Bağımsızlığa Adanan Ömür: Mahambet Ötemisulı. Orhan Söylemez

milli kültür ve milli duyguları harekete geçirip, onu yıllarca yaşattığı ve yaşatmaya devam ettiği bilinen bir gerçektir. Üstelik Orta Asya’nın Rus Çarı’nın hakimiyetine girmeye başladığı ve 1875’te Taşkent’in düşmesiyle tamamlandığı o zor yılları bizzat yaşayıp, şiirleriyle bize ulaştırdığı için buram buram tarih kokmaktadır. İşte kahramanlığın, fedakarlığın ve sefaletin, açlığın, yokluğun ve hatta en önemlisi ihanetin satırlarına sindiği Mahambet şiirlerini Türkiye Türkçesine kazandırdık. Çok zorlandık ama çok şey de öğrendik. Bayram demeden, tatil demeden hemen her gün çalışarak altı ayda tamamladık. Elbette eksiklerimiz olacaktır. Aktarmada bozukluklar, şiirsellikte kırılmalar olacaktır. Daha iyi aktarımı ve tamamlanmış hali ile yayınlanana kadar çevirimizde iddialı olduğumuzu söyleyebiliriz. Siz değerli ve dikkatli okurlardan gelecek yapıcı ve tamamlayıcı katkılar için şimdiden teşekkür ederiz.

      Bağımsızlığın ateşini yakan Mahambet Ötemisulı’nın şiirlerinin Bağımsızlığın 25. yılını kutlamaya hazırlandığımız Kazakistan halkına armağan olsun. Bu şiirleri yakından okuyup satır aralarında gizlenmiş sembolleri gün yüzüne çıkaracak araştırmacılar olacaktır. Dipnotlarla verilen bilgiler ve açıklamalar anlama rehberlik edecektir.

      Kazak Edebiyatının Türkiye’de tanınmasına önemli katkıları sunacağına inandığımız bu kitabın basılması işini üstlenen Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Sayın Yakup ÖMEROĞLU’na ve emeği geçenlere teşekkür ediyoruz.

      Bu kitapla birlikte yeni çalışmalar da bizi bekliyor. Mahambet hakkında yazılmış şiirler, poemalar, hikayeler, romanlar ve dramalar var. Onlar da Kazak halkının şaire ve şiirlerine, özellikle de “vatanına ve bağımsızlığına” olan sevgisine ne kadar değer verdiğini göstermektedir.

      Saygıyla,

Prof. Dr. Orhan SöylemezProf. Dr. Ayabek BayniyazovArdahan ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ve Edebiyatları BölümüArdahan, 10 Mayıs 2016

      ARQANIÑ QIZIL İZENİ

      Arqanıñ12 qızıl izeni13 –

      Bası kürdek, tübi aral

      Qıdırıp şalar aruwana.14

      Kärisi kimniñ joq bolsa,

      Jası bolar duwana.15

      Bir sınağan jamandı

      Ekinşiley sınama.

      Tiride sıylaspağan ağayın,

      Qum quyılsın köziñe,

      Ölgende beker jılama.

      Köşer edi-аw bizdiñ el

      Sоnаw Edilden bergi jаtqаn jer deyin,

      Qоnаr edi-аw bizdiñ el,

      Аrqаdа qоnıs şöldeyin.

      Nurаlıdаn qаlğаn köp tentek

      Büldirmegey edi elimdi,

      Lаşın qus, bürkit şаyqаğаn şildeyin.

      Аşçınıñ bоyı kök tоğаy,

      Jаylаmаs edi bizdiñ el,

      Jeri jаmаn suwsız dep.

      Jаbıdаn аyğır sаlmаdı,

      Bаlаsı оnıñ sınsız dep,

      Bаzаrğа sаtsаñ qunsız dep.

      Bаldаğı аltın аq bоlаt,

      Аsınbаs edi bizdiñ bаtırlаr,

      Kökpen de sаwır qınsız dep.

