Каб жыць…. Дмитрий Максимович Акулич

па баках, спытаў Васіль.

      Паліна разгледзела дзяцей.

      – Так, усе дзеці цэлыя. – уздыхнула з палягчэннем.

      – Значыць так… – стаў тлумачыць новую задачу Васіль.

      Каб схавацца ад нямецкіх салдат і самалётаў, ім давялося сыходзіць яшчэ далей, бліжэй да балотаў. Бегчы на хутар не мела сэнсу, немцы і туды дабяруцца.

      Ісці, пераадольваючы гушчу, было цяжка. З усіх бакоў вёскі лагчыны і балотцы. Тут таксама гушча зараснікаў, лазы, вольхі. Якая, нібы ніткамі, спляталася і наглуха хавала невялікія гукі. Зялёная ціна ляжала на халоднай вадзе, гнутыя галіны мачыліся ў вадзе. Нярэдка можна ўбачыць праляталых птушак. За густымі галінамі хавалася невялікая травяністая глеба, якая грэлася сонцам.

      Сям'і прыходзіцца жыць тут, у будане з адсечаных палак і галінак. На нізкіх суках віселі вялікія пакрывалы, у якія было загорнута адзенне, ежа і пару місак з лыжкамі. Адрытае непадалёк паглыбленне для вогнішча. Побач з якім, знаходзілася нарыхтаваная кучка галля.

      ***

      Паступова, полымя на людскіх хатах стала згасаць, але вуголлі яшчэ доўга не згасалі.

      Неадкладна ў вёсцы з'явілася ўнутраная паліцыя, добраахвотнікі з вёскі. З стрэльбай на плячы, у чорнай форме і белай павязкай на руцэ. Уступалі ў іх шэраг тых, хто хацеў захаваць сабе жыццё і жыццё сваім блізкім. І тыя, хто верыў у новую ўладу. Паліцыя вызваляла свае сем'і ад загадаў новай улады і вывозіла іх з Пратасоў у іншыя бліжэйшыя пасёлкі, дзе было больш спакойна. Таксама сачыла за парадкам на вуліцах, забяспечвала харчаваннем нямецкія кухні ў дзень важных падзей.

      Дзед Ян сядзеў, як статуя, усё на той жа сваёй лаўцы, каля хаты. Да яго падышлі два паліцэйскіх салдата.

      – Так-так-так!.. Ну што, дзед? Пара табе сыходзіць з сваёй хаты. Будзеш жыць з усімі, у адной. – сказаў незадаволена, моршчачыся салдат.

      – Што ты брэшаш, дурань?! Прэч пайшоў, не чапай мяне! – адказаў стары.

      – Што-о?! – уклініўся ў размову іншы паліцэйскі. – Уставай дзед Ян, па-добраму просім.

      – Чуеце, хлопцы, не чапайце мяне! Гэта мая хата!!! Што гэта вы выдумалі!?

      – Так… Ну, а цяпер уставай!

      Адважыліся, узяцца за дзеда… Цягнулі рукі, каб падняць яго. Старык Ян паваліўся на глебу з пустыннымі вачыма, памёр, з заціснутай у зубах трубкай для тытуню. У жаху, няхутка, салдаты пакінулі гэтае месца.

      Некаторыя ж, жыхары, не заставаліся ў вёсцы і не ўступалі ў паліцыю, а далучаліся да атрадаў партызан, якія жывуць у лясах. Налётчыкі і бунтары, давалі адпор акупантам.

      Брат Васіля, Навум, як і сам Васіль, не стаў выбіраць адзін з бакоў: падацца да партызанаў або служыць у паліцыі. У войска іх таксама не пабралі, ні якіх позваў не прыходзіла ў вёску. Можа з-за таго, што не паспелі ім адправіць ці проста своечасова не дайшлі да сваіх адрасатаў. Таму, яны бадзяюцца ў лясах, са сваімі сем'ямі.