Պարապ վախտի խաղալիք. Խաչատուր Աբովյան

րդ, որ զորությունը չի հասկանում: Կարելի է, ես սխալվում եմ, բայց բնական է, մարդ միշտ էն բանը կսիրի, որ իր սրտովն ըլի: Եվրոպացոց մուզիկեն շատ հիանալի է, խոսք չունիմ, ամա մեր սազն ու զուռնեն մեր ականջին ավելի ա դիր գալիս, չունքի Էրեխությունից Էնդուր ենք սովոր:

      Շատ բաներ Էսպես գրել, հազիր էի արել աշխարհաբար, բայց էլի սիրտ չէի անում, որ լիս քցեմ: Վախենում էի, թե ժամանակս, փողս կորչի, գիրքս էլ մեկ տեղ թոզումը վեր ընկած մնա, փթի: Բարեկամ մարդիք որ վախտ վախտ տեսան, խորհուրդ տվին ինձ, թե շատ Լավ կըլի, որ տպիլ տամ: Իրավ՝ թե որ մուրազս տեղ հասնի ու գրածս ազգին դիր գա, որքան բախտավոր կըլիմ: Էն ժամանակը ջանք կանեմ, որ դհա լավ բան գրեմ, թող էս առաջին էսպես ըլի:

      Կարդացողը ինքն էլ լավ կիմանա, որ էս գրած բաները ավելի ուրախության համար են, էն պաաճաոավ բոլորը մեր խալխի խոսացած բաներն եմ հավաքել. թարգմանածներս էլ՝ էնպես եմ դուս բերել, որ մեր խալխի սրտովն ըլի: Բայաթիքը էն մտքով եմ գրել, որ չունքի մեջլսում, հացի վրա թուրքեվար են էսպես բաներ ասում. լավ հայը հայեվար ասի, որ քիչ քիչ լեզուն քաղցրանա, չունքի ոչինչ բան լեզուն Էնքան չի քաղցրացնիլ, որքան խաղ ու տաղը: Հույս ունիմ, որ ուրիշ մարդիք դհա լավը շինեն: Աղասու մեկ քանի խաղը, որ Էստեղ մեջ եմ բերել կարելի է՝ թե շատ մարդ չիմանա, թե նա ո՞վ էր: Աղասին մեկ ջահել ռաշիդ քանաքռցի հայ էր: Ղզլբաշի ժամանակին սովորություն կար, որ աղջիկ Էին քաշում: Մեկ օր Էսպես աղչիկ քաշելիս՝ կտրիճ Աղասին դուս Էկավ, մեկ երկու թուրքի սպանեց ու փախավ Փամբակ: Խղճի հորնըմորը Երևանու բերդումը չորացրին. Ինքն էլ՝ Ռուսը որ Երևան առավ, գնաց, որ հորն ազատի, իրան էլ հոր վրա տվին, սպանեցին: էս խաղերը էն փախած ժամանակն է ասել: Սրա պատմությունը շատ երկար է, որ գրած մոտիս հազիր ունիմ ու նրանով կարելի է իմանալ էն ժամանակվա մեր աշխարքի հալը: Գրքի անունն ա Վերք Հայաստանի, ողբ հայրենասիրի: էնպես էլ շատ զվարճալի պատմություններ աշխարհաբար գրած՝ մոտիս հազիր ունիմ: Ո՞վ գիտի բալքի թե մեկ աստվածասեր մարդ իր հոգու խաթեր տպիլ տալ: Ես չկարացի բոլորը ի միասին գրել, չունքի խարջը շատ կըլեր:

      Թե գիտուն, խելոք մարդիք ինձ պախարակեն, դու էլա ինձ պահիր՝ սիրելի ազգ, չունքի իմ ուզածս էն ա, որ քեզ ծառայեմ, քեզ իմ կյանքս տամ, քանի շունչս բերնումս ա:

      էՍ ԳՐՔԻ ՃԱՄՓԻ ԽՐԱՏԸ

      Գնա՜, իմ խեղճ գիրք՝ գնա՛ մարդամեջ.

