Uşağı necə sevməli. Yanuş Korçak

gizləyir.

      Hətta, ümumiyyətlə, düzgün hərəkət edərək, əhəmiyyətsiz səhv buraxa bilərik, amma bir neçə ay ərzində onu daim təkrar edərək, körpə orqanizminin inkişafını korlayar, yaxud onu tormozlayarıq.

      Nə vaxt, necə və nə ilə yemləməli?

      Artıq körpəyə bir litr döş südü kifayət etməyəndə, orqanizmin reaksiyasını müşahidə edərək, onu tədricən – zövq və meyllərindən asılı olaraq – hər şey ilə yemləməyə başlamaq lazımdır.

      23. BƏS UN?

      Sağlamlıq haqqındakı elmi sağlamlıqla alverdən fərqləndirmək lazımdır.

      Saçların artımı üçün maye, diş eliksiri, dərini cavanlaşdıran pudra, dişlərin meydana çıxmasını yüngülləşdirən un – bütün bunlar böyük hesabla elm üçün rəzalətdir, belə şeylər heç vaxt onun qürur mənbəyi, məqsədi, yaxud vəzifələri ola bilməz.

      Fabrikant onun ununun normal mədə işləməsi təminatı verdiyini və çəkinin artmasını vəd edir, yəni ananı ovunduranı və körpənin xoşuna gələni verir. Amma un toxumalarda mənimsəmə vərdişi yaratmır və toxumaları yağla bürüyərək, onları ərköyünləşdirə bilər, müqaviməti aşağı salır, infeksiyaya qarşı immunitet, həyat qüvvəsi vermir. Ehtiyatla, altdan-altdan da olsa, şübhə oyadaraq, sakitcə lağım ataraq, obıvatelin zəifliklərini şirnikdirərək və razı salaraq, həmişə döşü diskreditasiya edir.

      Kimsə etiraz edər: unu dünya miqyaslı alimlər qəbul ediblər. Bəli, amma axı alimlər də insandır, onlar arasında az-çox bəsirətli, ehtiyatlı və yüngül xasiyyətli, ləyaqətli adamlar və yalançılar var. Onlardan neçəsi elm generallığına istedadla deyil, diribaşlığın, yaxud var-dövlətin, yüksək mövqenin köməyilə soxulub. Elm bahalı emalatxanalar tələb edir və onları yalnız əsl kəşflərə görə deyil, yarınmaq, ikiüzlülük, maxinasiyalar, intriqalar hesabına da əldə etmək olar. Bir dəfə mən vicdansız bir kütün iyirmi illik vicdanlı tədqiqatların nəticələrini dəfn etdiyi iclasda iştirak etməli olmuşdum. Səs-küylü beynəlxalq qurultayda məhv edilən qiymətli kəşfə və onlarla “ulduz”un təbliğ etdiyi, fərşivə olduğu aşkara çıxan müalicə preparatına bələdəm. Məhkəmə tədqiqatı başlandı, qalmaqalı tez xətm etdilər.

      Unu kimin tərif etdiyi vacib deyil, fabrikantların və onların agentlərinin bütün kələklərinə, səylərinə və şirnikdirmələrinə baxmayaraq, kimin tərif eləmədiyi vacibdir. Onlar isə inandırıcı şəkildə xahiş etməyi bacarır, lazım olanda bacarıqla tərifləyir, istədiklərinə nail olurlar. Milyonluq müəssisələr az nüfuza malik deyillər, bu heç də hər kəsin qarşı dura bilmədiyi qüvvədir.

      Bu bölmələrdəki çox şey mənim tibblə boşanma prosesimin əks-sədasıdır. Mən qəyyumluğun qeyri-ardıcıllığını, xalturalı köməyi gördüm. Preparatların xaricdəki istehsalı kasıblıq və bərbadlıq üzərində vicdansızcasına varlanmağa başladı. Bu gün bizdə artıq qəyyumluq məntəqələri, fabrik körpələr evləri, düşərgələr, kurortlar, məktəb tibb nəzarəti, xəstəxana kassaları var. Artıq bizim günlərdə qidalı preparatlara və dərmanlara arxalanmaq olar: onların vəzifəsi gigiyenanı və körpə üzərində ictimai qəyyumluğu əvəzləmək deyil, onlara kömək etməkdir.

      24

      Körpənin temperaturu var.

      Zökəm.

      Bu, çox təhlükəlidirmi? Bəs nə vaxt sağalacaq?

      Bizim cavabımız biliklərə və müşahidəyə əsaslanan düşüncələrin yekunudur.

