Dziady, część II. Адам Мицкевич

potrzebujesz, duszeczko,

      Żeby się dostać do nieba?

      Czy prosisz o chwałę Boga,

      Czyli o przysmaczek słodki,

      Są tu pączki, ciasta, mleczko

      I owoce, i jagódki.

      Czego potrzebujesz, duszeczko,

      Żeby się dostać do nieba?

      ANIOŁEK

      Nic nam, nic nam nie potrzeba.

      Zbytkiem słodyczy na ziemi

      Jesteśmy nieszczęśliwemi.

      Ach, ja w mojem życiu całem

      Nic gorzkiego nie doznałem.

      Pieszczoty, łakotki, swawole,

      A co zrobię, wszystko caca.

      Śpiewać, skakać, wybiec w pole,

      Urwać kwiatków dla Rozalki,

      Oto była moja praca,

      A jej praca stroić lalki.

      Przylatujemy na Dziady

      Nie dla modłów i biesiady,

      Niepotrzebna msza ofiarna;

      Nie o pączki, mleczka, chrusty —

      Prosim gorczycy dwa ziarna;

      A ta usługa tak marna

      Stanie za wszystkie odpusty.

      Bo słuchajcie i zważcie u siebie,

      Że według bożego rozkazu:

      Kto nie doznał goryczy ni razu,

      Ten nie dozna słodyczy w niebie.

      CHÓR

      Bo słuchajmy i zważmy u siebie,

      Że według bożego rozkazu:

      Kto nie doznał goryczy ni razu,

      Ten nie dozna słodyczy w niebie.

      GUŚLARZ

      Aniołku, duszeczko!

      Czego chciałeś, macie obie.

      To ziarneczko, to ziarneczko,

      Teraz z Bogiem idźcie sobie.

      A kto prośby nie posłucha,

      W imię Ojca, Syna, Ducha.

      Widzicie Pański krzyż?

      Nie chcecie jadła, napoju,

      Zostawcież nas w pokoju!

      A kysz, a kysz!

      CHÓR

      A kto prośby nie posłucha,

      W imię Ojca, Syna, Ducha.

      Widzicie Pański krzyż?

      Nie chcecie jadła, napoju,

      Zostawcież nas w pokoju;

      A kysz, a kysz!

      Widmo znika.

      GUŚLARZ

      Już straszna północ przybywa,

      Zamykajcie drzwi na kłódki;

      Weźcie smolny pęk łuczywa,

      Stawcie w środku kocioł wódki.

      A gdy laską skinę z dala,

      Niechaj się wódka zapala.

      Tylko żwawo, tylko śmiało.

      STARZEC

      Jużem gotów.

      GUŚLARZ

                            Daję hasło.

      STARZEC

      Buchnęło, zawrzało

      I zgasło.

      CHÓR

      Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,

      1

      uczta kozła – pogański obrzęd uczty kozła utrzymał się długo, do wieku XVI, u Prusów i na Żmudzi; odbywał się on w jesieni, po żniwach. W ofierze za wyznane grzechy gromady zabijano kozła, spożywano go, a resztki biesiady zakopywano, przeznaczając je duchom przodków, zarazem bóstwom ziemnym. Obrzędowi towarzyszył kapłan, wajdelota. [przypis redakcyjny]

      2

      Huslar, Guślarz – słowa te nie mają nic wspólnego z „ucztą kozła” i „koźlarzem”; dalej poeta wiąże je z wyrazem gęślarz (gęśle, białorus. husli – słowiański instrument strunowy, por. góralskie „gęśliki”). [przypis redakcyjny]

1

uczta kozła – pogański obrzęd uczty kozła utrzymał się długo, do wieku XVI, u Prusów i na Żmudzi; odbywał się on w jesieni, po żniwach. W ofierze za wyznane grzechy gromady zabijano kozła, spożywano go, a resztki biesiady zakopywano, przeznaczając je duchom przodków, zarazem bóstwom ziemnym. Obrzędowi towarzyszył kapłan, wajdelota. [przypis redakcyjny]

2

Huslar, Guślarz – słowa te nie mają nic wspólnego z „ucztą kozła” i „koźlarzem”; dalej poeta wiąże je z wyrazem gęślarz (gęśle, białorus. husli – słowiański instrument strunowy, por. góralskie „gęśliki”). [przypis redakcyjny]

3

czyśćowym – dziś popr.: czyśćcowym. [przypis edytorski]

4

zmysłowie – zmysłowo, tzn. za pomocą obrazów przemawiających do zmysłów. [przypis redakcyjny]

5

inkantacje – śpiewane lub recytowane zaklęcia, tu: przyzywające duchy itp. [przypis redakcyjny]

6

Cytat z Hamleta Shakespeare’a (cz. I sc. 5). Słowa te mówi Hamlet w rozmowie z Horacym w związku z pojawiającym się duchem ojca. [przypis redakcyjny]

7

truna (starop.) – trumna. [przypis redakcyjny]

8

kądziel – włókna lnu, konopii lub wełny, które następnie przędzie się, skręcając z nich