Bencamin Franklin - avtobiografiyası. Бенджамин Франклин

amma hiss ediləcək təvazökarlıqla danış.

      Fikrimcə, bunu daha az uyğun gələn sətirə bir-ləşdirilmiş dıgər sətirlə birləşdirmək olardı:

      Təvazökarlığın qıtlığı – ağlın qıtlığının göstə-ricisidir.

      Digər sətrin niyə daha az uyğun gəldiyini soruşsanız

      Nəzakətsiz sözləri heç nə ilə bağışlamaq olmaz,

      Çünki təvazökarlığın qıtlığı – ağlın qıtlığının göstəricisidir iqtibasını gətirəcəyəm.

      Məgər ağlın azlığı (bu məsələdə adamın bəxti gətirməyibsə) təvazökarlığın azlığı üçün müəyyən üzr deyil? Bu sətirləri belə oxumaq daha düzgün olmazdımı:

      Nəzakətsiz sözlərə yalnız təvazökarliğin qıtlığının – ağlın azlığının göstəricisi olması ilə bəraət qazandırmaq olar.

      Lakin bu məsələdə son qərarı daha səriştəli şəxslər verə bilər.

      Qardaşım 1720 və ya 1721-ci ildə qəzet nəşr etməyə başladı. Bu, Amerikada çıxmağa başlayan ikinci qəzet idi və «Nyu-İnqlend kurant» adlanırdı. Onun yeganə sələfinin adı «Boston nyus-letter» idi. Yadımdadır, bəzi dostları qardaşımı bu işdən əl çəkməyə çağırırdılar. Hesab edirdilər ki, bu ümidsiz bir işdir, belə ki, Amerika üçün bir qəzet tamamilə kifayətdir. Hazırda, yəni 1771-ci ildə, onların sayı iyirmi beşdən az deyil. O, hər halda, bu işə başladı; mən növbəti nömrəni yığıb çapa verdikdən sonra qəzetləri abunəçilərə çatdırmalı idim. Onun tanışları arasında istedadlı adamlar çox idi və onlar əyləncə xatirinə onun qəzeti üçün kiçik əsərlər yazırdılar ki, bu da qəzetin nüfuzunun və ona tələbatın artmasına səbəb olurdu. Bu centlmenlər tez-tez bizə baş çəkir-dilər. Onların əsərlərinin uğurları haqqında eşidəndən sonra, səbirsizliklə özümü bu sahədə sınamaq istə-yirdim. Lakin hələ balaca olduğumdan qorxurdum ki, qardaşım öz qəzetində müəllifi olduğum yaradı-cılıq nümunələrini çap etməsin. Bu səbəbdən də, xəttimi dəyişərək yazdığım anonim əsəri gecə ikən xəlvəti mətbəənin qapısının altına qoydum. Səhər əsər «tapıldı» və həmişəki kimi mətbəəyə gələn dostların mühakiməsinə verildi. Onlar mənim yanımdaca yazımı təhlil etdilər və onların tərifindən böyük ləzzət aldım; onlar yazının müəllifini tapmağa cəhd edərək, ağlı və alimliyi ilə seçilənlərin hamısını sadaladılar. İndi hesab edirəm ki, münsiflər sarıdan bəxtim gətirmişdi və onlar fikirləşdiyim qədər də böyük bilici deyildilər. Belə başlanğıcdan ruhlanaraq, daha bir neçə əsər yazıb, eyni üsulla çapa göndərdim və onlar da təqdir edildi. Sirrimi bu növ əsərlər yazmağa olan xırda təbim tükənənə qədər saxladım; həqiqəti açandan sonra isə qardaşımın tanışları mənimlə bir qədər daha artıq hesablaşmağa başladılar.

      1

      İngilis kralı VIII Henrix tərəfindən XVI əsrin 30-cu illərində kilsənin reformasiyası həyata keçiril-mişdir. Mariya Tüdorun (1553-1558) hakimiyyəti dövründə katolisizm qısa müddətə bərpa edilmiş, Yelizavetanın (1558-1603) dövründə isə anqlikan kilsəsinin təşəkkül tapması başa çatmışdır.

      2

      Amerikanın puritan yönümlü keşişi və yazıçısı Mezer Kottonun (1663-1728) «Amerikada İsa Məsihin böyük əməlləri» («Magnalia Christi Amerikana») kitabında Yeni İngiltərə kilsə tarixinin bioqrafik və tarixi fraqmentlərindən bəhs edilir; 1702-ci ildə çapdan çıxmışdır.

      3

      3 Qrammatika məktəbi təqribən klassik gimnaziyaya uyğun idi

      4

      4 Plutarxın «Tərcümeyi-hal» kitabı 50 görkəmli yunan və Roma dövlət xadimi və sərkərdəsinin bioqrafiyasından ibarətdir.

      5

      «Layihələr üzərində təcrübə» («An Essay on Projects», 1698) əsərində Defo burjua cəmiyyətinin məddahı kimi çıxış edir; əsərdə ticarətin inkişafı, bank işi, akademiya, hərbi kollec, qadınlar üçün ali məktəblərin yaradılmasına dair konkret təkliflər irəli sürülmüşdür.

      6

      İngiltərənin erkən Maarifçilik dövrünün tanınmış jurnalistləri Addison və Stilin «Tamaşaçı» («Spectator»,1711-1712) ədəbi-satirik jurnalı. Jurnal naşirin («Tamaşaçı»nın) oxucularla məişət, əxlaq və fəlsəfəyə dair didaktik söhbətləri formasındadır.

      7

      İngilis riyaziyyatçısı Edvard Kokkerin (1631-1675) hesab dərsliyi nəzərdə tutulur.

      8

      Franklin Dekartın davamçıları, «Məntiq və düşünmək sənəti» dərs vəsaitinin müəllifləri, yansenistlər A.Arno və P.Nikolu (1662) nəzərdə tutur.

      9

      Ksenofontun «Sokrat haqqında xatirələr»i – e.ə. III əsrin klassik əsərlərindən biridir. Latınca əsər «Memorabilia», yəni «yada salmağa layiq şeylər» adlanır. Əsər Sokratın və onun nəzəriyyəsinin mədhiyyəsidir.