      Գլուխդ քաշ քցի՛ր, մի՛ նեղանար հեչ,

      Անկաջդ փակի՛ր, սիրտդ լեն բռնի՛ր,

      Ինչ ասեն, խոսին, տա՛ր ու համբերի՛ր:

      Ճամփորթի գլխին շատ փորձանք կգա:

      Անձրև, ձին, կարկուտ՝ հազիր համեշա,

      Դուման ու կայծակ, շոք, բուք ու կրակ

      Ամեն տեղ կըլին, ամեն ժամանակ:

      էսպես բանիցը, ով շուտ վախենա,

      Ու ճամփի կիսիցն վեր կենա, եդ գա,

      Ո՜չինչ չի շահվիլ, դարդակ կմնա:

      Փորձանքից՝ մարդը՝ լավ չի՝ նեղանա:

      Ի՞նչ ես դարդ անում, որ վրեդ խոսին,

      Յա քեզ ծաղր անեն, յա աչքից քցեն:

      Ամենի սրտին դուր գալ չի ըլիլ.

      Ամենի խաթրը ո՞վ կարա առնիլ,

      Աշխարքի բերանն ջվալի բերան:

      Առակ է ասած՝ ո՞ւմ ասես քո բանն:

      Հալբաթ մեկ օր էլ արև դուս կգա,

      Էն վախտն կիմանան, թե ուզածդ ի՞նչ ա,

      Գնա՛, աստված քեզ բարի ճամփա տա,

      Ում տուն էլ մտնիս, բարով տո՛ւր, գնա ,

      Մտքումդ պահի՛ր էն վաղի առակն,

      Որ չանես քեզ էլ ինձ էլ խայտառակ,

      Որ մեկ ծեր մարդ իր ջահել որդու հետ

      Դուս Էկավ, գնաց, աշխարք տեսնի, եդ

      էլ իր տունը գա: Ինքն իշի նստեց,

      Սնգսնգալով՝ նա որդին առաջ քցեց:

      Ճամփորթի մեկը էս տեսավ, ասեց:

      Ի՞նչպես հեր ա նա, որ որդուն թողել

      Ոտով, լիտր ու կես՝ ինքն իշին բազմել:

      Ասածը ծերը լսեց, վեր էկավ,

      Որդուն նստացրեց, ինքն առաջ ընկավ:

      Մեկն էլ Էն կողմիցն՝ իր զուռնեն փչեց,

      «Երկուսդ էլ նստիք, ի՞նչ բան ա էդ մեծ»:

      Սրան էլ լսեց լողլող հալևորն.

      Ոտներն ճոլոլակ էն մեծ միրքավորն:

      Հեր ու որդի որ իշի վրա բազմած՝

      Չմտան քաղաքն. էլ մարդ չի մնաց,

      Որ մատով նրանց ցույց չի տա՝ հանկարծ:

      Բեղ, միրուք բոլորն լավ սղալելով,

      Ծափ տվին քամակիցն, վրեն ծիծաղելով:

      Խղճի որ ճարը կտրվեց, վեր Էկավ,

      Իշի ոտները կապեց, մեկ փեդ լավ

      Միջովն անց կացրեց, մեկ տուտն իր ուսին

      Մեկը իր որդու՝ դրեց քամակին:

      Քար ու ձոր բերան, ու աչք բաց արին:

      Ճարն որ կտրվեց, ի՞նչ պետք է աներ,

      Սիրտը չտարավ աշխարքի բաներ,

      Հազար ուշունց ու անեծք կարթալով,

      Էշը վեր առավ, քցեց ջուրն՝ լալով,

      Գետի ղրաղին կանգնած՝ սուք արեց՝

      «Լիս դառնա հոգիդ ա՛յ իմ էշ»՝ ասեց:

      «Ի՞նչ կըլեր, տանից չէինք դուս էկել,

      Ո՛չ ուրշին լսել, ո՛չ մեր տունն քանդել:

      Ինձ տեսնողը՝ թո՛ղ՝ իր գլուխը լա,

      Ուրըշի դնչին հեչ մտիկ չտա»: —

      Ամենի խոսքին ականջ դնողը

      Գլուխը կկորցնի, յա էլած ղուղը:

      Ով լայաղ չանի, քեզ վերցնի, կարթա,

      Թո՛ղ իր շնորքը պահի, մոտ չգա:

      Քար