Vittuladan məşhur musiqi. Микаель Ниеми

sinif otağına apardılar. Qalın lak təbəqəsi ilə örtülmüş geniş, sarı taxta döşəmələri gəzdik və taxta qapaqlı, qələm qutusu və mürəkkəb qabı olan köhnə skamyalarda oturduq. Stol örtüklərinin üstü müxtəlif nəsillərdən olan tələbələrin bıçaqları ilə həkk olunub. Bütün analar bayıra çıxdılar, bircə biz qaldıq; Əllərində süd dişləri və ziyilləri olan iyirmi uşaq. Bəziləri nitqdə çətinlik çəkirdi, bəziləri eynək taxırdı, əksəriyyəti evdə fin dilində danışırdı, bir çoxları döyülürdü, demək olar ki, hamısı utancaq idi, fəhlə ailələrindən idi və əvvəldən bura aid olmadıqlarını bilirdi.

      Müəllimimiz dəyirmi, polad haşiyəli eynək taxan, saçlarını tor və bir neçə sancaqla boynunun arxasındakı topuzla bağlayan, uzun əyri burunlu bayquşa oxşayan bir qadın idi. O, həmişə yun yubka, kofta, tez-tez yarım düyməli hırka və başmaq kimi yumşaq, qara ayaqqabı geyinirdi. İşinə mərhəmətlə yanaşı, həm də qətiyyətlə yanaşırdı. Qarşısındakı kəsilmiş taxtalardan təmiz, səliqəli və İsveç cəmiyyətinə uyğun fərdləri formalaşdırmağa qərar verdi.

      Əvvəlcə bizdən lövhəyə çıxıb adlarımızı yazmağı tapşırdılar. Bəzilərimiz yaza bilirdik, bəzilərimiz yaza bilmirdik. Bu elmi sınaq nəticəsində sinfi Birinci Qrup və İkinci Qrup olaraq iki qrupa ayırdı. Birinci qrupa bu imtahandan keçənlər daxildir; qızların çoxu və bir neçə məmur uşaqları. Qalanları Niyla və I də daxil olmaqla, İkinci Qrupda idi. Cəmi yeddi yaşımız olsa da, biz düzgün təsnif edilmişdik.

      Məktublar sinif otağının qarşısında divardan asılıb. Divardan divara düzülmüş çubuqlar və yarımdairələrdən ibarət qorxunc bir ordu. Onların hər biri ilə güləşib, dəftərimizlə kürəyimizə qoyub tabe olmağa məcbur edərdik. Bizə həmçinin karandaşlar, karton qutuda təbaşir, Li və Lonun macəralarını özündə əks etdirən oxu kitabı, sərt karton və rəngli konfetlərə bənzəyən akvarellər payladılar. Sonra işə başladıq. Partaların və kitabların içərisi örtüləcəkdi: evdən gətirdiyimiz yağlı kağız rulonlarından xırıltılı xırıltılar və xışıltılar gəlirdi və biz həvəslə onları məktəbin küt qayçısından istifadə edərək kəsməyə çalışırdıq. Nəhayət, skotch lentlə sıra örtüklərinin içərisinə bir cədvəl yapışdırdıq. Bu sirli qutuların nə demək olduğunu heç kəsin zərrə qədər təsəvvürü yox idi, amma bu cədvəl nizam-intizamla yanaşı, uşaqlığımızın da bitməsinə işarə idi. Biz həftənin altı günü, bazar ertəsindən şənbə gününə qədər məktəbdə olardıq və kifayət qədər çalışqan olmayanlar üçün həftənin yeddinci günü “Bazar günü məktəbi” olardı.

      Sinif zəngini çalanda koridorda düzülün. Məktəbdə pulsuz nahar üçün müəllimin arxasında növbəyə durun. Danışmaq istədiyiniz zaman barmağınızı qaldırın. Tualetə getmək istədiyiniz zaman barmağınızı qaldırın. Noutbukların arxasını sol pəncərəyə çevirin. Zəng çalan kimi bağçaya çıxın. Sinif zəngi çalanda, dərhal içəri keçin… Bütün əmrlər İsveçin sakit havada verilir, ikinci qrupdan olan nadinc oğlanın saçını dartmaq çox nadir hallarda lazım olurdu. Biz müəllimimizi sevirdik. O, məşq etməyi çox yaxşı bilirdi.

      Müəllim kreslosunun yanında körüklü orqan var idi. Müəllimimiz hər səhər zəngi qəbul etdikdən sonra orqanın qabağında taburedə oturub körük pedallarını tapdalayırdı. Bej rəngli corabları dizlərinə qədər çəkildi, dolğun baldırları şişdi, eynəyi dumanlı idi və dırnaq barmaqları açarların üstündən sürüşdü. Sonra o, bizim hamımızın ləyaqətli yaşlı qadın soprano kimi sağa-sola sərt baxışla ilahiləri oxuduğumuza əmin olardı. İsti sarı günəş şüaları barmaqlıqlı pəncərələrdən qabaq relslərin üzərinə tökülürdü. Təbaşir qoxusu. İsveç xəritəsi. Burnu qanayan və əlində salfetlə başını arxaya qoyaraq oturan Mikael. Bir yerdə otura bilməyən Kenet. Həmişə pıçıldayan və bütün oğlanların aşiq olduğu Annika. Möhtəşəm futbol oynayan, lakin üç il sonra Yıllastunturi slalom kursundan aşağı sürüşərkən ağaca dəyərək öldürülən Stefan. Və Töre, Anders, Eva, Asa, Anna-Karin, Bengt və başqaları.