      Er qаbılаnın jöneltip,

      Elsizde qañğıp qalğan şaq,

      Kim аytаdı bizdi muñsız dep?!

      ARQA’NIN KIZIL İZENİ

      Arqa’nın kızıl izeni;

      Başı kocaman, dibi tümsek

      Gezerek otlar aruwana.

      Yaşlısı halkın kalmasa,

      Gençleri yaşlıların yerine geçer.

      Bir sınadığın zavallıyı

      İkinci kez sınama.

      Hayatta geçinemeyen akrabam,

      Kumla dolsun gözlerin,

      Öldüğünde boşuna ağlama.

      Göçerdi bir zamanlar bizim el

      Şu İdil’den buralara kadar,

      Gecelerdi bizim el,

      Arka’nın özlenen bozkırında.

      Nuralı’dan kalan pek çok haylaz

      Fesat çıkarmasaydı yurdumda,

      Laçin ve kartalın avladığı çil kuş gibi.

      Aşçı’nın boyu gür çalı,

      Yaylamaz idi bizim halk,

      Toprağı kötü susuz diye.

      Cinssiz aygırı kısrağa sokmadı,

      Yavrusu onun biçimsiz diye,

      Pazarda satsan ucuz diye.

      Kabzası altın ak kılıcı,

      Beline bağlamazdı bizim yiğitler,

      Yaralar atın sağrısını kınsız diye.

      Kaplan yürekli eri uğurlayıp,

      Yersiz yurtsız kaldığımız zamanda,

      Kim söyledi bizi kaygısız diye?!

      ERÜWİL ATQA ER SALMAY

      Erüwil аtqа er sаlmаy16,

      Egewli nаyzа qоlğа аlmаy,

      Eñkuw-eñkuw jer şаlmаy,

      Qоñır sаlqın töske аlmаy.

      Tebingi terge şirimey,

      Terligi mаydаy erimey,

      Аltı mаltа аs bоlmаy,17

      Öziñnen tuvğan jas bala,

      Sakalı şığıp jat bolmay,

      At üstünde kün körmey,

      Aşarşılıq şöl körmey

      Özegi tаlıp18 et jemey,

      Er tösekten bezinbey,19

      Ulı tüske20 urınbаy,

      Tün qаtıp jürip, tüs qаşpаy,

      Tebingi teris tаğınbаy,

      Temirqаzıq jаstаnbаy,

      Quw tоlаğаy bаstаnbаy,21

      Erlerdiñ isi biter me?!

      SAĞLAM ATI EYERLEMEDEN

      Sağlam atı eyerlemeden,

      Eğelenmiş mızrağı ele almadan,

      Dere tepe

12

Arqa (coğrafya): Kazakistan’ın merkez bölgesi.

13

İzen: Dağlı, kumlu ve tuzlak arazide büyüyen ince yapraklı hayvan bitkisi.

14

Aruwana: bir hörgüçlü kıymetli dişi deve.

15

Kärisi joq bolsa, jası duwana boladı: Yaşlı kimsesi olmayan halkın gençleri yaşlıların görevini kendileri üstlenirler anlamında bir deyimdir.

16

Erewil at: Savaş atı, savaşta binilen sağlam at. Erüwil аtqа er sаldı: Düşmana karşı halkını korumak için savaşa gitti.

17

Аltı mаltа аs bоlmаy: aza kanaat etmeden anlamında kullanılan bir deyimdir.

18

Özeği taldı: karnı acıktı, acıkmak anlamında kullanılan bir deyimdir.

19

Tösekten bezindi: a) eşinden uzak kaldı; b) Zamanını at üzerinde, seferde uykusuz geçirdi.

20

Ulı tüs: tam öğle vakti, dal öğle.

21

Quw tоlаğаy bаstаndı: darlık, sıkıntı çekti anlamında bir deyimdir.