Hər tərəf yaşıl idi. Энн-Луиз Лэмберт

ağışın mehriban qaranlığı

      Artıq oktyabrdır və külək güclü əsir

      Evə odun aparmalıyam, açarı çevirməliyəm

      Sonra yenə o səsi eşidirəm,sakit və aydın

      Sən artıq qocalmısan, balaca, qorxma, əzizim

Tua Forstrom

      Yaşıllıq – ilk xatirədir

      Məni götürüb səmaya atdı. Hər tərəf yaşıl idi, ətraf yarpaq, gövdə, alma çiçəkləri ilə dolmuşdu.

      O, məni yerə yıxılacağıma inandırdı, amma son saniyədə məni xilas etdi. Qorxudan və həyəcandan qışqırdım. O, həmişə məni xilas edirdi, çünki çox qorxağam, o qədər daşürəkli idim ki, mənim yerə yıxılacağıma icazə verəcəyini düşünürdüm. Ona güvənmədiyim üçün. O məni xilas etdi, həmişə məni xilas edəcək. Mən onun sevimlisi, moruqlu kuklası idim.

      Məni yerə qoydu və dərindən nəfəs aldı. O, ağır nəfəs alırdı və qayaya söykənməli idi. Mən tərəddüd etdim və yıxıldım, başım fırlandı. O, siqaret çəkməlidir. Əynində ağ qısaqol köynək və boz damalı şalvar var idi, çaxmaq daşı tərdən parıldayan narıncı Şimal əyalət paketini döş cibindən çıxardı. Otun içində oturub gözlərimi yumub başımın fırlanmasının dayanmağını gözləyəndə mənə güldü. Ağ taytım diz hissədən yaşıllaşmışdı, onu çıxarmaq istəyirdim. O, əlimdən, sonra isə çiynimdən tutdu, gözlərimin içinə baxdı. Gözlərim fırlanırdı, ora-bura gedirdi. Onun qoca gözləri mənim körpə gözlərim ilə qarşılaşdı və onlar içəridə güldülər. Sırf özüm üçün, sanki ona xatırlatmaq, mənimlə mübahisəni dayandırmaq üçün dedim:

      “Oynamaq üçün çox qocalmısan. Sən artıq balaca oğlan deyilsən. Sən artıq qocalmısan, balaca dostum.”

      O, məni ayağa qaldırdı, ayağa qalxmağa kömək etdi, mən dayandım, o, mənə çox yaxın idi, tütün, tər və yaşıl təraş suyunun iyini gəlirdi.

      İnsanda nə qədər qan olduğunu təsəvvür etmək mümkün deyil

      Səhər idi və artıq bir həftə idi ki, Ruben sadəcə çarpayıda uzanmışdı, başqa heç nə edə bilmirdi. Səhər işığı onun gözlərinin dözə bilməyəcəyi qədər parlaq idi. Yerdə və hər yerdə soyuq idi. Bakteriyalar onun ağciyərlərində, boğazında, beynində, gözlərinin önündə rəqs edirdilər. O, bilirdi ki, çox çəkməyəcək. Özü də bu, rahatlıq idi, hər şey o qədər ağır idi ki, sadəcə yataqdan qalxmaq fikri dözülməz idi. O, bunu bilirdi, bir daha ayağa qalxmayacağını bilirdi. İnsanların öldüyünü görmüşdü, adamlar onun əlində ölmüşdü. O, bunun ağrılı, lakin keçici olduğunu və hər şey bitdikdən sonra gələn sakitliyin həsrətini çəkə biləcəyini bilirdi.

      Ruben tavana baxdı. Bu, onun gözlərinin baxdığı son şey olacaqdı: boz taxtalar, böyük çatlar, qəliblər, divarlardakı kağızlar. Beynindəki fikirlər itdi, hər şey sakitləşdi. Sinəsində ürəyinin döyüntüsünü hiss etdi, dirsəkləri üzərində qalxmağa çalışdı, şişmiş boğazından keçmək istəməyən balaca havadan nəfəs aldı. Oğlanları hələ də yatmışdılar. Onlar yetim qalacaqdılar, anaları düz bir il əvvəl onun qucağında vəfat etmişdi. O vaxtdan sətəlcəm onu diz çökdürənə qədər onun ağırlığını daşımışdı. Amma oğlanları haqqında nə qədər fikirləşsə də, daha özünün yaşamasını istəmirdi, bu xəstəlik ondan bütün ümidləri almışdı. Sadəcə qorxurdu ki, oğlanları da xəstələnər. O, öskürür, öskürürdü, ağzını tutduğu əlləri qırmızı olur, ciyərlərindən qan gəlirdi sanki, indi dünya onun ətrafında dönəcək. Ölmək belə bir şeydir.

      Amma yox, hələ yox. Bu öskürək tutmasından da ölmədi. Ruben uzun qara yataq örtüsünə, qırmızı-qara mayeni əllərindən silərək ağır və dərindən nəfəs aldı. Hava birdən boğazından keçə bildi, o, yenidən bir müddət nəfəs ala bildi. Yan tərəfə dönməyə çalışdı, başlıqdan tutdu və dönməyə çətinlik çəkdi. Amma arıq qollarını nə qədər uzadsa da, yan tərəfə fırlanmağa macal tapmadı, təslim oldu və döşəyin içinə düşdü. O, qışqıraraq oğlunu çağırmalı idi, çünki o, işəmək məcburiyyətində idi. Qazan yatağın altında idi və onu da boşaltmaq lazımdır. Oğlu Elof ona qulluq edirdi. Onun və Emmanın iki balaca oğlan uşağı var idi. Böyük qara-mavi, sual dolu gözləri olan iki körpə. Elof daha çox başa düşürdü hər şeyi, İvarın cəmi dörd yaşı var idi və yəqin ki, ölümün mövcud olduğunu dərk etmirdi.

