Ийэм кэпсиир… (4 чааһа). Семен Маисов

супту көрө-көрө, үгэһинэн уоһун чорботон үмүрүҥнэтэн барбытыгар, Дьабараах киһитэ саҥарыан иннинэ:

      – Ээ, бу киһи эмиэ дьиибэлэнээри гынна, көрүҥҥүтүүй ол, уоһун, үүт-үкчү саҥа саахтаан бүппүт ынах эмэһэтин курдук үмүрүҥнэтэн, бүүчүҥнэтэн барда… – диэбитигэр түөрэ күлүстүбүт. Ордук Баһыычааннаах Чоойун адарай оронноругар иттэннэри кэлэн түһэ-түһэ омуннурдулар. Ол быыһыгар Баһыычаан өй булан:

      – Эһээ, ос-остуоруйата к-кэпсээ эрэ… Били, уруккугуттан атыны… – диэн Ньөкөөрөр оҕонньортон көрдөһөр. Ньөкөөрөр – остуоруйаһыт, кэпсээнньит, олоҥхоһут бэрдэ. Бу эҥээр дойдуга, чугас эргин олоҥхоһуппут кини эрэ. Оҕонньор бэйэтэ да кыра ыамайдары кытары ыаһахтаһарын сөбүлүүр киһи…

      Илин Кыргыдайга Ноотуйап Уоһук диэн кырдьаҕас олоҥхолуур эрээри, тоҥхоччу кырдьан онно-манна кэлбэт-барбат буолан турар. Кыра эрдэхпинэ, Тээкиччэҕэ олордохпуна сылдьан олоҥхолуура, ол онтон: «…Тимир тэҥэргэнэ сыарҕалаах, тимир өкөчөҥ соноҕостоох, тимир бэкир бэйэлээх киһи баар үһү…» – диэни эрэ өйдөөн хаалбыппын…

      Чоойун доҕорун кытта адарай ороҥҥо кэккэлэһэ олорон:

      – Үнүр, илэ сылдьар абааһылаах өтөх туһунан кэпсээбиккин өссө биирдэ кэпсиигин дуо? – диир.

      – Ээ хайа муҥун, а-атыны, саҥаны тугу эрэ… – Баһыычаан сөбүлэспэт. Уолаттар бэйэ-бэйэлэрин кытта оҕонньортон тугу кэпсэттэрэн истиэхтэрин туһунан мөккүһэн, күйгүөрсэн ылаллар.

      Ньөкөөрөр, кылгас гына кырыйтарбыта биир кэм өрө ытыллан турбут баттаҕын, такыччы барбыт тарбахтардаах ытыһынан ээр-сэмээр имэринэр. Анды хоргунунан аҕаммыкка дылы килэрийбит, күн уота быһа сиэн баас оннун курдук эриэннээн чэрдиппит сирэйин кыра оҕолуу мыттытан, бэркэ астыммыт, сылаанньыйбыт киһилии туттан, үөл тириини алҕас быһа соппуттуу онто да суох кыараҕас харахтарын эбии кыаратан, тугу эрэ ырааҕы-киэҥи өтө көрөн толкуйдаабыттыы олоро түһэр:

      – …Бээ-бээ… бээ эрэ… тугу кэпсиэх бэйэбиний… – диэмэхтиир.

      Бу кэмҥэ эбээ, уһук ыаллар кыыстара суорат бүрүйтэрээри аҕалбыт үүт аннылаах ыаҕаһыгар кутуйах түһэн өлбүтүн көрөн:

      – Оо, бу бытааһаҕыа-а… көрөөхтөөбөтөх муҥа буоллаҕа, күүдээх чол гыммыт дии… – диир.

      Уолаттар оччону истибит дьон ойон туран, ыаҕастан уула сытыйбыт күүдээҕи орууллар. Баһыычаан сонно тута, Настааччыйа кыптыыйын ылан кутуйах кутуругун быһа кырыйар, онтон ааны өҥөйөн туран:

      – Чоҕулук!.. Чоҕулук!.. Чук-чук-чук!… – диэт таска быраҕар.

      Чоойуннаах кутуйахтарын кутуругун уурунан кээһэллэр, ону көрөн Талыабай:

      – Бу дьон бэйэлэрэ бултаабатах бултарын кутуругун быһан ыллылар, Сэксэкэ Сэмэни албынныырдыы оҥоһуннулар, – диэн дьээбэлэтэлиир.

      – Ким булбут – ол булда… Үнүр эмиэ, биир чыһы ити курдук дөбөҥнүк бултаабыппыт һи-һи-һи… – диир чобуо киһи Чоойун.

      Биһиги ыал дьиэбитигэр кутуйах суох, «аны икки хаалла, ити кэннэ биир орто…» дэһэ-дэһэ булчут уолаттар сорук, дьарык оҥостон туран түөрэтин дьууктууллар. Хантан эмит саҥа кутуйах кэллэ, киирдэ да тута билэллэр. Хайа кутуйах