      Beləliklə, güclü körpə xəstəliklə bir-iki günə bacarar. Əgər xəstəlik ciddi, körpə isə zəifdirsə, nasazlıq bir həftəyədək uzana bilər.

      Yaxud, deyəlim, bekara xəstəlikdir, ancaq körpə olduqca balacadır. Südəmər uşaqlarda zökəm selikli burundan tez-tez boğaza, traxeyaya, bronxlara keçir. Özünüz buna əmin ola bilərsiniz.

      Nəhayət, analoji halların yüzündən doxsanı tez sağalma ilə bitir, yeddisində nasazlıq uzanır, üçündə ciddi xəstəlik inkişaf edir və hətta ölüm də mümkündür.

      Doğrudanmı, yüngül zökəmin arxasında başqa xəstəliyin gizlənməsi mümkündür?

      Amma ana ehtimal deyil, dəqiq cavab tələb edir.

      Diaqnozu burun ifrazatı, sidik, qan, onurğa beyni mayesinin tədqiqatilə tamamlamaq, rentgen şəkli çıxarmaq, mütəxəssislər çağırmaq olar. Onda diaqnozda və anemnezdə, hətta müalicədə etibarlılıq faizi artar. Amma bu plyus dəfələrlə aparılan baxışların ziyanı ilə, hər biri saçında, paltarının qırışlarında, tənəfüsündə daha dəhşətli infeksiya gətirə bilən çoxsaylı həkimlərin iştirakı ilə sıfra aparmayacaqmı?

      O harda soyuqlaya bilərdi?

      Bundan can qurtarmaq olardı.

      Ancaq bu, yüngül xəstəlikdir, bir həftə, bir ay sonra qarşılaşacağı daha ciddisinə qarşı durmaqdan ötrü körpəyə qüvvə verməzmi, beynin, vəzilərin, qanın tərkib hissələrinin termiki mərkəzinin müdafiə mexanizmini yaxşılaşdırmazmı? Məgər körpəni nəfəs aldığı və bir kub santimetrində minlərlə bakteriya olan havadan izolə edə bilərikmi? Bu, istədiyimizlə güzəştə getməyə məcbur olduğumuz arasında yeni toqquşma, ananı biliklə deyil, yaxşı körpə böyütmək üçün zəruri olan ağılla silahlandırmaq üçün daha bir cəhd olmayacaqmı?

      25

      Ölüm zahı qadınları biçən zamanlarda yeni doğulan körpə barədə fikirləşməyə vaxt yox idi.

      Ona diqqəti doğuş zamanı aseptika və kömək ananın həyatına təminat verəndə göstərdilər. Ölüm yeni doğulanları biçən vaxtlarda elmin bütün diqqəti xırda butılka və bələklərə konsentrasiya olundu. Bəlkə körpənin bir yaşına kimi yalnız vegetativ deyil, psixi inkişafından, şəxsiyyətindən, həyatından da danışmağa başlayacağımız saat uzaqda deyil. İndiyə kimi görülmüş iş əhəmiyyətsizdir, bu, hətta, işin başlanğıcı da deyil.

      Psixoloji məsələlərin və yeni doğulanın somatikası ilə psixikası arasındakı sərhəddə yerləşən məsələlərin sonsuz sırası. Napoleon ürəkkeçmədən əzab çəkmişdir. Bismark raxitli olmuşdur. Hər bir peyğəmbər və cinayətkarın, qəhrəman və xainin yetişmiş insan olana qədər körpə olduğu mübahisəsizdir. İnkişaf, diferensasiya və müəyyənləşməyə qədər fikir, hiss və səylərin mənbələrini tədqiq etməyə, onların nədən ibarət olduğunu öyrənməyə hazırlaşaraq, ona, yeni doğulana müraciət etməliyik.

      Yalnız eşidilməmiş nadanlıq və yuxarıdan aşağı baxma halında yeni doğulan körpədə anadangəlmə temperament, intellekt qüvvəsi, əhval-ruhiyyə və həyat təəssüratlarından cəmlənmiş, kəskin şəkildə cizgilənmiş fərdiliyin əks olunduğunu görməmək mümkündür.

      26. YÜZ YENI DOĞULMUŞ KÖRPƏ

      Hər birisinin çarpayısı üzərinə əyilirəm. Onlar müxtəlifdir: biriləri bir həftə, digərləri aylarla yaşayıb, müxtəlif çəkilidirlər və “əyrilərinin” müxtəlif keçmişləri var, xəstə olanlar və sağalanlar, sağlamlar və canlılar arasında güclə duruş gətirənlər də var.

      Müxtəlif baxışlarla – sönük, pərdə çəkilmiş, ifadədən