      Pajala vətəndaşı olaraq sizə ikinci dərəcəli vətəndaş kimi yanaşırdılar, bu, Allahın əmri idi. Ən cənublu olan Skeyn atlasımızda birinci idi; O, həddindən artıq böyük idi və əsas yolları bildirən qırmızı xətlərlə şəhər və kəndləri bildirən qara nöqtələrlə örtülmüşdür Skeyndən sonra normal miqyasda çəkilmiş digər əyalətlər şimala doğru düzülmüşdü. Nəhayət, səhifəyə sığdırmaq üçün çox kiçik miqyasda çəkilmiş, üzərində demək olar ki, heç bir nöqtə və xətt olmayan Şimali Norrland var idi. Xəritənin yuxarı hissəsində qəhvəyi rənglə işarələnmiş tundra ilə əhatə olunmuş Pajala var idi və biz orada yaşayırdıq. Atlasın yuxarı hissəsinə nəzər saldıqda görərsiniz ki, Skeyn əslində Şimali Norrland ilə eyni ölçüdə idi, ancaq o lənətə gəlmiş məhsuldar torpaqlara görə yaşıl rəngə boyanmışdır. Ölçək sisteminin incəliklərini başa düşməyim və ən cənub əyalətimizin Skeynin bir ucundan digər ucuna – Haparanda və Boden arasında rahat şəkildə şəbəkə qura biləcəyimi başa düşmək mənə bir il çəkdi.

      Kinnekullenin dəniz səviyyəsindən 306 metr yüksəklikdə olduğunu öyrəndik. Lakin hündürlüyü 348 metr olan Kaymavaara dil tapmadı. Biz İsveçin cənubundakı dağlıq ərazilərdə dörd qüdrətli çayı – Viska, Ata, Qusma və ya hər hansı mədə ağrısını əzbərləmişdik. İllər sonra bu çayları öz gözlərimlə gördüm. Maşını saxladım ki, görüm nə cür şeylərdir. Lakin onlar kiçik axınlar idi, bir qarış dərinlikdə idi. Hətta Kaunisjoki və ya Liviöjoki bunlardan daha böyük idi.

      Mədəni cəhətdən mən də eyni yadlaşmanı hiss edirdim.

      – Siz cənab Kantareli görmüsünüz?

      Bu suala düz “yox” cavabını verə bilərdim. Yox, mən nə cənab, nə də xanım Kantareli görməmişdim. Onlar bizim yaşadığımız yerdə böyüməyiblər.

      Bəzən Əmanət Bankından “Uğur Pul” adlı jurnal gəlirdi, üz qabığında köhnə ardıc ağacının loqosu var idi. Bu jurnalda deyilirdi ki, pulumuzu saxlasaq, o ağac qədər böyüyəcək. Amma Pajalada və onun ətrafında ardıc ağacı yox idi; ona görə də anladıq ki, bu reklamda səhv bir şey var. Jurnalın krossvord tapmacası da eyni idi. Qarşımızda həmişə beş hərfli “sərv ağacı kimi hündür ağac” olub. Cavab: Ardıc. Amma bizim yaşadığımız yerdə ardıc dizə qədər hündürlüyündə kiçik, dağınıq kol idi.

      Musiqi dərsləri başqa bir sahə idi. Müəllimimiz böyük, forması pozulmuş maqnitofon çıxarıb stolunun üstünə qoydu. Bu, önü müxtəlif tənzimləmə düymələri ilə doldurulmuş nəhəng bir sandıq idi. Müəllimimiz yavaş-yavaş lentə yapışdırıb hazırlayır, sonra mahnı dəftərlərimizi bizə paylayırdı. Bayquş kimi gözləri ilə bizə baxıb maqnitofonu işə salardı. Makaralar fırlanmağa başlayacaq və dinamiklərdən şən və canlı melodiya səslənəcəkdi. Stokholm ləhcəsi ilə canlı qadın səsi həyəcanla oxuyurdu. Sonra həvəslə, qışqıra-qışqıra bizə tam musiqi dərsi verirdi. Qrupun tələbələri Stokholmdakı Naka Musiqi Məktəbindən idilər və mən bu gün də düşünürəm ki, niyə bu mələk cənubluların zəng çiçəkləri, primroslar və digər tropik bitkilər haqqında nəğmələrini dinləməyə məcburuq. Bəzən bu tələbələrdən biri solo oxumağa başlayırdı və ən pisi o idi ki, onlardan birinin mənimlə eyni adı var idi.

      “İndi