Өтөх иинэ оспот. Татьяна Находкина

сонунна кэпсээ, – Маарыйа сыҕарыс гынан биэрэр.

      – Ээ, ол да иһин Баһылаастаах тастарыттан икки аттаах киһи бардылар. Кэһэ сылдьар кэпсээн, соһо сылдьар сонун суох. Ыһыах этэҥҥэ ааста диэн дьон астыммыт. Эдэрдэр түүнү быһа оонньоотулар быһыылаах. Сайылыкпар киэһээҥҥи ыамҥа тиийиэҕим. Оҕонньорум күүтэн эрдэҕэ.

      – Күүппэккэ. Эн манна күүлэй тэбэ сылдьаҕын, – Маарыйа дьүөгэтин сирэйин-хараҕын дьээбэлээхтик көрөр.

      – Чэ, ээх. Эн уолаттардаах киһи мүһэ бөҕө сиэн абыраммыт киһигин.

      – Уйбаан да мүһэ ылан эрэр быһыылааҕа. Бэрт үчүгэйдик көрсөр этигит дии.

      – Ол мэник-тэник эдэр саастааҕы тапталбыт быдан дьыллар мындааларыгар, урукку дьыллар уорҕаларыгар саспыта ыраатта. Мээнэ солуута суоҕу саҥараҕын. Тэрэнтэйим иһиттэҕинэ иэдэйэр буоллаҕа. Онто да суох оҕолоргуттан эрэ тардыһан миигинниин олороҕун диэн тыллаах, – Мачыана сибилигин күлэ-үөрэ олорбута ааһан, сирэйигэр санаарҕабыл толбоно түспүтүн Маарыйа бэлиэтии көрөр.

      – Оонньоон этэбин. Хата, киирэн мүһэтэ амсай. Ыһыах аһа элбэх. Ыстапаан билигин кэлэрэ буолуо. Чэйдиэххэ, – дьахталлар уку-сакы туттан дьиэҕэ киирэллэр.

VI

      Бэс ыйын 22 күнэ 1941 сыл. Сарсыарда саҥа тахсыбыт күн түннүгүнэн сардаҥаларын ыспахтаан тахсарын кытта Маарыйа уһуктан, араастаан утуйа сатаан эргичийэн көрдө да кыайан утуйбата, дууһата кураанахсыйбыт курдук. Тоҕо тулата барыта тулаайахсыйбыт курдук санааҕа кэлбитин кыайан өйдөөбөккө, таалан сытта. Ыстапаана сүрдээх холкутук утуйан сурдургуурун уһугуннарымаары, тыаһа суох аһыыр сиргэ таҕыста. Төһө да күн эрдэтин иһин, сылабаарын өрөөрү таһырдьаны былдьаста. Сылабаарын күөртээн, саҥа сыыгынаан истэҕинэ, дьиэттэн Ыстапаана маайканан эрэ күлтэллэн таҕыста.

      – Туох ааттаах эрдэ турдуҥ? Киһини утуппакка, – киһитэ уутун быыһынан киҥинэйдэ.

      – Эрдэ баҕайы уһуктан, уум көтөн хаалан, сыта сатаан баран турдум. Хата, суун-тараан, күөрчэх оҥоруом, итии чэй иһиэхпит. Оҕонньор утуйда дии, сарсыарда күн тахсыыта чэйин өрөн баран, сүгүн утутааччыта суох бэйэтэ хайаан уһуннук утуйдаҕай?

      – Чэ, оҕонньору суохтаама. Билигин туруоҕа. Алта чаас саҥа буолла дии.

      Остуолга саҥа аһаары олороллорун кытта, эһэлэрэ ис таҥаһынан эрэ, атах сыгынньах тахсан кэллэ.

      – Бөөлүүн дьон-сэргэ бөҕө тус арҕаа субуһан аҕай биэрдилэр. Кэннилэриттэн хара өһөх буруо тахсар. Сорохторун билэр курдукпун да кимнээҕин араарбатым, – эһэлэрэ мунчаарбыттыы арҕаа диэки көрөн баран турар.

      – Аҕаа, сууна барыахха. Билигин чэйдиэхпит, – Ыстапаан аҕатын илиититтэн ылан, суунар сир диэки илдьэр. «Аҕам эрэйдээх ити туох буолан ылар. Наар түүлүн кэпсээн, куһаҕаны түүйэр. Хата, тута умнан кэбиһэр буолан абыраата. Онтон атын үөлээннээхтэригэр кэпсээн ыраатыннарбыт буолуо этэ. Сааһа да ыраатта. 85 саас. Үчүгэй саас. Киһи барыта ити сааска тиийбэт» уола аҕатыгар суунарыгар көмөлөһө туран, санаан ылар.

      Дьөгүөрэптэр үһүөн чэйдии олорон, күннээҕи үлэни-хамнаһы кэпсэтэн, бириэмэни билбэккэ хааллылар.

      – Оо,