Za chlebem. Генрик Сенкевич

zbiórkę. Kiej dziedzictwo, to dziedzictwo. Parobka się z drzewem rano do miasta pośle. Chwała Najwyższemu, bo widzę, że mnie Niemiec nie zdurzył53…

      Marysi też jakoś się państwo uśmiechało i sama nie wiedziała, czemu do głowy przyszła jej piosenka, jaką w Lipińcach panny młode na weselach panom młodym śpiewały:

      Cóżeś to za pan?

      Cóżeś to za pan?

      Cała twoja sukiencyja54

      Czapka i żupan.

      Czy może już miała zamiar zaśpiewać coś podobnego biednemu Jaśkowi, gdy za nią przyjedzie, a ona będzie już dziedziczką?

      Tymczasem od kwarantanny55 przyleciał do okrętu mały statek. Czterech czy pięciu ludzi weszło na pokład. Zaczęły się rozmowy i nawoływania. Wkrótce drugi statek nadpłynął z samego już miasta, przywożąc agentów z hotelów i boarding-housów56, przewodników, ludzi wymieniających pieniądze, agentów kolejowych: wszystko to krzyczało wniebogłosy, popychało, kręciło się po całym pokładzie. Wawrzon i Marysia wpadli jakby we młyn jaki i nie wiedzieli, co począć.

      Kaszuba poradził staremu, by zmienił pieniądze, i obiecał, że nie da go oszukać, więc też Wawrzon to uczynił. Za to, co miał, dostał czterdzieści siedem dolarów srebrem. Nim wszystko to się odbyło, okręt zbliżył się tak do miasta, że już widać było nie tylko domy, ale i ludzi, stojących na bulwarku57, potem mijał co chwila różne statki większe i mniejsze, na koniec dotarł do warfów58 i zsunął się w wąski dok59 portowy.

      Podróż była skończona.

      Ludzie zaczęli wysypywać się ze statku jak pszczoły z ula. Przez wąski mostek, położony od burt do brzegu, płynęła ich ciżba różnobarwna: pierwsza klasa, potem druga, a podpokładowi, obładowani rzeczami, na ostatku. Gdy Wawrzon i Marysia, popychani przez tłum, zbliżyli się do otwartej burty, znaleźli przy niej i Kaszubę. Uścisnął silnie rękę Wawrzona i rzekł:

      – Bruder, życzę glucku60! i tobie, dziewko! Bóg wam dopomóż.

      – Panie Boże zapłać! – odrzekli oboje, ale nie było czasu na dłuższe pożegnanie. Ciżba popchnęła ich po pochyłym mostku i za chwilę znaleźli się w obszernym celniczym budynku.

      Celnik, ubrany w szary surdut ze srebrną gwiazdą poszczypał ich pakunki, potem krzyknął: „All right61!” i ukazał na wyjście. Wyszli i znaleźli się na ulicy.

      – Tatulu! a co będziewa62 robić? – spytała Marysia.

      – Musiwa63 czekać. Niemiec powiedział, że zara tu nadejdzie od rządu komisarz i będzie się o nas pytał.

      Stanęli więc pod ścianą, czekając na komisarza, a tymczasem otoczył ich gwar nieznanego, ogromnego miasta. Nie widzieli nigdy nic podobnego. Ulice biegły proste, szerokie, a po ulicach tłumy ludu, jakby w czasie jarmarku; środkiem karety, omnibusy, wozy ładowne. Naokół brzmiała dziwna, nieznana mowa, rozlegały się krzyki robotników i przekupniów. Co chwila przesuwali się ludzie zupełnie czarni o wielkich, kędzierzawych głowach. Na ich widok Wawrzon z Marysią żegnali się pobożnie. Dziwne jakieś wydawało się im to miasto, takie gwarne, hałaśliwe, pełne świstu lokomotyw, hurkotu wozów i nawoływań ludzkich. Wszyscy tam biegli tak prędko, jakby gonili kogoś lub przed kimś uciekali, a jakie przy tym mrowie narodu, jakie dziwne twarze; to czarne, to oliwkowe, to czerwonawe. Właśnie tam, gdzie stali, koło portu panował ruch największy; z jednych okrętów zdejmowano paki i na drugie je wkładano, wozy zajeżdżały co chwila, taczki dudniły po mostkach, rwetes i rozgardiasz panował jak w tartaku.

      Upłynęła w ten sposób jedna godzina i druga; oni, stojąc pod ścianą, czekali na komisarza.

      Dziwny widok przedstawiał na amerykańskim brzegu w Nowym Jorku ten chłop polski o długich, siwiejących włosach, w rogatej czapce z barankiem i ta dziewczyna z Lipiniec, ubrana w granatową przyjaciółkę, z paciorkami na szyi.

      1

      reja – poprzeczne drzewce przymocowane do masztu jednostki żaglowej; do rei przyczepiano prostokątny żagiel tzw. rejowy. [przypis edytorski]

      2

      miczmeński – związany z (należący do itd.) miczmanem, tj. starszym kadetem marynarki ang. i amer. [przypis edytorski]

      3

      Wo ist das deutsche Vaterland (niem.) – gdzie jest niemiecka ojczyzna. [przypis edytorski]

      4

      wał (daw.) – fala. [przypis edytorski]

      5

      gdzieta (gw.) – gdzież tam. [przypis edytorski]

      6

      koniucha – koniuch; pasterz koni. [przypis edytorski]

      7

      je (gw.) – jest. [przypis edytorski]

      8

      chwacki – dzielny, dziarski. [przypis edytorski]

      9

      pojedziewa (gw.) – pojedziemy; daw. starop. forma liczby podwójnej. [przypis edytorski]

      10

      będziewa (gw.) – będziemy; daw. starop. forma liczby podwójnej zachowana w gwarze. [przypis edytorski]

      11

      zawdyk (gw.) – zawsze; tu: jednak. [przypis edytorski]

      12

      sprzężaj – ogół zwierząt pociągowych wykorzystywanych w rolnictwie do transportu i pracy na roli. [przypis edytorski]

      13

      zwózka – tu: zwiezienie zżętego zboża z pola do stodoły, gdzie było młócone i przechowywane.

53

zdurzyć – oszukać, ogłupić. [przypis edytorski]

54

sukiencyja (gw.) – sukcesja, dziedzictwo. [przypis edytorski]

55

kwarantanna – czasowe odosobnienie ludzi, zwierząt, roślin a. towarów, co do których istnieje podejrzenie, że mogą być roznosicielami chorób zakaźnych; kwarantannę stosuje się w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się chorób; także: pomieszczenie, budynek, a niekiedy nawet część miasta portowego służąca odbywaniu kwarantanny. [przypis edytorski]

56

boarding-house (ang.) – daw. zajazd, gospoda; dziś: bursa, internat. [przypis edytorski]

57

bulwark – bulwar; podmurowana ulica nad wodą; wał nadwodny, falochron. [przypis edytorski]

58

warf (z ang. wharf) – nabrzeże. [przypis edytorski]

59

dok – basen portowy (służący również m.in. do budowy i remontu statków). [przypis edytorski]

60

Gluck (niem.) – szczęście. [przypis edytorski]

61

all right (ang.) – w porządku. [przypis edytorski]

62

będziewa (daw., gw.) – będziemy. [przypis edytorski]

63

musiwa (daw., gw.) – musimy. [przypis edytorski]