      “Meneer Retief …”

      “Hier is ek, oom Nols.”

      “Hier is nie plek vir jou op Paradys nie. Maak dat jy hier wegkom.” Toe het sy oë na Jan Vermaak gedraai, kliphard. “Jan, ons stap ’n lang pad saam. Maar as jy nie wil hê jou dogter moet gaan nie, loop jy saam met haar … vanoggend nog.”

      Voor haar pa iets kon stamel, het sy gepraat: “Ek gaan, oom Nols. Hier staan my koffers reeds gepak.”

      “Goed. Dan verstaan ons mekaar.”

      Die deur het toegeklap.

      Dit was nog sterk skemer toe Jan Vermaak se klein motortjie amper geluidloos die rylaan van Paradys afgery het.

      Elise draai af op die paadjie na haar pa se huis. Vandag is sy weer terug op Paradys … en sy weet intuïtief dit gaan geen paradys wees nie.

      Helgard staar haar motortjie agterna. Dié verrassing is te groot. Elise …

      Hy onthou hoe hy daardie aand by die partytjie aangekom het en reguit na die hoek waar die drankies geskink is, gestap het. Hy onthou iemand het hom gevra waar sy meisie dan is, of hy haar wegsteek vir die ander manne. Hy kan nie meer onthou wat hy geantwoord het nie. Hy weet net hy het begin drink. Later het hulle ’n meisie aan hom voorgestel, hy het met haar gedans en sy het hom daar op die dansvloer gelos, gesê hy is dronk, sy dans nie verder met hom nie. Hy het hom bloedig vererg, haar iets toegesnou en teruggegaan na die hoek toe. Hulle moes hom later wys waar sy motor staan, maar om die dood kon hulle nie sy sleutels afgeneem kry nie. Hy makeer niks. En verder ken hierdie Jaguar al self die pad Paradys toe. Hulle moet hom net agter die wiel sit, dis al.

      Dit wou amper lyk asof die motor regtig self sy pad teruggevind het plaas toe, want die een of ander tyd het hy die rylaan opgery gekom, en het die motorligte vol op ’n woedende Nols Retief in sy nagklere op die voorstoep geval.

      “Wat is Pa so laat nog wakker?”

      “Dis nie laat nie, jou sot! Dis dagbreek! Jy is al twee uur gelede van Paradysfontein af weg en jy kom nou eers hier aan!”

      “Wat daarvan? Hier is ek nou. Hoe weet Pa …?”

      “Tant Maatjie het gebel, my gesê jy is dronk van die partytjie af weg en ek moet op die uitkyk vir jou wees. Helgard …”

      “Ou tant Maatjie! Die bemoeisieke ou feeks! Al wat sy kan doen …”

      “Los tant Maatjie uit en kom hier, mannetjie!” ’n Stewige vuis om die kraag het hom by die voordeur ingehelp tot reg onder die sterk elektriese lig. “Wat is met jou gaande? Hoekom moet mense my bel om te waarsku my kind is dronk van die partytjie af weg? En waar is Elise?”

      “Elise is by haar pa. Sy was nie saam met my nie. En ek is g’n dronk nie.”

      “Maar besope genoeg om te kon verongeluk het. Jy hét te veel gedrink. Tant Maatjie sê jy het heelaand net daar by die kroeg gesit …”

      “Na die hel met die ou vrou, Pa! Los my uit!”

      “Met wie praat jy, mannetjie?”

      “Ja, maar, Pa …”

      “Wat is met jou aan die gang, Helgard? Ek ken jou nie so nie. Wat het gebeur? Het jy en Elise stry gehad?”

      “Nee. Dis net uit.”

      “Uit?”

      “Uit. Af. Wat jy dit ook al noem. Daar is niks meer tussen ons nie.”

      “Hoekom nie?”

      Hy het gevoel sy kop wil oopbars; hy wou dit uitskreeu: Los my uit! Los my net uit! “Omdat sy ’n hoer is, dis hoekom.”

      Daar was ’n kort stilte. “Helgard …”

      “Ek probeer nie snaaks wees nie, Pa. Dit is nie snaaks nie. Sý sê sy was een … ses jaar lank … in Kaapstad se hawe.” Hy het die ongeloof en skok in sy pa se oë gelees. Toe grynslag hy. “Hou vas Pa se hart. Hier kom die grootste skok. Sy het die laaste twee jaar uitsluitlik op die Japannese bote gewerk, soos sy dit stel.”

      Die ou man het bleek onder die elektriese lig vertoon. “Helgard, is dit die waarheid? As hierdie dronkpraatjies is …”

      “Dis nie dronkpraatjies nie. Ek is aangeklam, maar nie só dronk nie. Al was ek ook totaal besope, sou my brein nie so iets kon uitdink nie. Ek vertel Pa net wat sy my vertel het.” Sy gesig het versomber. “Ek is jammer sy het. Ek is verdomp jammer sy het! Magtig! Hoekom het sy nie liewer haar mond gehou nie?”

      “Is jy van jou sinne beroof? Dan sou jy met so ’n meisie gaan trou het sonder die vaagste idee …”

      “Wat ’n mens nie weet nie, hinder jou nie, Pa. Ek bly jammer sy het my vertel. Waaragtig jammer …”

      Hy het weggestap en sy pa het hom agternagestaar. Hy onthou hy het sy kamerdeur hard agter hom toegegooi en op die bed gaan sit … en gewens hy kon nog tien bottels brandewyn uitdrink.

      Hy het eers die dag nadat sy vertrek het, gehoor Elise Vermaak is terug Kaapstad toe. Hy het geen kommentaar te lewer gehad nie. Net onwillekeurig gewonder of sy terug hawe toe is. Haar naam is nooit weer genoem nie, ook nie eens deur oom Jan of ta’ Vroeteltjie nie, en hy het ook maar die swye bewaar – sewe jaar al …

      En vandag is sy terug.