Branki w jasyrze. Deotyma

się święty Michał – dzień świętego Michała przypada w Kościele katolickim 29 września. [przypis edytorski]

      2

      wasąg – prosty wóz konny o burtach wyplatanych z wikliny. [przypis edytorski]

      3

      przetowłosy (daw.) – z niezwiązanymi i niczym niezakrytymi włosami. [przypis edytorski]

      4

      rąbek – daw. element stroju, chusta osłaniająca głowę kobiety. [przypis edytorski]

      5

      Henryk Sandomierski (ok. 1130–1166) – książę sandomierski, syn Bolesława III Krzywoustego. Uczestniczył w wyprawie krzyżowej w 1154 roku. [przypis edytorski]

      6

      Blanka Kastylska a. Blanka Kastylijska, hiszp. Blanca de Castilla (1188–1252) – córka Alfonsa VIII, władcy Kastylii, żona króla Francji Ludwika VIII. [przypis edytorski]

      7

      Konrad Mazowiecki (ok.1188–1247) – współrządca w Małopolsce, na Mazowszu i Kujawach, następnie władca innych licznych ziem, między innymi ziemi chełmińskiej i kujawsko-mazowieckiej. Znany ze sprowadzenia do Polski zakonu krzyżaków. [przypis edytorski]

      8

      Saladyn (1138–1193) – założyciel sunnickiej dynastii Ajjubidów, rządzącej w latach 1174–1342 ziemiami na płd. wybrzeżach Morza Śródziemnego i terenami wokół Morza Czerwonego. Cieszył się dobrą sławą w Europie, szanowany przez krzyżowców jako godny przeciwnik w walkach o Jerozolimę. [przypis edytorski]

      9

      Trebizonda a. Trapezunt, dziś Trabzon – miasto nad brzegiem Morza Czarnego, dziś w płn.-wsch. części Turcji, dawniej stolica Pontu. [przypis edytorski]

      10

      Tatarzy – tu: grupa plemion koczowniczych żyjących w średniowieczu na terenach Mongolii, siłą podporządkowanych przez Czyngis-chana. W Polsce od XIII do XVIII w. nazwa ta oznaczała koczowniczych najeźdźców ze wschodu (początkowo byli nimi Mongołowie, później Tatarzy Krymscy). [przypis edytorski]

      11

      Mongołowie – jeden z ludów Wielkiego Stepu, dominujący w XIII-wiecznym imperium mongolskim, uważanym do dziś za drugie co do wielkości państwo świata, ustępujące tylko imperium brytyjskiemu. [przypis edytorski]

      12

      pod Jerycho – dziś popr. forma odmienna: pod Jerychem. [przypis edytorski]

      13

      Henryk Pobożny a. Henryk Pius (ok. 1201–1241) – książę śląski, krakowski i wielkopolski. Poległ w bitwie pod Legnicą. [przypis edytorski]

      14

      Henryk Pobożny a. Henryk Pius (ok. 1201–1241) – książę śląski, krakowski i wielkopolski. Poległ w bitwie pod Legnicą. [przypis edytorski]

      15

      Henryk Brodaty (ok. 1168–1238) – książę wrocławski, opolski, kaliski, władca Ziemi Lubuskiej i książę krakowski. Założyciel tzw. monarchii Henryków Śląskich. [przypis edytorski]

      16

      Bolesław Łysy a. Bolesław II Rogatka (ok. 1223–1278) – książę krakowski, następnie książę południowo-zachodniej Wielkopolski i Śląska, później legnicko-głogowski, syn Henryka II Pobożnego. [przypis edytorski]

      17

      królowa Kinga (1234–1292) – córka króla Węgier Beli IV, żona polskiego władcy, Bolesława V Wstydliwego, święta Kościoła katolickiego. (Formalnie Kinga była księżną, nie królową). [przypis edytorski]

      18

      Tatarzy – tu: Mongołowie; w ściślejszym znaczeniu: grupa plemion koczowniczych żyjących w średniowieczu na terenach Mongolii, siłą podporządkowanych przez Czyngis-chana. W Polsce od XIII do XVIII w. nazwa ta oznaczała koczowniczych najeźdźców ze wschodu (początkowo byli nimi Mongołowie, później Tatarzy Krymscy). [przypis edytorski]

      19

      Pieczyngowie – związek plemion, które w VIII-XI w. wędrowały z Azji Środkowej na zachód; walczyli początkowo z Ujgurami, następnie z Madziarami, a po upadku Kaganatu Chazarskiego z Rusią. W XI w. osiedli na zach. wybrzeżach Morza Czarnego i niepokoili Turcję. W następnych wiekach stracili tożsamość kulturową. [przypis edytorski]

      20

      Jacek Odrowąż (1183–1257) – święty Kościoła katolickiego, zwany apostołem Słowian. [przypis edytorski]

      21

      Jan Prandota (ok. 1200–1266) – biskup krakowski, zwolennik Bolesława Wstydliwego, pozostawał w konflikcie z Konradem Mazowieckim. [przypis edytorski]

      22

      Daniel Romanowicz Halicki (1201–1264) – książę Rusi Halickiej, a następnie król Rusi. Założyciel grodu Lwów, nazwanego od imienia jego syna Lwa. [przypis edytorski]

      23

      Tatarzy – tu: Mongołowie; w ściślejszym znaczeniu: grupa plemion koczowniczych żyjących w średniowieczu na terenach Mongolii, siłą podporządkowanych przez Czyngis-chana. W Polsce od XIII do XVIII w. nazwa ta oznaczała koczowniczych najeźdźców ze wschodu (początkowo byli nimi Mongołowie, później Tatarzy Krymscy). [przypis edytorski]

      24

      arkan – długi sztywny sznur, służący do chwytania uciekającej zwierzyny lub ludzi. [przypis edytorski]

      25

      nahajka a. kańczug – skórzany bicz, narzędzie dyscyplinowania i wymierzania kary. [przypis edytorski]

      26

      Tatarzy – tu: Mongołowie; w ściślejszym znaczeniu: grupa plemion koczowniczych żyjących w średniowieczu na terenach Mongolii, siłą podporządkowanych przez Czyngis-chana. W Polsce od XIII do XVIII w. nazwa ta oznaczała koczowniczych najeźdźców ze wschodu (początkowo byli nimi Mongołowie, później Tatarzy Krymscy). [przypis edytorski]

      27

      Liczba samych Tatarów w wojsku była stosunkowo niewielka. W sile trzystu tysięcy napadających na Polskę dwie trzecie stanowił przeróżny, dawniej podbity naród – imperium mongolskie w XIII w. stanowiło twór wieloetniczny i wielokulturowy. Do dziś jest uważane za drugie co do wielkości państwo świata, ustępując jedynie imperium brytyjskiemu. [przypis edytorski]

      28

      kolce – tu daw.: duże kolczyki. [przypis edytorski]

      29

      wasążek