Ҳаёт қайиғи (1 китоб). Тохир Хабилов

бўлди. Бундан совлиқ безовта бўлиб маърайверди. Арқондан қутилишга уринди. Қўзиси биқинидан бир-икки зарба еб йиқилгач, совлиқ қаттиқ силтанди-да, арқонни узди. Бу ҳолатни “она меҳри арқонни узди”, деб сифатласак ҳам бўлар. Сиз ювош кўринган мушукнинг боласини олишга уриниб кўринг-чи, таламасмикин?

      Оналарга хос бўлган меҳр фақат ўз фарзандларига аталмаган. Улар бегоналарга, ҳатто дин ва миллатини фарқламай меҳр кўрсатадилар. Дейлик, бир мусофир сизникида қўноқ эканида хасталаниб қолди. Албатта, сиз унинг ҳолидан хабар оласиз. Аммо онангиз ёки бувингиз сиздан кўра кўпроқ ачинадилар. Даволаш учун зарур ҳамма чораларни бажарадилар. Мусофир миннатдорлик белгиси сифатида ҳадя берса олмайдилар, шундай эмасми? Бу ҳам она қалбидаги меҳрдан.

      Бир сабаб билан гўдаклар етим қолишса, уларни биринчи галда тоға ёки амаки эмас, амма ёки хола ўз бағрига олади. Аяжоним ҳам шундай қилганлар. Исмоилхўжа опоқдадам Ҳикматхон катта бувимизни талоқ қилганда замон оғир экан. Катта бувимиз болаларни боқишга қийналиб, етимхонага берган эканлар. Бундан хабар топган аяжоним “Онаси бошқа-ку, менга нима, ўзим бир ижарадаги уйда зўрға яшаётган бўлсам”, демай, кичик укалари Алихон тоғамни етимхонадан олиб, ўзлари боққан эканлар. Алихон тоғам ўшанда тўнғич ўғил мавқеида бўлганлари учун ҳам катта акам билан опам “Тоға” демай, “ака” деб мурожаат қилишарди. Умиджон тоғам ҳам, Алихон тоғам ҳам баъзан ўша онларни эслаб катта бувимга таъналар қилишса, аяжоним уларни тўхтатардилар. “У кунларни эслама, бувимни айблама, кўнгилларини оғритма, замон оғир эди”, деб насиҳат қилардилар.

      Ким меҳрибон сўзласа ҳаргиз

      Гапларига қулоқ солмаймиз.

      Кимнинг сўзин унутамиз тез,

      Юракларда сақлаёлмаймиз.

      О, бу она, сенсан, онажон.

      Фарзанднинг ҳаётига сабаб бўладиган биринчи қувват – она жисмидаги қондир. Чақалоқ шу қондан озиқланиб, ҳаётини сақлайди (“Сут билан кирган жон билан чиқади” деган мақолни “Қон билан кирган жон билан чиқади” деганимиз тўғрироқ бўлади). Бола биринчи сўзни онадан эшитади ва ундан ўрганади. Шунинг учун ҳам биз “ота тили” демай “она тили” деб сифатлаймиз. Болани ўстиришда, тарбия қилишда отага қараганда она кўпроқ ҳисса қўшади. Шунинг учун бўлса керак, ёш болалар отадан кўра онага кўпроқ майл этадилар. Улғайганларидан кейин ҳам сирларини аввало онага айтиб, маслаҳат сўрайдилар. Она фарзанди учун ўзини фидо қилишга тайёр туради. Баъзи бировлар ўз оналаридан эмас, бошқалардан маслаҳат сўрайдиларким, мен бундан ажабланаман.

      Агар она қад-қоматини бир дарахтга ўхшатсак, фарзанд шу дарахтнинг ширин бир меваси. Бир йигит она қадрига етмас эди. Она кўз ёшлари унга таъсир этмас эди. Бир куни она бешикни олиб, ўғли қаршисига қўйиб деди:

      – Эй ёшлик, чақалоқлик пайтини унутган ноинсоф! Мана бу бешикни кўряпсанми? Чақалоқ чоғингда шу бешикка михланиб, тунги уйқуларни мен ўзимга ҳаром этдим. Бешикда ётганингда юзингга битта пашша ёки чивин қўнса, уни