      Yaşadığı və ona məxsus olan bütün bu böyük ömür, döyüşlə, ölümlə, qələbə və paradlarla, sevgi və övladlarla, həyat və başlanğıcla, murdar çarpayıda bədənin hərəkətsizliyi ilə bitəcəkdir. Əlbəttə, bu, qəribə idi.

      Ruben odun sobasından və ya kirəmitli sobadan heç bir səs eşitmirdi, ona görə də Elof hələ oyanmamışdı və odun yandırmağa başlamamışdı. Ruben ağlı ilə başa düşə bilirdi ki, kottec buz kimidir, çox soyuqdur, amma qızdırma onu isindirirdi. Amma yenə də gözləyə bilərdi. O, oğlunu çağırmadan bir neçə saat gözləyə bilərdi. Bəlkə Elof tezliklə oyanacaqdır. Pəncərədən bayırda səhər getdikcə daha çox görünür. Ruben həyatında çoxlu belə səhərlər görmüşdü. O bilirdi ki, o səhərlərin biri haqqında düşünməməlidir, lakin bu səhər baş verəndən bəri, xatirələr onu təqib etdiyi üçün dərhal ağlına gəldi.

      15 il əvvəl, o səhər, Ruben növbədən çıxanda ora duran adamlarla dolu idi. O, demək olar ki, bütün gecəni keşik çəkmiş, yalnız Nasilinnanın kitab rəflərindən birinin qarşısında mürgüləmişdi. Kişilər orada dayanmışdılar, onların gözləri bağlı idi, lakin o, onların ağladığını eşidirdi, ağlayır və yaşamaq üçün yalvarırdılar. Çox güman ki, nəsə səhv olub və sən öz həmvətənlərini güllələməli olursan. Silahsız həmvətənlər. Ruben əvvəllər də atəş açmışdı, amma tam da belə deyildi, o, rus əsgərlərini Oravaisdən, həmçinin Vaasadan uzaqlaşdırmaqda iştirak etmişdi. Onu hədələyən adamları, əllərində silah olan və onu öldürməyə hazırlaşan adamları güllələmişdi.

      Lakin ilk dəfə polkovnik Tamminen Tamperedə küçəsində bir adamı güllələyərkən o, çox yaxında dayanmışdı və buna şahid olmuşdu. Tamamilə günahsız adam. Ruben Tampere küçələrində papağındakı ladin budağı ilə qaçmış, insanların güllələndiyini görmüşdü, və o evə girəndə güllələnmişdi. Silahları olan insanlar tərəfindən.

      Nasilinada dustaqlar arasında olan, demək olar ki, oğlan kimi kiçik olan bu yeddi kişi əlləri arxalarında bağlanmış vəziyyətdə dayanmışdılar. Kapitan Melinin dediyinə görə, daha çoxları əsir götürülmüşdü, bu, yalnız başlanğıc idi. Ruben nəfəs aldı, dərindən nəfəs aldı, döyünən ürəyini, boğazındakı uğultu istəyini sakitləşdirmək üçün ciyərlərinə hava çəkməyə çalışdı: "İstəmirəm." Amma o bilirdi ki, o zaman onu da bu dustaqların yanına növbəyə qoyacaqlar. O, indi bu yolu keçməlidir, sakitləşməlidir, o, hərbçi idi, məsələ Finlandiyanın azadlığı ilə bağlı idi. Oğlanlar düşmən idi. Bəs onlar necə düşmən ola bilərdi? O, sol tərəfdəki ağ saçlı, aiti deyib ağlayan. O, necə düşmən ola bilərdi? Rubenin dizləri elə titrədi ki, şalvarının arasından eşidilə biləcəyini zənn etdi, "nə qədər ki, huşumu itirməmişəm, nə qədər ki, işəməmişəm, nə qədər ki nişan ala bilirəm, təslim olmayacağam." Şapkanın altından tər axdı, gözləri tərlə doldu. O, təslim olsa idi, onu ələ salıb, düşmənlərin yanına sıraya qoyardılar.

      Ruben çarpayısında ucadan inildədi və başqa bir şey haqqında düşünməyə çalışdı, amma bacarmadı, çünki hadisələrin bütün gedişatı başlayanda, bitməsi üçün sona qədər oynanmalıdır.

      Ətrafdakı hər şey olduqca adi görünürdü, sanki heç nə olmayacaqdı. Yeddi kişi qəhvəyi çəmənlikdə dayanmışdı, Rubenin ayaqları şüurlu şəkildə hərəkət etmədən irəli getdi, vaxt gəldi, o, yerində idi, dayaq əlini yumşaq bir şəkildə silkələdi ki, sakitləşsin.

      Ruben "Sarışın deyil, Allahım, bircə sarışın deyil" deyə düşündü və "Yox, o, sarışını vurmalı deyildi". Digər birini, daha tünd saçlı, bir az arıq, daha kasıb. Ruben aşağı baxdı, ayağına, tüfənginə, əllərinə, çınqıllara, qan axmağa hazırlaşan otlara baxdı, gəncin ayaqlarına baxdı, o ayaqyalın idi, onu sürüyüb gətirmişdilər.

      “Sakit ol, sakit ol, dua etmək üçün çox gecdir!” Ruben ürəyində qışqırdı.

      Komanda