Pamiętnik egotysty. Стендаль

panien La Fayette, de Lasteyrie, de Mauborurg. Myśli tylko o niej, wyobraża sobie – jak i o każdej innej młodej kobiecie – że ta Portugalka patrzy na niego łaskawie. A co zabawne, stary czasami ma rację! Jego europejska sława, wykwint jego słowa, mimo pozornej prostoty, oczy, które ożywiają się, skoro znajdą się w pobliżu ładnej piersi, wszystko składa się na to, aby mu dać wesoło przebyć ostatnie lata, ku wielkiemu zgorszeniu kobiet trzydziestopięcioletnich, margrabiny de Marmier (Choiseul), pani de Perey i innych, które bywają w tym salonie. Wszystko to nie pojmuje, aby można być miłym inaczej niż za pomocą kwiatków à la Ségur lub błyskotliwych uwag Beniamina Constant106.

      Pan de La Fayette jest nadzwyczaj uprzejmy, a nawet serdeczny dla wszystkich, ale grzeczny jak król . Powiedziałem to raz pani de Tracy, która się pogniewała, o tyle, o ile wcielony wdzięk może się pogniewać; ale zrozumiała może od tego dnia, że energiczna prostota moich odezwań się to nie była tępota jakiegoś Dunoyer107, na przykład. Był to dzielny liberał, dziś arcymoralny prefekt w Moulins, człowiek najlepszych intencji, najbardziej może heroiczny i najgłupszy z liberalnych pisarzy. Możecie mi wierzyć, mnie, który jestem z ich stronnictwa, to wiele powiedziane! Cielęcy podziw pana Dunoyer, redaktora „Censeur”, oraz paru innych tego samego kalibru, otaczał bez ustanku fotel generała, który, skoro tylko mógł, ku ich wielkiemu zgorszeniu zostawiał ich tam, aby podziwiać z bardzo bliska i z płomiennymi oczami ładne ramiona jakiej młodej kobiety, która właśnie weszła. Ci biedni cnotliwi ludzie (wszyscy zaprzedani jak… ministrowi Périer108 w 1832) zostawali z pociesznymi minami, a ja kpiłem sobie z nich, co gorszyło moją nową przyjaciółkę. Ale wyraźne było, że ona ma słabość do mnie. „Jest w nim jakaś iskra” – mówiła raz do pewnej damy, z owych dam stworzonych do podziwiania lilipucich słówek à la Ségur, gdy ta skarżyła się na szczerą i surową prostotę, z jaką mówiłem, że wszyscy ci ultraliberałowie są bardzo czcigodni dla swej nieskazitelnej cnoty, ale poza tym niezdolni zrozumieć, że dwa a dwa jest cztery. Ciężkość, powolność, cnota, przestraszające się najmniejszej prawdy powiedzianej Amerykanom, jakiegoś Dunoyer, jakiegoś X, jakiegoś Y to jest doprawdy coś przechodzącego wszelką wiarę, tak samo jak brak wszelkich pojęć wykraczających poza przeciętność u jakiegoś Ludwika Vitet109, Mortimera Ternaux110, nowej generacji, która odmłodziła salon państwa de Tracy około 1828. Wśród tego wszystkiego pan de La Fayette był i jest z pewnością jeszcze „głową stronnictwa”.

      Musiał nabrać tego przyzwyczajenia w 1789. Główna rzecz to nie narazić się nikomu i pamiętać wszystkie nazwiska, w czym jest cudowny. Ciągła pamięć o interesach głowy stronnictwa tępi u pana de La Fayette wszelkie idee literackie, do których zresztą uważam go za dość niezdolnego. Dzięki tej właśnie organizacji nie czuł, jak sądzę, całej ciężkości, całej nudy pisaniny pana Dunoyer et consortes111.

      Zapomniałem odmalować ten salon, Sir Walter Scott112 i jego naśladowcy zaczęliby od tego, ale ja nienawidzę rzeczywistych opisów. Nuda takich opisów nie pozwala mi pisać powieści.

