Pewnego dnia.... Reymont Władysław Stanisław

murami krzyk maszyn zwyciężonych i puszczonych w ruch.

      — Winda! czwarte! — huczał głos ponurym echem w głębokiej, ciemnej studni czteropiętrowej, w której pracował pan Pliszka ze swoją windą.

      Pociągnął za sznur i płynął cicho w górę, bez szelestu, jak potworny pająk po sieci rozpiętej.

      — Winda, farbiarnia!

      Zapadał znowu na dół, w ciemności; tylko przez czworokątne otwory w ścianach migały mu przed oczyma jak w kalejdoskopie piętra, sale, ludzie, maszyny, towary, okna. Minął suszarnię, jasną, zróżowioną blaskami poranku strefę, która owiała go rozpalonym, straszliwie suchym powietrzem i głuchym, niepokojącym szumem maszyn, pokrytych w metalowe pudła; spadł przez apreturę11, przez warstwy zapachów sody, mydła szarego, rozgrzanych smarów, chlorku, wilgotnych a gorących wyziewów prasowanych materiałów i przez szary, rozłzawiony odblask dnia trzeciego piętra; przedzierał się przez postrzygalnię12, przez dziwny, białawy świat pyłów bawełnianych, w których połyskiwały zimno długie, poskręcane ostrza maszyn strzyżących, a ludzie majaczyli jakby w tumanie13 śnieżnym, niby gorączkowa wizja rozszalałej w męce pracy fabryki.

      A potem, niżej jeszcze — przez pralnię, przez gąszcz stłoczonych, rozkrzyczanych warsztatów, przez sieć pasów i transmisji, co tysiącami ramion, niby głowonogi potworne, dusiły wszystko, obejmowały sobą, goniły, chwytały, spadały spod sufitów, rzucały się przez piętra, przez mury, przez dziedzińce i zdyszane a niezmożone rzucały się na wały, na koła, ześlizgiwały się, podnosiły, okręcały wszędzie i przeniknięte mocą straszną, rozszalałe, dzikie w swej potędze — przepełniały fabrykę przyciszonym a strasznym krzykiem triumfu!

      — Zaraz, odniosę tylko blaszankę i pójdę.

      — To musi być ciężko Antosiowi tak się ciągle uczyć, co?

      — Ciężko? Nie, nie! — odparł cicho chłopiec, zapatrzony w płat słońca lśniącego w zbiorniku wody.

      — Ale! Ale! — powiedział wątpiąco pan Pliszka.

      Milczeli. Antoś patrzył na sadzawkę, bo słońce wlekło złote włosy po wodzie, poprzez cienie drzew stojących dookoła, a pan Pliszka patrzył na jego żółtą, mizerną twarz i oczy zaczerwienione i na jego mizerne buty, a potem westchnął ciężko i słuchał cichych rozmów robotników siedzących na cembrowinach sadzawek, grzejących się w słońcu.

      — Wie pan Pliszka? Pojedziemy z mamą w Zielone Świątki na wieś.

      — Na wieś! Po co? — zdziwił się ogromnie.

      — Po co? Odpocząć na świeże powietrze… no…

      — Cóż tam dobrego na wsi? Lepiej by Antoś siedział w domu i uczył się… butów ano14 szkoda.

      Antoś spojrzał na niego gniewnie, zabrał blaszankę i poszedł.

      Pan Pliszka zapalił fajeczkę i ciągnął z wolna dymek.

      — Aha! Kupię mu buty, jak przyjedzie ze wsi… podarłby przez dwa dni… Cóż oni będą robić na wsi? Głupi…

      Wytrząsnął śpiesznie fajkę, bo gwizdawka już wołała do roboty.

      Nie myślał długo o tej wsi, bo znowu huczało pod nim i nad nim.

      — Winda! Suszarnia!

      — Winda! Apretura!

      — Winda! Farbiarnia!

      Jeździł znowu, woził, przystawał, zabierał, wyrzucał, ale jakoś tego nie spostrzegał, bo utkwiło mu w mózgu pytanie: Po co oni pojadą na wieś?

      Szczerze i zupełnie tego nie rozumiał i dlatego pewnie się tak męczył.

      Naraz drgnął i zwrócił uwagę na rozmowę, jaką pośpiesznie prowadzili jego współlokatorzy; wiózł ich z dołu na czwarte, z wózkami pełnymi mokrego towaru.

      — Jedziesz, Adam!

      — Pojadę. Nie widziałem już ojców od kopania15.

      — To w sobotę na noc, co?

      — A tak, dwa dni świąt.

      — Już krzyża ani rąk nie czuję od tej piekielnej roboty.

      — A mnie tak jakoś w piersiach boli.

      — To Zielone Świątki, co?

      — Juści, nie wiesz to?

      — A w tej fabryce to się już człowiekowi we łbie przewraca.

      — Gdzie się wybierasz? — zapytał prędko pan Pliszka.

      — Do domu na święta.

      — Daleko?

      — I, nie… Koleją do Łukowa, a tam będzie z milkę piechotą.

      — Łuków… Łuków… tam gdzie jest Szlachecka Wola!

      — To w naszej parafii, o miedzę od naszej wsi…

      — To wy z której wsi?

      1

       obramienie — oprawa otaczająca otwór. [przypis edytorski]

      2

       fuksja — roślina o zwisających kwiatach, najczęściej czerwonych lub fioletowych, pochodząca z Ameryki Śr. i Płd. [przypis edytorski]

      3

       bielmo — zmętnienie rogówki w oku. [przypis edytorski]

      4

       gwizdawka — urządzenie sygnalizacyjne połączone z maszyną parową, daw. używane w fabrykach i parowozach. [przypis edytorski]

      5

       cichocie (gw.) — bądźcie cicho. [przypis edytorski]

      6

       kajet (daw.) — zeszyt. [przypis edytorski]

      7

11

apretura (z fr. appreter: wykańczać) — wykańczanie, uszlachetnianie tkanin, m. in. przez nasycanie substancjami zmiękczającymi; tu: dział fabryki włókienniczej, w którym te czynności się wykonuje. [przypis edytorski]

12

postrzygalnia — dział fabryki włókienniczej, w którym wykonuje się postrzyganie (strzyżenie) tkaniny z meszku i wystających nad powierzchnię włókien. [przypis edytorski]

13

tuman — kłąb czegoś sypkiego (np. płatów śniegowych) lub lotnego (pary wodnej) unoszący się w powietrzu i powodujący jego nieprzejrzystość. [przypis edytorski]

14

ano (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

15

kopanie — wykopki, zbieranie ziemniaków. [przypis edytorski]