Mars. W poszukiwaniu życia. David A. Weintraub

1775, before the American Philosophical Society John Dunlap, Philadelphia 1775, s. 19–20.

37

Th. Paine, The Age of Reason, Freethought Publishing Company, London 1880, s. 38.

38

M.J. Crowe, The Extraterrestrial Life Debate, 1750–1900, Dover, Mineola 1986.

39

Stanford Encyclopedia of Philosophy; http://plato.stanford.edu/entries/whewell/.

Rozdział 3. Mars i Ziemia jako bliźniacy

40

C. Flammarion, La Planète Mars, Paris 1892, wyd. ang.: Camille Flammarion’s The Planet Mars, red. W. Sheehan, tłum. P. Moore, Springer, London 2015, s. 6–9.

41

Ibid., s. 11–12.

42

Ibid., s. 14.

43

Ibid.

44

Ibid., s. 15–17.

45

Ibid., s. 30–31.

46

Ibid., s. 34–38.

47

W. Herschel, Herschel’s Second Memoir, 1784, przedrukowane w Camille Flammarion’s The Planet Mars, s. 48–53.

48

C. Flammarion, La Planète Mars, s. 54–74.

49

Beer i Mädler, cytat z C. Flammarion, La Planète Mars, s. 92.

50

C. Flammarion, La Planète Mars, s. 124.

51

W.R. Dawes, On the Planet Mars, „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society” 1865, nr 25, s. 225–268.

52

C. Flammarion, La Planète Mars, s. 160.

53

Ibid., s. 114.

54

W. Noble, Richard A. Proctor, „The Observatory” 1888, nr 11, s. 366–368.

55

To jest okres rotacji Marsa w odniesieniu do gwiazd i całego wszechświata, a nie w odniesieniu do Słońca i jest znany jako dzień gwiazdowy. Słoneczny dzień na Marsie (znany również jako sol), jest czasem od wschodu do wschodu Słońca i jest o około 2 minuty dłuższy niż dzień syderyczny lub 24 h 39 min 35,2 s. Dni syderyczne i słoneczne mają różną długość, ponieważ Mars nie pozostaje dokładnie w tym samym miejscu podczas wirowania, gdyż okrąża Słońce, kiedy kręci się wokół własnej osi.

56

H.H. Kieffer, B.M. Jakosky, C.W. Snyder, The Planet Mars: From Antiquity to the Present, w: Mars, red. H.H. Kiefer i in., Arizona University Press, Tucson 1992, s. 28.

Rozdział 5. Tajemniczy Mars

57

Areografia jest to geografia powierzchni Marsa.

58

W. Huggins, On the Spectrum of Mars, with some Remarks on the Colour of that Planet”, „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”, 1867, nr 27, s. 178.

59

C. Flammarion, La Planète Mars, s. 158.

60

Jednakże Janssen jedynie zauważył jasną żółtą linię w widmie słonecznym. Później w 1868 r. Anglik Norman Lockyer zauważył tę samą linię. Hel, który jest przyczyną tej żółtej linii, został po raz pierwszy wyizolowany w laboratorium na Ziemi przez szkockiego chemika Williama Ramsaya w 1895 r. Ramsay został uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii w 1904 r., „w uznaniu jego zasług w odkryciu obojętnych pierwiastków gazowych w powietrzu i określenia ich miejsca w układzie okresowym”.

61

Gęstość ziemskiej atmosfery na wysokości 5,6 kilometra wynosi około 50 proc. gęstości na poziomie morza. Jednak ilość pary wodnej w atmosferze różni się znacznie w zależności od położenia geograficznego, a także od wysokości.

62

J. Janssen, „Comptes rendus”, 1867, t. LXIV, s. 1304.

63

https://www.ucolick.org/main/.

64

W.W. Campbell, The Spectrum of Mars, „Publications of the Astronomical Society of the Pacific” 1894, nr 6, s. 228.

65

Pasmo absorpcji jest serią linii widmowych, które mają wspólne źródło, np. cząsteczki wody, w takim samym stanie energetycznym, i które leżą blisko siebie w długości fali. Przy niskiej rozdzielczości te liczne linie absorpcyjne łączą się w jedno szerokie pasmo absorpcji.

66

W. Huggins, Notes on the Atmospheric Bands in the Spectrum of Mars, „Astrophysical Journal” 1895, nr 1, s. 193.

67

W.G. Hoyt, Vesto Melvin Slipher 1875–1969, A Biographical Memoir, National Academy of Sciences, Waszyngton 1980.

68

V.M. Slipher, The Spectrum of Mars, „Astrophysical Journal” 1908, nr 28, s. 397.

69

W czasie ekspedycji Campbella Stany Zjednoczone były już w posiadaniu Alaski (od 1867 r.), gdzie znajduje się najwyższy szczyt Ameryki Północnej – Denali (przyp.tłum).

70

W.W. Campbell, Water Vapor in the Atmosphere of the Planet Mars, „Science” 1901, t. 30, nr 771, s. 474.

71

W.W. Campbell, S. Albrecht, On the Spectrum of Mars as Photographed with High Dispersion, „Astronomical Society of the Pacific” 1910, nr 22, s. 87.

72

C.C. Kiess, C.H. Corliss, H.K. Kiess i E.L.R. Corliss, High-Dispersion Spectra of Mars, „Astrophysical Journal” 1957, nr 126, s. 579.

73

Halofile to słonowodne bakterie, które dobrze się rozwijają i wymagają wysokich stężeń soli o wartości 15–30 proc.

74

C. Sagan, The Abundance of Water Vapor on Mars, „Astronomical Journal” 1961, nr 66, s. 52.

75

L.D. Kaplan, G. Münch, H. Spinrad, An Analysis of the Spectrum of Mars, „Astrophysical Journal” 1964, nr 139, s. 1.

76

Domieszkowanie materiałów wytworzonych w laboratorium polega na celowym wprowadzaniu zanieczyszczeń (w tym przypadku galu) do półprzewodnika (zazwyczaj krzemu). Zanieczyszczenia zmieniają właściwości elektryczne półprzewodnika, sprawiając, że jest bardziej czuły na określony zakres długości fali światła.

77

Reporter pracujący w „Wall Street Journal”, Lower Life Forms May Be Able to Live in Mars Atmosphere, Balloon Findings Show, „Wall Street Journal”, March 5, 1963, s. 11.

78

R.E. Danielson i in., Mars Observations from Stratoscope II, „Astronomical Journal” 1964, nr 69, s. 344.

79

R.A. Schorn, The Spectroscopic Search for Water on Mars: A History, w: Planetary Atmospheres, red. C. Sagan i in., Springer, Dordrecht 1971, s. 223–236.

80

H.H. Kieffer, B.M. Jakosky, C.W. Snyder, The Planet Mars: From Antiquity to the Present, w: Mars, red. H.H. Kiefer i in., Arizona University Press, Tucson 1992, s. 11.

81

Na ulicy Fleet Street mieściły się redakcje większości pism wydawanych w Londynie (przyp. tłum).

82

Life in Mars, „Cornhill”, May, 1871, t. 23, nr 137, s. 576–585.