      Wejście prowadzi do podłużnego salonu, w głębi którego znajdują się wielkie drzwi, zawsze otwarte na oścież. Wchodzi się do kwadratowego salonu, dość dużego, z piękną lampą w kształcie żyrandola oraz okropnym małym zegarem na kominku. Po prawej od wejścia ładna niebieska kanapa, na której siedzi piętnaście dziewczątek od dwunastu do osiemnastu lat oraz ich pretendenci: Karol de Rémusat113, dowcipny, a jeszcze bardziej afektowany114, kopia sławnego aktora Fleury115; Franciszek de Corcelles, który zachował całą republikańską szczerość i szorstkość. Prawdopodobnie sprzedał się w 1831; w 1820 wydał już broszurę, która miała nieszczęście zyskać pochwałę adwokata Dupin (notoryczny hultaj, znany mi jako taki już od 1827). W 1821 pp. de Rémusat i de Corcelles byli tam bardzo dobrze widziani, później zaś ożenili się z wnuczkami pana de La Fayette. Obok figurował zimny Gaskończyk, pan Scheffer116

      1

      na tej obcej ziemi – we Włoszech, gdzie 17 IV 1831 r. Stendhal objął stanowisko konsula. [przypis edytorski]

      2

      łajać – ostro krytykować. [przypis edytorski]

      3

      strawić – dziś: przetrawić. [przypis edytorski]

      4

      roić – marzyć o czymś nierealnym. [przypis edytorski]

      5

      w 1830 – mowa o tzw. Rewolucji Lipcowej, która uniemożliwiła wprowadzenie we Francji monarchii absolutnej. [przypis edytorski]

      6

      Beugnot, Jacques Claude (1761–1835) – polityk francuski. [przypis edytorski]

      7

      aprowizacja – zaopatrzenie w żywność. [przypis edytorski]

      8

      dubeltowy – podwójny. [przypis edytorski]

      9

      Burbonowie – dynastia królewska we Francji, Hiszpanii oraz w królestwach włoskich. [przypis edytorski]

      10

      Metylda – zob. tekst Tadeusza Boya-Żeleńskiego ze zbioru Zmysły, zmysły… [przypis edytorski]

      11

      Shelley, Percy Bysshe (1792–1822) – angielski poeta i dramatopisarz okresu romantyzmu, mąż Mary Shelley. [przypis edytorski]

      12

      pocztylion – osoba powożąca dyliżansem pocztowym. [przypis edytorski]

      13

      sold – dawna moneta włoska. [przypis edytorski]

      14

      syf – syfilis, choroba przenoszona drogą płciową. [przypis edytorski]

106

Constant, Benjamin (1767–1830) – polityk i pisarz francuski, pochodzący ze Szwajcarii, autor m. in. powiastki Adolf i licznych dzieł z zakresu filozofii politycznej, związany uczuciowo z panią de Staël. [przypis edytorski]

107

Dunoyer – prawdop. Barthélemy-Charles-Pierre-Joseph Dunoyer de Segonzac (1786–1862), ekonomista francuski. [przypis edytorski]

108

Périer, Casimir (1777–1832) – polityk francuski. [przypis edytorski]

109

Vitet, Louis (1736–1809) – lekarz i polityk francuski. [przypis edytorski]

110

Ternaux, Louis Mortimer (1808–1872) – historyk i polityk francuski. [przypis edytorski]

111

et consortes (łac.) – i towarzysze, i wspólnicy (ci, którzy dzielą z nim los). [przypis edytorski]

112

Sir Walter Scott (1771–1832) – ogromnie popularny w XIX w. powieściopisarz, twórca stylu powieści historycznej, w której fakty wymieszane były z legendami, ludowymi wierzeniami i wątkami fabularnymi. [przypis edytorski]

113

de Rémusat, Charles François Marie (1797–1875) – pisarz i polityk francuski. [przypis edytorski]

114

afektowany – tu: wykwintny. [przypis edytorski]

115

Fleury, Abraham-Joseph Bénard (1750–1822) – aktor Comédie Française, wybitny komik. [przypis edytorski]

116

Scheffer, Ary (1795–1858) – malarz francuski pochodzenia holenderskiego. [przypis edytorski]